تبیین عناصر ارزیابی عملکرد مدارس اثربخش و ارائه الگوی بهینه با رویکرد داده بنیاد

محورهای موضوعی : مدیریت آموزشی

رویا رمضانی ¹ , نادر برزگر ² , رضوان حکیم زاده ³ , اسفندیار دشمن زیاری ⁴ , ناهید شفیعی ⁵

1 - دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، واحد اسلام شهر، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران، ایران.
2 - استادیار، گروه علوم تربیتی، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران
3 - دانشگاه تهران
4 - Department of Management, Electronic Branch,Islamic Azad University,Tehran,Iran
5 - استادیار روانشناسی تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلام شهر، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/06/30 تاریخ پذیرش : 1403/09/15 تاریخ انتشار : 1403/06/27

کلید واژه: ارزیابی عملکرد, مدارس اثر بخش, مدیران, مقطع ابتدایی,

چکیده مقاله :

زمینه: بهبود کیفیت آموزشی و تضمین موفقیت دانش‌آموزان، نیازمند شناسایی و تحلیل دقیق عوامل مؤثر بر ارزیابی عملکردی مدارس اثربخش است. در این راستا، استفاده از مدل‌های ترکیبی که بتوانند ابعاد مختلف این ارزیابی را پوشش دهند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

هدف: این پژوهش ارائه الگوی ارزیابی عملکردی مدارس اثربخش شهر تهران مبتنی بر رهیافت ترکیبی داده بنیاد با روش آمیخته است.

روش‌ها: جامعه پژوهش در بخش داده بنیاد شامل کلیه خبرگان حوزه آموزش و پرورش تا اشباع نظری به تعداد 15 نفر و جامعه آماری بخش کمی مدیران دوره ابتدایی شهر تهران در سال  1402-1401 بود که به روش نمونه­گیری تصادفی طبقه­ای تعداد 295 نفر بر اساس نواحی پنج­گانه شهر تهران انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده­ها در بخش داده بنیاد مصاحبه نیمه ساختاریافته و در بخش کمی پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی و پایایی آن بدست آمد.

یافته‌ها: نتایج تحقیق نشان داد، مدل پارادایمی تحقیق از عوامل علی، شاملِ  عوامل کالبدی و تکنولوژیکی، تضمین سلامت محیطی، تضمن سلامتی فردی دانش‌آموزان؛ پدیده محوری شاملِ بازیگران فعال و فرآیند یادهی و یادگیری؛ شرایط زمینه‌ای شاملِ اجزا و عناصر ارزیابی عملکرد؛ شرایط مداخله­گر شاملِ اصول و ارزش‌های مدرسه اثربخش و سازمان‌ها و سیاست‌گذاران آموزشی، راهبرد موثر بر ارزیابی عملکردی مدارس اثربخش شامل تدراک مقدمات اجرای ارزیابی و نیز پیامدهای ناشی از ارزیابی عملکردی مدارس اثربخش شامل کسب دستاوردهای علمی و عملی تشکیل شده است.

نتیجه گیری: الگوی ارائه‌شده، به عنوان ابزاری مؤثر برای ارزیابی عملکرد مدارس اثربخش در تهران، می‌تواند به بهبود فرآیند یاددهی و یادگیری و دستیابی به نتایج علمی و عملی کمک کند.

چکیده انگلیسی:

Background: Improving educational quality and ensuring students' success requires accurate identification and analysis of the effective factors of effective school performance evaluation. The use of hybrid models that can cover different dimensions of this evaluation is of particular importance.

Purpose: This research is based on the combined approach of foundation data.

Methods: The research population in the data section of the foundation included 15 experts up to theoretical saturation, and the statistical population of the quantitative section consisted of principals of elementary school in Tehran in 1402-1401, who were selected by stratified random sampling method, 295 people.

 

Findings: The results of the research showed that the research paradigm model of causal factors, including physical and technological factors, ensuring environmental health, guaranteeing the individual health of students; The central phenomenon includes active actors and the process of remembering and learning; background conditions including components and elements of performance evaluation; The intervening conditions include the principles and values ​​of the effective school and educational organizations and policymakers, the effective strategy on the functional evaluation of the effective schools, including the preparation of the preparations for the implementation of the evaluation, as well as the consequences of the functional evaluation of the effective schools, including the acquisition of scientific and practical achievements.

 

Conclusion: The presented model, as a tool for evaluating the performance of effective schools in Tehran, can help to improve the teaching and learning process.

منابع و مأخذ:

-        ‏‫خطیر، محمدحسین؛ و حقیقی، مسعود. (۱۳۹۹). شناسایی و اولویت ‏بندی شاخص‏های ارزیابی عملکرد مدیران مدارس متوسطه شهر تهران با استفاده از رویکرد تصمیم‏گیری چندمعیاره فازی. فصلنامه اندازه گیری تربیتی، 11(41)، 1-30.
-        ‏‫شهبازی، شهروز؛ و نوریان، محمد. (۱۴۰۲). طراحی الگوی بومی ارزشیابی مدارس براساس مؤلفه‌های اثربخش مدارس برتر و اعتباربخشی آن. پژوهش‌های برنامه‌ریزی درسی و آموزشی، 2(13)، 54-59.
-        ‏‫قائمی، فرشته؛ میرکمالی، سید محمد؛ رستمی، رضا؛ و صالحی، کیوان. (۱۴۰۱). پیش‌بینی عملکرد مدیران مدارس ابتدایی برحسب مولفه‌های کارکردهای اجرایی مغز. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 11(2)، 247-270.
-        ‏‫قاسمی پیربلوطی، زهرا؛ کلباسی، افسانه؛ و میرحیدری، اشرف. (۱۴۰۱). مطالعه تطبیقی ارزیابی عملکرد معلمان در استرالیا، فنلاند، ایران و آمریکا. فصلنامه ایرانی آموزش و پرورش تطبیقی، 6(1)، 2285-2303.
-        ‏‫مهربان هلان، محمدمهدی؛ ملکوتی خواه، سروش؛ و علی احمدی، علیرضا. (۱۴۰۰). توسعه مدل ارزیابی عملکرد مدارس جمهوری اسلامی ایران براساس الگوی کارت امتیاز متوازن (مطالعه موردی مدارس پروژه ایماوا). مدیریت و برنامه ریزی در نظام های آموزشی، 14(2)، 113-136.
-        Abedikooshki, Sara; Aminbeidokhti, Aliakbar; & Zeinabadi, Hassanreza. (2022). Designing a successful school management process model based on ISSPP international research findings. Edu-Str-Med-Sci, 15(2), 195-206.
-        Alghamdi, MH; Ibrahim, UM; & Ayoub, AEA. (2023). A Predictive Structural Model of Standards-Based School Evaluation on Student Outcome.
-        Budak, Yusuf; Dagli, Gokmen; Altinay, Fahriye; & Altinay, Zehra. (2020). School Principals’ Performance and Its Relationship With Teachers’ Organizational Citizenship Behavior. Revista de Cercetare Si Interventie Sociala, 69.
-        Catalano, Amy. (2013). Patterns of graduate students’ information seeking behavior: a meta‐synthesis of the literature. Journal of Documentation, 69(2), 243-274. https://doi.org/10.1108/00220411311300066
-        Glynn, Lindsay. (2006). A critical appraisal tool for library and information research. (S. Cleyle, Ed.), Library Hi Tech, 24(3), 387-399. https://doi.org/10.1108/07378830610692154
-        Huynh-Cam, Thao-Trang; Kumar, Vimal; Nguyen, Van-Canh; Le-Thi, Bich-Van; & Le, Huynh. (2024). The evaluation of students’ satisfaction with instructor performance having major key factors: the case of a Vietnamese university. International Journal of Knowledge and Learning, 17(1), 59-82.
-        Islam, Md Asadul; & Aldaihani, Faraj Mazyed Faraj. (2022). Justification for adopting qualitative research method, research approaches, sampling strategy, sample size, interview method, saturation, and data analysis. Journal of International Business and Management, 5(1), 01-11.
-        Kempa, Rudolf; & Tutupary, Rosmaryn. (2020). Performance Analysis of 19 Ambon State Middle School Using Balance Scorecard Approach, 5(2), 304-310.
-        Rusdiyani, Isti; & Kholidah, Lilik Nur. (2023). Implementation of Supervision and Self-Evaluation of Schools with Performance of Teachers. Journal of Namibian Studies: History Politics Culture, 33, 1168-1187.
-        Skerritt, Craig; O’Hara, Joe; Brown, Martin; McNamara, Gerry; & O’Brien, Shivaun. (2023). Enacting school self-evaluation: The policy actors in Irish schools. International Studies in Sociology of Education, 32(3), 694-716.
-        Syahrudin, Syahrudin. (2019). Headmaster Management to Improve Teacher Performance in Singkawang Senior High Schools. Journal of Education, Teaching and Learning, 4(2), 305-308.
-        Syihabuddin, Ahmad; & Abidin, Zaenal. (2020). Sistem Monitoring Dan Evaluasi Nilai Siswa Berbasis Dashboard Berdasarkan Key Performance Indicator (Studi Kasus: Smp Kartika Ii-2 Bandarlampung). Jurnal Teknologi Dan Sistem Informasi, 1(2), 17-25.
-        Taghizadeh Ghavam, zahra; Reshadat Joo, Hamideh; & Davodi, Rasol. (2022). Providing a Model of an Effective Education System for Elementary School Managers. Sabz-Scds, 11(2), 63-90.
 

متن کامل:



تاریخ پذیرش: 15/09/1403

تاریخ دریافت:30/06/1403

 

 

تبیین عناصر ارزیابی عملکرد مدارس اثربخش و ارائه الگوی بهینه با رویکرد داده بنیاد

 

رویا رمضانی¹ ، نادر برزگر²*، رضوان حکیم زاده³،  اسفندیار دشمن زیاری⁴،  ناهید شفیعی⁵

چکیده

هدف این پژوهش تحلیل عناصر ارزیابی عملکرد مدارس اثربخش به منظور ارائه الگوی بهینه ارزیابی عملکردی است. جامعه پژوهش در بخش گرندد تئوری شامل کلیه خبرگان حوزه آموزش و پرورش تا اشباع نظری به تعداد 15 نفر و جامعه آماری بخش کمی مدیران دوره ابتدایی شهر تهران در سال  1402-1401 بود که به روش نمونه­گیری تصادفی طبقه­ای تعداد 295 نفر بر اساس نواحی 21­­گانه شهر تهران انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده­ها در بخش گرندد تئوری مصاحبه نیمه ساختاریافته و در بخش کمی پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی و پایایی آن محاسبه گردید. نتایج تحقیق نشان داد، مدل پارادایمی تحقیق از عوامل علی، شاملِ  عوامل کالبدی و تکنولوژیکی، تضمین سلامت محیطی، تضمن سلامتی فردی دانش‌آموزان؛ پدیده محوری شاملِ بازیگران فعال و فرآیند یادهی و یادگیری؛ شرایط زمینه‌ای شاملِ اجزا و عناصر ارزیابی عملکرد؛ شرایط مداخله­گر شاملِ اصول و ارزش‌های مدرسه اثربخش و سازمان‌ها و سیاست‌گذاران آموزشی، راهبرد موثر بر ارزیابی عملکردی مدارس اثربخش شامل تدراک مقدمات اجرای ارزیابی و نیز پیامدهای ناشی از ارزیابی عملکردی مدارس اثربخش شامل کسب دستاوردهای علمی و عملی تشکیل شده است. الگوی ارائه‌شده، به عنوان ابزاری مؤثر برای ارزیابی عملکرد مدارس اثربخش در تهران، می‌تواند به بهبود فرآیند یاددهی و یادگیری و دستیابی به نتایج علمی و عملی کمک کند.

 

کلمات کلیدی: ارزیابی عملکرد، مدارس اثربخش، مدیران، مقطع ابتدایی.

 

 

 

 

مقدمه

ارزیابی عملکرد مدارس به‌عنوان یکی از اجزای کلیدی نظام‌های آموزشی مدرن، نقش بسیار مهمی در تضمین کیفیت و ارتقای اثربخشی فرآیندهای آموزشی دارد. این ارزیابی‌ها نه تنها به شناسایی نقاط قوت و ضعف سیستم آموزشی کمک می‌کنند، بلکه ابزاری حیاتی برای سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری‌های آموزشی به‌شمار می‌آیند و به‌عنوان مبنایی برای بهبود مستمر و توسعه پایدار عمل می‌کنند ‏‏(رسدییانی و خلیده، ۲۰۲۳). ضرورت انجام این تحقیق در این است که ارزیابی دقیق عملکرد مدارس می‌تواند به مدیران، معلمان و سیاست‌گذاران کمک کند تا بر اساس داده‌ها و شواهد به اتخاذ تصمیمات مؤثر برای بهبود کیفیت آموزشی بپردازند. این امر به ویژه در کشوری مانند ایران، که با چالش‌هایی از جمله کمبود منابع آموزشی و وجود تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی در سطح مدارس مواجه است، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

ارزیابی عملکرد مدارس به‌عنوان یکی از ارکان اساسی در نظام‌های آموزشی مدرن، نقشی محوری در ارتقای کیفیت و اثربخشی فرآیندهای آموزشی ایفا می‌کند. این ارزیابی‌ها نه‌تنها به شناسایی نقاط قوت و ضعف سیستم‌های آموزشی کمک می‌کنند، بلکه به‌عنوان مبنای تصمیم‌گیری‌های آگاهانه برای بهبود مستمر و توسعه پایدار در این سیستم‌ها عمل می‌نمایند ‏‏(رسدییانی و خلیده⁶، ۲۰۲۳). اهمیت این موضوع باعث شده است که پژوهش‌های متعددی در سطح بین‌المللی به‌منظور طراحی و اجرای مدل‌های مختلف ارزیابی عملکرد مدارس انجام شود (هیون‌کام، کومار و انگیون⁷ 2024، القامدی و همکاران⁸ 2023 و اسکریت و همکاران⁹ ‏2023). ارزیابی صحیح عملکرد مدارس می‌تواند به مدیران، معلمان و سیاست‌گذاران کمک کند تا با تکیه بر داده‌ها و شواهد معتبر، تصمیمات مؤثری را برای ارتقای کیفیت آموزشی اتخاذ کنند. این امر در کشوری مانند ایران، که با چالش‌هایی نظیر کمبود منابع آموزشی ‏(حسن زاده شوربلاغ و دیگران، ۱۴۰۳) و تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی در سطح مدارس مواجه است ‏(باباخانی, 1401)، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

مطالعات موجود نشان می‌دهند که در شهر تهران، علی‌رغم اهمیت روزافزون ارزیابی عملکرد در مدارس ابتدایی، همچنان مدلی جامع و مؤثر برای ارزیابی عملکرد مدارس ابتدایی طراحی و اجرا نشده است. این نبود مدل جامع باعث شده است که اقدامات بهبود عملکرد مدارس به‌صورت پراکنده و نامنسجم انجام شود و در نتیجه، ارتقای کیفیت آموزشی به‌طور مطلوب تحقق نیابد. علاوه بر این، چالش‌هایی نظیر عدم همخوانی روش‌های ارزیابی با شرایط خاص بومی، کمبود منابع لازم برای اجرای دقیق ارزیابی‌ها و مقاومت در برابر تغییر، از موانع اصلی دستیابی به کیفیت مطلوب آموزشی محسوب می‌شوند. مرور پیشینه تحقیق نیز نشان‌دهنده تلاش‌های مختلف برای طراحی و پیاده‌سازی مدل‌های ارزیابی عملکرد مدارس در کشورهای مختلف است. به‌عنوان نمونه، سایهرودین¹⁰ (2019) بر استراتژی‌های مدیریتی مدیران مدارس در بهبود عملکرد معلمان و اهمیت برنامه‌ریزی و ارزیابی برنامه‌های بهبود کیفیت تمرکز کرده است. همچنین، پژوهش مهربان‌هلان و همکاران (1400) مدلی مبتنی بر کارت امتیازی متوازن برای ارزیابی عملکرد مدارس جمهوری اسلامی ایران طراحی کرده است که شامل ابعاد مالی، فرآیندهای داخلی، رشد و یادگیری و مشتری‌مداری می‌باشد. شهبازی و نوریان (1402) نیز الگوی بومی ارزشیابی مدارس برتر را طراحی کرده و عواملی نظیر برنامه‌ریزی، ارزیابی، آموزش، مدیریت، امکانات و عوامل فرهنگی-اجتماعی را به‌عنوان مؤلفه‌های مؤثر شناسایی کرده‌اند. با این حال، در ایران، به‌ویژه در تهران، هنوز مدلی جامع و بومی برای ارزیابی عملکرد مدارس ارائه نشده است که قادر به پوشش تمامی ابعاد و نیازهای خاص این محیط باشد.

هدف این پژوهش، واکاوی ابعاد عملکرد مدارس اثربخش به منظور ارائه الگوی جامع ارزیابی عملکردی است که با بهره‌گیری از ترکیب دو روش گرندد تئوری و حداقل مربعات جزئی (PLS) به دست می‌آید. این الگو ابتدا با استفاده از گرندد تئوری و از طریق مصاحبه‌های عمیق با خبرگان، عوامل و مؤلفه‌های کلیدی را شناسایی می‌کند و سپس با روش حداقل مربعات جزئی به تحلیل داده‌ها و بررسی روابط میان متغیرهای مختلف می‌پردازد. نوآوری اصلی این تحقیق در استفاده از یک رویکرد ترکیبی و بومی برای واکاوی ابعاد و مولفه­های عملکرد مدارس اثربخش به منظور ارائه الگوی جامع ارزیابی عملکردی مدارس ابتدایی تهران است که به‌طور مؤثر عوامل علی، زمینه‌ساز، مداخله‌گر، راهبردها و پیامدهای ارزیابی عملکرد مدارس را شناسایی کرده و برای ارتقای کیفیت آموزشی به کار گرفته می‌شود.

 این مقاله در چهار بخش اصلی تنظیم شده است. ابتدا، مبانی نظری مرتبط با موضوع پژوهش مورد بررسی قرار می‌گیرد. در بخش دوم، روش‌شناسی تحقیق به‌طور مختصر بیان می‌شود. سپس یافته‌های پژوهش ارائه و در نهایت، نتایج و یافته‌ها مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند. امید است که این تحقیق بتواند به سیاست‌گذاران و مدیران آموزشی در راستای ارتقای کیفیت آموزش و افزایش اثربخشی مدارس ابتدایی تهران و سایر مناطق کشور کمک کند.

 

پیشینه تحقیق

ارزیابی عملکرد مدارس به عنوان یکی از جنبه‌های مهم تضمین کیفیت آموزش ارائه شده به دانش‌آموزان، نقش بسیار حیاتی دارد. مطالعات متعددی برای توسعه و پیاده‌سازی مدل‌های مختلف ارزیابی عملکرد مدارس، معلمان و دانش‌آموزان انجام شده است‏‏(رسدییانی و خلیده، ۲۰۲۳). در این بخش، مرور ادبیات به منظور ارائه تصویری کلی از پژوهش‌های موجود درباره مدل‌های ارزیابی عملکرد مدارس بر اساس اسناد موجود انجام شده است. 

یکی از نخستین و مهم‌ترین گام‌ها در ارزیابی عملکرد مدارس، شناسایی عوامل مؤثر بر آن است. این عوامل می‌توانند شامل مؤلفه‌های مدیریتی، آموزشی، پرورشی و محیطی باشند. سایهرودین ‏(2019) به بررسی استراتژی‌های مدیریتی مدیران مدارس برای بهبود عملکرد معلمان پرداخت و اهمیت برنامه‌ریزی، اجرا و ارزیابی برنامه‌های بهبود کیفیت را برجسته کرد. این مطالعه نشان داد که مدیریت کارآمد و برنامه‌ریزی هدفمند می‌تواند به طور مستقیم بر بهبود عملکرد معلمان و در نتیجه، بهبود عملکرد کلی مدرسه تأثیر بگذارد.کمپا و همکاران¹¹ ‏(2020) با استفاده از روش کارت امتیازی متوازن، عملکرد مدرسه راهنمایی را تحلیل کردند. آن‌ها بر جنبه‌هایی مانند رضایت مشتری (والدین و دانش‌آموزان) و یادگیری و رشد در محیط مدرسه تأکید کردند. این مطالعه نشان داد که ارزیابی جامع عملکرد مدرسه باید ابعاد مختلفی از جمله رضایت و مشارکت والدین، پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان و توسعه حرفه‌ای معلمان را در بر گیرد. مطالعه‌ای دیگر سیهاب‌الدین و همکاران¹² ‏(2020) به توسعه یک سیستم پایش و ارزیابی نمرات دانش‌آموزان بر اساس شاخص‌های کلیدی عملکرد در مدرسه پرداخت. این مطالعه اهمیت استفاده از سیستم مبتنی بر داشبورد برای جمع‌آوری و تحلیل داده‌های دانش‌آموزان را نشان داد که منجر به افزایش دقت و کارایی در فرایند ارزیابی می‌شود. استفاده از شاخص‌های کلیدی عملکرد ا در ارزیابی نمرات دانش‌آموزان می‌تواند به مدارس کمک کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری برای بهبود کیفیت آموزشی بگیرند. در مطالعه‌ای توسط بوداک و همکاران¹³ ‏(2020)، رابطه بین عملکرد مدیران مدارس و رفتار شهروندی سازمانی معلمان با استفاده از یک مدل ترکیبی بررسی شد. این مطالعه نشان داد که رفتار شهروندی سازمانی برای عملکرد و کارایی مدارس ضروری است و بر نیاز به نمایش چنین رفتارهایی توسط معلمان تأکید کرد. سیستم ارزیابی عملکرد 360 درجه به عنوان ابزاری ارزشمند برای سنجش عملکرد مدیریتی و فنی مدیران مدارس شناسایی شد. در ادامه، برخی دیگر از تحقیقات مرتبط با مبحث تحقیق در 

جدول 1 خلاصه و ذکر شده است:

 

جدول 1- نمونه تحقیقات انجام­شده در خصوص ارزیابی عملکردی مدارس اثربخش

عنوان مقاله	نویسنده و سال	روش و ابزار	میدان پژوهش	خلاصه نتایج
طراحی الگوی بومی ارزشیابی مدارس بر اساس مؤلفه‌های اثربخش مدارس برتر و اعتباربخشی آن	شهبازی و نوریان ‏(۱۴۰۲)	کیفی‌کمی – پرسشنامه مصاحبه	کارشناسان ارشد و ستادی آموزش و پرورش، مدیران	در الگوی بومی ارزشیابی مدارس برتر مؤلفه‌های برنامه‌ریزی، ارزیابی، آموزش، مدیریت، امکانات و حوزه فرهنگی اجتماعی اثرگذار هستند.
توسعه مدل ارزیابی عملکرد مدارس جمهوری اسلامی ایران بر اساس الگوی کارت امتیازی متوازن	مهربان‌هلان و همکاران ‏(۱۴۰۰)	کمی‌کیفی- اسناد و مصاحبه و پرسشنامه	مدیران و معلمان و والدین	ابعاد مالی، فرآیندهای داخلی، رشد و یادگیری و مشتری‌مداری در ارزیابی عملکرد مدارس نقش دارند.
شناسایی و اولویت‌بندی شاخص‌های ارزیابی عملکرد مدیران مدارس متوسطه شهر تهران	خطیر و حقیقی ‏(۱۳۹۹)	کمی-پرسشنامه	مدیران	شاخص‌های ارزیابی عملکرد مدیران شامل مهارت‌های ارتباطی، ویژگی‌های شخصیتی، مهارت‌های مدیریتی، قابلیت‌ها و مهارت‌های حرفه‌ای و مهارت‌های تصمیم‌گیری هستند.
ارزیابی عملکرد دانش‌آموزان در طول دوره تحصیلی با استفاده از الگوی یادگیری ماشینی	هیون‌کام، کومار و انگیون ‏(2024)	کیفی‌کمی – مصاحبه پرسشنامه	مدیران	طبقه‌بندی و ارزیابی سیستماتیک عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان، به مدیران آموزشی کمک می‌کند تا چالش‌های بالقوه را شناسایی و استراتژی‌ها و مداخلات هدفمندی را متناسب با نیازهای منحصربه‌فرد دانش‌آموزان اتخاذ نمایند.
مدل ساختاری استاندارد بر اساس ارزیابی مدارس و دستاوردهای دانش‌آموزان	القامدی و همکاران ‏(2023)	کمی- پرسشنامه	مدیران و معلمان	عوامل رهبری مدرسه، محیط مدرسه، راهبردهای تدریس و یادگیری بر عملکرد دانش‌آموزان به‌طور مستقیم و غیرمستقیم تأثیر دارند. همچنین استانداردهای ارزیابی بر عملکرد تحصیلی و نتایج یادگیری تأثیر مثبتی می‌گذارند.
اجرای خودارزیابی مدرسه: بازیگران سیاست در مدارس ایرلند	اسکریت و همکاران ‏(2023)	کیفی-مصاحبه	مدیران و معلمان	خودارزیابی مدارس یک سیاست کم‌خطر است و اگرچه مدارس درگیر اجرای شیوه‌های ارزشیابی داخلی هستند اما مشارکت آنها یکسان نیست. خودارزیابی مدارس به روش‌های مختلفی توسط افراد مختلفی اجرا می‌شوند و از طریق فرآیندهای خلاقانه تفسیر و ترجمه می‌شوند.

 

بررسی پیشینه تحقیقاتی حاکی از این است که علی‌رغم مطالعات متعدد انجام‌شده در حوزه ارزیابی عملکرد مدارس، همچنان برخی از ابعاد و جنبه‌های کاربردی آن نادیده گرفته شده است. به‌عنوان مثال در این مطالعات صرفاً به اندازه‌گیری عملکرد مدیران یا معلمان توجه شده است و در اغلب مطالعات، نسبت به ارزیابی عملکرد سایر بازیگران حوزه آموزش و پرورش که مهم‌ترین آنها دانش‌آموزان است کم‌توجهی شده است. همچنین به ارزیابی عملکرد انجمن اولیاء و مربیان و جوامع محلی اشاره‌ای نشده است. علاوه‌بر این با دقت در مطالعات انجام‌گرفته مشخص می‌شود که موانع و چالش‌های مربوط به انجام ارزیابی، زمینه‌های لازم برای انجام آن، عوامل مؤثر بر آن، راهکارهای اجرای ارزیابی و پیامدهای آن به‌طور دقیق و جامع شناسایی نشده‌اند. بنابراین در این مطالعه سعی می‌شود ضمن شناسایی معیارها و شاخص‌های اندازه‌گیری برای هریک از بازیگران آموزشی، عوامل مؤثر بر عملکرد آنها، مشکلات و موانع موجود، راهکارها و پیامدهای انجام ارزیابی نیز به‌طور دقیق شناسایی شود. این امر وجه تمایز این پژوهش نسبت به دیگر مطالعات را نشان می‌دهد. از این رو محقق بر آن شد در مطالعه خود به بررسی الگوی ارزیابی عملکردی مدارس اثربخش دوره ابتدایی مناطق 21 گانه شهر تهران بپردازد.

 

روش‎شناسی تحقيق

تحقیق حاضر به لحاظ هدف، کاربردی؛ به لحاظ روش استنتاج، توصیفی و به لحاظ ماهیت داده‌ها، آمیخته اکتشافی است. جامعه تحقیق در بخش گرندد تئوری را کلیه صاحب‌نظران و متخصصان حوزه آموزش و پرورش شهر تهران، تشکیل دادند. این افراد در حوزه مربوط به مبحث پژوهش خبره بودند. روش انتخاب مشارکت­کنندگان در پژوهش حاضر، روش گلوله برفی (بررسی توسط اعضا تیم تحقیق) است. به عبارت دیگر پژوهشگر از طیف افراد بالقوه، کسانی را انتخاب می‌کند که بتوانند در فرآیند گردآوری، خزانه داده‌های مورد نیاز را غنی نمایند تا امکان ساختن نظریه فراهم شود. در این روش به جای انتخاب یک نمونه ثابت، حجم نمونه آنقدر افزایش می‌یابد تا زمانیکه دیگر کافی باشد (اشباع نظری). ‏‏(اسلام و الدایهانی¹⁴، ۲۰۲۲). در این پژوهش، از روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای (انتساب متناسب) برای انتخاب نمونه استفاده شد. جامعه آماری مورد مطالعه شامل کلیه مدیران مدارس ابتدایی شهر تهران در سال تحصیلی 1402-1401 است که تعداد آن‌ها برابر با 1274 نفر می‌باشد. با توجه به این تعداد و با استفاده از فرمول کوکران، حجم نمونه مورد نیاز 295 نفر محاسبه شد.

 

جدول 2 - حجم جامعه و نمونه مورد مطالعه در پژوهش

مشارکت کننده	ناحیه	ناحیه هر بخش	حجم جامعه	حجم نمونه
مدیران مدارس ابتدایی شهر تهران	شمال تهران	7-4-3-1	278	65
	غرب تهران	10-9-5-2	292	67
	مرکز تهران	12-11-6	152	35
	شرق تهران	15-14-13-8	290	66
	جنوب تهران	19-18-17-16	262	62
	مجموع	19	1274	295

 

در این روش، حجم نمونه برای هر ناحیه مطابق با حجم جامعه آماری آن ناحیه محاسبه و تعیین شده است. به‌طوری‌که در هر ناحیه به تعداد نمونه برآورد شده پرسشنامه‌ها توزیع گردید. این روش، به‌طور ویژه به نواحی شهر تهران این امکان را می‌دهد که سهم متناسبی از مدیران مدارس در تحقیق مشارکت داشته باشند و نمایندگی دقیق‌تری از کل جامعه آماری در نمونه تحقیق فراهم آید.

با توجه به اینکه در روش تحقیق آمیخته اکتشافی، ابتدا از روش‌های تحقیق کیفی و سپس، روش‌های تحقیق کمی استفاده می‌شود، مراحل تحقیق حاضر به شیوه زیر انجام‌گرفته است:

 بخش کیفی: در این بخش به منظور شناسایی ابعاد و مولفه‌ها از ابزار مصاحبه و روش گرندد تئوری نیز استفاده گردید. در این پژوهش، برای بررسی اعتبار و پایایی کدگذاری‌های بخش کیفی از دو روش استفاده شد: آزمون هولستی¹⁵ و ضریب پایایی کاپای کوهن¹⁶. در آزمون هولستی، میزان توافق بین دو مرحله کدگذاری توسط یک کدگذار بررسی می‌شود. در این پژوهش، تعداد توافقات در دو مرحله کدگذاری 21 کد بود که در مرحله اول 22 کد و در مرحله دوم 28 کد کدگذاری شدند. حاصل محاسبات آزمون هولستی برابر 84/0 بود که نشان‌دهنده پایایی مناسب (بیش از 80%) کدگذاری‌ها است. ضریب پایایی کاپای کوهن نیز بررسی توافق بین دو کدگذار استفاده شد. در این پژوهش، یکی از خبرگان به عنوان کدگذار دوم با محقق همکاری کرد. پس از کدگذاری سه مصاحبه، میزان توافق درون‌موضوعی با استفاده از فرمول مناسب محاسبه شد. نتایج نشان داد که از مجموع 66 کد، 39 کد توافق داشتند، که ضریب پایایی 1.1 درصد به دست آمد. چون این میزان پایایی بالاتر از 60% است، می‌توان به اعتمادپذیری کدگذاری‌ها اطمینان داشت.

بخش کمی: با توجه به هدف و ماهیت موضوع تحقیق، مناسب‌ترین روش در مرحله کمی برای تحقیق حاضر روش تحقیق توصیفی -پیمایشی بود و لذا، برای به دست آوردن دیدگاه‌های متخصصان امر، پیرامون اعتباریابی نتایج تحقیق (تعیین مدل اندازه­گیری و الگوی ساختاری مدل تحقیق)، از این روش استفاده شد. در این بخش از تحقیق از ابزار پرسشنامه محقق ساخته برای گردآوری داده‌های کمی بهره گرفته شد، پرسشنامه بر اساس ابعاد و مؤلفه‌های مستخرج از فرایند گرندد تئوری، طراحی شد. برای تحلیل داده‌های کمی از روش حداقل مربعات جزئی (PLS)¹⁷ در معادلات ساختاری و در نرم­افزاری به همین نام استفاده شد. جهت سنجش روایی صوری و محتوایی ابزار پرسشنامه در بخش کمی از روش تست آزمایشی و پانل خبرگان استفاده گردیده و به منظور تعیین اعتبار پرسشنامه از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد.

 

یافته‌های پژوهش

الف) شناسایی مولفه‌های الگوی ارزیابی عملکردی مدارس اثربخش شهر تهران

در این تحقیق، شناسایی مولفه‌های الگوی ارزیابی عملکردی مدارس اثربخش شهر تهران با ابزار مصاحبه انجام شد. مصاحبه با خبرگان تا جایی که افراد جدید، اطلاعات تازه‌تری در اختیار محقق قرار ندادند ادامه یافت. بر این اساس تا رسیدن به اشباع نظری تعداد 15 مصاحبه با خبرگان انجام شد. ویژگی‌های اعضای نمونه در بخش کیفی در جدول 3 نشان داده شده است.

 

جدول 3 -ویژگی‌های مصاحبه‌شوندگان

ردیف	خصوصیات و ویژگی های اعضای پانل مصاحبه	تعداد
1	عضو هیات علمی دانشگاه­ها در رشته‌های علوم تربیتی و مدیریت آموزشی	7
2	کارشناسان و مشاوران مجرب در حوزه ارزیابی عملکرد	4
3	معاونان و مدیران اجرایی در وزارت آموزش و پرورش	4
مجموع		15

 

در گام بعدی، برای تحلیل مصاحبه‌ها، از روش گرندد تئوری استفاده شد. براین اساس، مصاحبه‌های انجام‌شده، کدگذاری گردید. و مطابق با روش مذکور، شواهد گفتاری مهم مصاحبه ها استخراج و سپس، مفهوم آن­ها در قالب بخش از مرحله کدگذاری اولیه، مشخص شد. در ادامه، نمونه ای از چگونگی انجام این مرحله، در شکل 1 ارائه شده است:

 

........................................................................................................................................

­

شکل 1- نمونه ای از مرحله شناسایی شواهد گفتاری و برچسب­زنی در روش گرندد تئوری

 

در ادامه و با توجه به مفاهیم موجود، مقوله های فرعی و سپس، اصلی تعیین گردید. خلاصه نتایج کدگذاری باز شامل شناسایی شواهد گفتاری، تعیین مفاهیم و مقوله های اصلی و فرعی، در جدول 4، ارائه شده است.

 

جدول 4- خلاصه نتایج پژوهش حاضر در بخش کدگذاری باز

کدگذاری اولیه			شواهد گفتاری
مقوله اصلی	مقوله فرعی	مفاهیم
بازیگران فعال	Ø       مدیران اثربخش	Ø       ویژگی‌های تخصصی	Ø       حضور در محیط کار قبل از ورود دانش‌آموزان به مدرسه و خروج پس از خارج شدن تمام دانش‌آموزان و کارکنان از وظایف مهم مدارن محسوب میشه (کد 2).
		Ø       برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی امور اجرایی	Ø       تنظیم قواعد و شرح وظایف مربوط به کارکنان و معلمان، زمان‌بندی کلاس‌ها، تنظیم برنامه‌ها و فعالیت‌های روزانه مدرسه، آموزش و راهنمایی پرسنل و معلمان برای فعالیت‌های آموزشی از وظایف مهم مدیران در یک مدرسه اثربخش است (کد 1).
		Ø       تشخیص و تمهید به‌موقع نیازمندی‌ها	Ø       مدیران باید بتوانند شرایط و نیازمندی‌های مدرسه را به موقع تشخیص دهند و برای آن تمهیدات لازم را انجام دهند (کد 6). Ø       برقراری پوشش بیمه‌ای مناسب در مدرسه مانند بیمه آتش‌سوزی، زلزله، سیل و بیمه مسئولیت مدنی از جمله اقداماتی است که مدیران باید پیش از وقوع هر حادثه‌ای به آن توجه کنند (کد 10).
		Ø       رعایت اخلاق اسلامی	Ø       داشتن ظاهری آراسته و پوشش مناسب با شئون شغلی و حرفه‌ای و متناسب با ارزش‌های فرهنگ ایرانی اسلامی برای مدیران الزامی است (کد5). Ø       احترام به شأن و منزلت و کرامت معلمان، دانش‌آموزان و اولیا بسیار مهم است (کد 7).
	Ø       دانش‌آموزان اثربخش	Ø       انگیزه تحصیلی	Ø       سطح انگیزه و اشتیاق در دانش‌آموزان یادگیری و عملکرد تحصیلیشون رو تحت تأثیر قرار میده (کد 2).
		Ø       رشد شخصیتی	Ø       در یک مدرسه اثربخش دانش‌آموزان باید بتونن به سطح قابل قبولی از خودکارآمدی و رشد شخصیتی برسن و همچنین میزان اهمال‌کاری در اونها کاهش پیدا کنه (کد 12).
		Ø       کسب مهارت عملی و دانش	Ø       در ارزیابی عملکرد دانش‌آموزان باید مشخص بشه که چقدر سواد دارن، چقدر مهارت دارن و چقدر دانش بهشون اضافه شده (کد 2).
		Ø       مشارکت فعال در اداره مدرسه	Ø       ميزان عضويت دانش آموزان در تشكل‌ها، شوراها و فعاليت‌هاي گروهي از قبیل بسیج دانش‌آموزي، هلال احمر، انجمن‌های اسلامي، شورای دانش‌آموزی، سفیران سلامت، گروه های هم یار درسی و ... در بهبود عملکرد آنها مؤثر است (کد 3). Ø       ميزان مشارکت دانش‌آموزان در فعالیت‌های آموزشي‌تربيتی مدرسه مانند نماز جماعت و مراسم‌های مذهبی و اجتماعی باید مد نظر قرار گیرد (کد6).
	Ø       جوامع محلی اثربخش	Ø       هدایت دانش‌آموزان جهت تکوین رسالت‌های تربیتی	Ø       جوامع محلی به عنوان یکی از ارکان مهم اثرگذار بر مدارس موظف‌اند کودکان و نوجوانان را در مسیر تکوین رسالت‌های تربیتی جامعه هدایت کننند (کد 1).
		Ø       حمایت مادی	Ø       جامعه محلی می‌تواند در مورد هزینه‌های مربوط به ساختمان، حفاظت، بازسازی و یا تعمیر مدرسه و تجهیزات حمایت لازم را به عمل آورند (کد 11).
		Ø       فعاليت‌هاي خيرخواهانه مشاركتي	Ø       جذب منابع مورد نیاز از طریق فعالیت‌های خیرخواهانه، جهادی و عام المنفعه برای مدرسه مهم‌ترین فعالیتی هست که جوامع محلی میتونن انجام بدن (کد 15).
فرآیند یادهی و یادگیری	Ø       محتوای اثربخش	Ø       هماهنگی و انسجام منابع آموزشی	Ø       میان اهداف و محتوای آموزشی باید هماهنگی وجود داشته باشد. همچنین منابع و کتب درسی باید از هماهنگی و انسجام لازم برخوردار باشند (کد 1).
		Ø       تنظیم محتوا بر اساس استانداردهای علمی و بین‌المللی	Ø       یک نکته خیلی مهم در فرایندهای آموزشی اینکه محتوای مطالب چقدر اثربخشن و چقدر بر اساس استانداردهای علمی و بین المللی تنظیم میشن (کد 2).
		Ø       چالش‌برانگیز و کاربردی بودن برنامه‌های درسی	Ø       برنامه‌های درسی و تربیتی باید ویژگی‌هایی همچون مسئله ‌محور بودن، تعاملی بودن، موقعیت ‌محوربودن، پژوهش‌ محور بودن و عمل محور بودن رو داشته باشه (کد 4 و 7).
		Ø       به‌روزرسانی منابع آموزشی	-       کتب و بانک‌های اطلاعاتی آموزشی موجود باید به‌طور مطلوبی مطابق با نظام آموزشی جهانی بهینه‌سازی و به روزرسانی شوند (کد 4). Ø       به روز بودن، كافي بودن و مفید بودن کتاب‌های موجود در كتابخانه موجب تعالی مدرسه و آموزش می‌شود (کد 13).
	Ø       آموزش اثربخش	Ø       یادگیری مشارکتی	Ø       ارتقای یادگیری مشارکتی از طریق گروه‌بندی دانش‌آموزان از روش‌های مؤثر یاددهی است (کد 1).
		Ø       تدریس هدفمند	Ø       مدرسه بر یادگیری و تدریس هدفمند تمرکز داشته باشد و صرفاً به انتقال مطالب به صورت حفظی نپردازد (کد 2).
تدراک مقدمات اجرای ارزیابی	Ø       تعیین مراحل اجرای ارزیابی	Ø       اطلاع‌رسانی شیوه‌نامه ارزیابی و تفسیر آن	Ø       در این مرحله باید ضمن تشکیل کارگاه‌های آموزشی خاص، تشریح مراحل انجام فرآیند رصد و پایش، بایدها و نبایدهای لازم در خصوص نحوه ارزیابی و کیفیت ارائه گزارش انجام کار به ارزیابان و خودارزیابان ارائه شود (کد 1 و 10).
		Ø       رصد پیشرفت برنامه‌ها	Ø       در این مرحله ضمن معرفی شاخص‌ها و الگوهای ارزیابی به کنشگران، حدود انتظارات در شاخص‌های مورد نظر مشخص می‌شود و آنها میزان پیشرفت در هریک از شاخص‌های مشخص‌شده را ارزیابی می‌کنند (کد 1 و 4).
		Ø       جمع‌آوری داده‌های عملکردی	Ø       در این مرحله نتایج انجام ارزیابی گردآوری و نواقص موجود مشخص می‌گردد. پس از بررسی مستندات، نتایج ارزیابی در سامانه‌ مربوطه ثبت و بایگانی می‌شوند (کد 1).
		Ø       تحلیل و آسیب‌شناسی داده‌های عملکردی	Ø       پس از اتمام ارزیابی، خروجی فرآیند به صورت کمی یا کیفی تحلیل می‌شوند و فرد در حوزه عملکردی خود ملزم به بهبود عملکرد می‌باشد. همچنین نتایج حاصله جهت بهره‌برداری و تحلیل در اختیار سایر حوزه‌های ذی‌ربط قرار می‌گیرد (کد 1 و 10). Ø        پس از اعلام نتایج ارزیابی، افراد و حوزه‌های تخصصی باید برنامه‌ها، شاخص‌ها و فعالیت‌ها را آسیب‌شناسی نموده و طرح‌ها و برنامه‌هایی که خروجی مناسبی ندارند از سیستم حذف شوند و یا برنامه‌ای برای بهبود آتی ارائه شود (کد 1 و 10).
	Ø       تأمین سرمایه اقتصادی	Ø       حمایت مالی	Ø       سیاست‌های آموزشی کشور باید حمایت‌های مالی از مدارس را در اولویت قرار دهد. بر اساس سند تحول بنیادین، ارزیابی عملکرد نظام آموزشی نیازمند جذب اعتبارات مالی و اختصاص بودجه لازم از منابع مختلف است (کد 1).
		Ø       پرداخت هزینه به مجریان ارزیابی	Ø       سازمان آموزش و پرورش مناطق باید منابع مالی لازم را در اختیار مجریان انجام ارزیابی قرار دهند (کد 4).
	Ø       استفاده از منابع انسانی حرفه‌ای	Ø       آموزش نیروی متخصص	Ø       برای ارزیابی عملکرد مدارس باید به تقویت و تربیت نیروی‌های انسانی متخصص توجه نمود (کد 15).
		Ø       همکاری گروه‌های مختلف	Ø       ایجاد مکانیزم همکاری بین گروه‌های داخلی و خارجی به‌منظور اجرای ارزیابی مدارس اثربخش مهم است (کد 7).
		Ø       تشكيل گروه‌هاي هم‌انديش	Ø       تشكيل گروه‌هاي هم‌انديش در خصوص اجراي صحيح برنامه و بهره‌مندي از آنان در ارزيابي‌ها تأثیر بسزایی در عملکرد معلمان و مدیران دارد (کد 9).
		Ø       استفاده از تجربیات مدیران پیشین	Ø       استفاده از تجربیات و دانش برنامه‌ریزان و مدیران پیشین میتونه به اجرای بهتر ارزیابی کمک کنه (کد 7).
	Ø       برنامه‌ریزی هدفمند	Ø       مشخص کردن اهداف سالانه	Ø       لازم است اهداف، چشم‌انداز و مأموریت سالانه مدرسه به درستی تنظیم و تدوین گردند (کد 1 و 2).
		Ø       گردآوری و تجمیع داده‌ها	Ø       گردآوری داده‌ها و اطلاعات در ابعاد و زوایای مختلف درباره عملکرد مدرسه در فرآیند ارزیابی الزامی است (کد 1).
	Ø       بهره‌مندی از معیارها و رویکردهای علمی جهانی	Ø       توجه به فاکتورهای علمی جهانی	Ø       باید یه سری فاکتورهای بین‌المللی علمی که همه دنیا قبولش دارند رو در نظر بگیریم (کد 2).
		Ø       استفاده از رویکردها و تخصص‌ها در سطوح مختلف جهانی و محلی	Ø       ما می‌توانیم از حداکثر تخصص‌ها، رویکردها و پتانسیل‌ها در دنیا و همینطور سازمان‌های محلی در مدرسه استفاده کنیم (کد 8).
عوامل کالبدی و تکنولوژیکی	Ø       فناوری اطلاعات و ارتباطات	Ø       مهارت‌ استفاده از ابزارهای الکترونیکی	Ø       توانمندی كاركنان و معلمان و مدیران در استفاده از فناوري اطلاعات از عوامل ضروری برای مدیریت اثربخش مدارس است (کد 5).
		Ø       هوشمندسازی مدارس	Ø       هوشمندسازی مدارس یکی از مهم‌ترین عواملیه که عملکرد مدارس رو تحت تأثیر قرار میده (کد 7).
	Ø       امکانات و تجهیزات	Ø       تجهیزات ویژه‌ی کلاس‌ها	Ø       کلاس‌های درس باید تجهیزات مناسبی مثل تعداد کافی نيمكت، سكوي معلم، ميز و صندلي معلم، تخته كلاسي مناسب، جالباسي مناسب و پنکه و بخاری داشته باشن (کد 3)
		Ø       تجهیزات عمومی	Ø       مدرسه باید کارگاه‌، آزمایشگاه‌ و کتابخانه، پايگاه تغذيه سالم، قفسه‌بندي، يخچال و تجهیزات ورزشی متناسب با تعداد دانش‌آموزان داشته باشه (کد 12). Ø       خیلی خوب میشه که به شادابي و زيباسازي فضاي فيزيكي مدرسه توجه کنیم و وسايل اضافه و اسقاطي رو از فضاي كلاس‌ها و محوطه مدرسه برداریم (کد 12).
تضمین سلامت محیطی	Ø       رعایت ایمنی	Ø       ایمن‌سازی و استانداردسازی مدرسه	Ø       رعایت استاندارد و نکات ایمنی در مدرسه و آزمایشگاه مثل وجود جعبه کمک‌های اولیه، کپسول آتش‌نشانی، سیم‌کشی استاندارد، وسایل گرمایشی و سرمایشی، پریزها و رابط‌های ایمن و غیره باعث میشه که احتمال بروز خطرات جانی به حداقل برسه (کد 1) Ø       ایمن‌سازی فضای ورزشی و تأمين حفاظ براي پله‌ها و پنجره‌هاي طبقات فوقاني خیلی مهمه (کد 15)
		Ø       شناسایی نقاط امن	Ø       با توجه به امکان بروز حوادث غیرمنتظره شناسايي محوطه‌هایی که از ایمنی مناسبی برخوردارن و آموزش به دانش‌آموزان هنگام بروز حوادث احتمالي الزامی است (کد 12).
	Ø       سلامت عمومی	Ø       تسهیلات بهداشتی فیزیکی	Ø       كافي بودن تسهيلات بهداشتي با توجه به آمار دانش‌آموزان، نظافت کلاس‌ها، راهروها و حیاط مدرسه و تفکیک آبخوري‌ها از سرويس‌هاي بهداشتي از عوامل مهمی هستن که باید در رابطه با وضعیت بهداشتی مدرسه مورد توجه قرار بگیرن (کد 8).
تضمن سلامتی فردی دانش‌آموزان	Ø       سلامتی جسمی	Ø       انجام آزمایشات پزشکی	Ø       فکر میکنم که انجام معاينات غربالگري، پزشكي و توجه به وضعيت واكسيناسيون دانش‌آموزان و همچنین برگزاري كلاس‌هاي آموزشي خود مراقبتي و مهارت‌هاي زندگي از الزامات یک مدرسه اثربخش محسوب میشن (کد 10).
	Ø       سلامتی روانی	Ø       بررسی سطح احساسات منفی	Ø       بهتر است سطح استرس، افسردگی و اضطراب و فشارهای روانی در دانش‌آموزان ارزیابی شود (کد 11).
		Ø       بررسی مهارت‌های خودکنترلی	Ø       لازم است میزان مهارت‌های خودکنترلی و مدیریت خشم در دانش‌آموزان بررسی شود (کد 13).
		Ø       بررسی سطح احساسات مثبت	Ø       بررسی سطح احساسات و عواطف مثبت در دانش‌آموزان شامل اعتماد بنفس، خودآگاهی، رضایت از خانواده، دوستان و مدرسه بسیار مهم است (کد 15).
سازمان‌ها و سیاست‌گذاران آموزشی	Ø       برقراری عدالت آموزشی	Ø       تمهید مقدمات برای پوشش کامل آموزش در سطح کشور	ارتقای عدالت تربیتی و آموزش برابر و با کیفیت در تمام مناطق کشور و ایجاد تجهیزات و تسهیلات مناسب آموزشی برای اثربخشی آموزش کشور مهم است (کد 15).
	Ø       فرهنگ‌سازی در مورد ارزیابی عملکرد	Ø       ایجاد و افزایش آگاهی در مورد ماهیت ارزیابی عملکرد	ارزیابی به موضوع نسبتاً نوظهوره و معمولاً بین ارکان سازمان‌ها و همچنین مدارس به دلیل ناآگاهی یک نوع مقاومت و نگرانی در مورد آن وجود داره و به دلیل ترس از تنبیه دیدگاه منفی دارن، بنابراین لازمه که در سطح مدارس کشور فرهنگ‌سازی انجام بشه (کد 4).
	Ø       راهنمایی و جهت‌دهی صحیح به فرآیند ارزیابی	Ø       ارائه راهنماها و دستورالعمل‌ها	سازمان‌ها و سیاست‌گذاران آموزشی می‌توانند راهنماها و دستورالعمل‌هایی را ارائه کنند که به ارزیابی عملکرد مدارس کمک می‌کند. این راهنماها و دستورالعمل‌ها می‌توانند شامل روش‌ها و ابزارهای مورد استفاده در ارزیابی، نحوه جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها، روش‌های ارائه بازخورد و گزارش‌دهی باشند. ارائه راهنماها و دستورالعمل‌ها به مدارس و ارزیابان کمک می‌کند تا فرآیند ارزیابی را به طور موثرتر انجام داده و نتایج را بهبود بخشند (کد 8 و 12).
	Ø       اعطای امتیاز به مدارس برتر	Ø       تدابیر تشویقی و تحریک‌کننده	سیاست‌گذاران آموزشی می‌توانند تدابیر تشویقی و تحریک‌کننده را به منظور بهبود عملکرد مدارس اتخاذ کنند. این تدابیر ممکن است شامل اعطای پاداش‌ها و امتیازات به مدارس با عملکرد برتر، ارائه منابع مالی بیشتر برای توسعه و بهبود مدارس و ارائه فرصت‌های آموزشی و حرفه‌ای برای مدیران و معلمان باشد. این تدابیر تشویقی و تحریک‌کننده می‌تواند مدارس را به ارتقای عملکرد خود تشویق کند و تأثیر مستقیمی ببر فرآیند ارزیابی عملکرد آن‌ها داشته باشد (کد 7 و 11).
	Ø       ارتباط و هماهنگی	Ø       تسهیل روابط مدرسه و ارزیابان	مسئولان آموزشی می‌توانند با مدارس و ارزیابان همکاری کنند و فرآیند ارزیابی را هماهنگ کنند. این شامل برگزاری جلسات ارتباطی و آموزشی با مدارس و ارزیابان، ارائه راهنمایی‌های فنی و پشتیبانی در خصوص فرآیند ارزیابی و تفسیر نتایج و تسهیل فرآیند ارتباط و انتقال اطلاعات است ( کد 15).
کسب دستاوردهای علمی و عملی	Ø       تأمین نیازها و انتظارات ذی‌نفعان	Ø       تأمین انتظارات جامعه	Ø       با اجرای مطلوب ارزیابی، امور آموزشی آنگونه که مورد انتظار جامعه است برآورده می‌شوند (کد 12).
		Ø       تأمین انتظارات وزارت آموزش و پرورش	Ø       وزارت آموزش و پرورش میتونه در سطح کلان از نتایج ارزیابی برای مدیریت بهتر آینده مدارس استفاده کنه (کد 11)
		Ø       تأمین انتظارات والدین و دانش‌آموزان	Ø       به دنبال کاربردی شدن آموزش رضایت والدین و دانش‌آموزان تضمین میشه و دانش‌آموزان بر اساس برنامه‌ریزی درسی مناسب میتونن مهارت‌های مختلفی رو یاد بگیرن و به شهروندان پویایی در جامعه تبدیل بشن (کد 8)
		Ø       تأمین انتظارات معلمان و مدیران	Ø       یکی از مهم‌ترین نتایجی که ارزیابی عملکرد برای معلمان و مدیران داره اینکه میتونن در فرایند آموزشی به سطح مطلوبی از رفاه و رضایت دست پیدا کنن (کد 4 و 10).
	Ø       بهبود مستمر مدرسه	Ø       ارائه‌ها پیشنهادات برای بهبود فعالیت‌ها	Ø       براساس نتایج ارزیابی میتونیم به ارائه راهکارهای پیشنهادی مناسب برای بهبود برنامه‌ها و فعالیت‌ها در هر مدرسه بپردازیم (کد 14).
		Ø       جهت‌دهی به برنامه‌های آموزشی	Ø       نتایج ارزیابی کمک میکنه که بهتر بتونیم به برنامه‌ها و فعالیت‌های فعلی و آتی مدرسه جهت بدیم (کد 3).
		Ø       تسهیل فرآیند تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی	Ø       یکی از مزایای مهم ارزیابی عملکرد اینکه به فرآیند تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی در مدرسه سرعت میبخشه (کد 13).
		Ø       افزایش آمادگی در شرایط بحرانی	Ø       به کمک نتایج ارزیابی عملکرد مدرسه آمادگی لازم برای مقابله با مشکلات غیرمنتظره رو داره (کد 3).
		Ø       ارائه الگو به دیگر مدارس	Ø       در اختیار قرار دادن الگوی مناسب و در دسترس و قابل اجرایی به دیگر مدارس از پیامدهای مهم اجرای سیستم ارزیابی عملکرد است (کد 10).
		Ø       بازنگری در قوانین و محتوای آموزشی	Ø       نتایج ارزیابی میتونه نقش مهمی در بازنگری قوانین و مقررات آموزشی و تدوین کتب آموزشی و کمک آموزشی داشته باشه (کد 11).
		Ø       استفاده بهینه از منابع	Ø       به‌طور مشخص ارزیابی عملکرد باعث میشه که بتونیم از منابع و تجهیزات در مدرسه و همچنین از نیروی انسانی مربوطه به‌طور بهینه و مناسب‌تری استفاده کنیم (کد 15).

 

در ادامه و برحسب روش گرنددتئوری؛ نسبت به کدگذاری محوری و تخصیص مقوله‌ها در قالب دسته‌بندی‌های محوری، اقدام گردید. بر این اساس و در جدول 5، ضمن مشخص کردن ارتباط بین مقوله­های اصلی و فرعی شناسایی‌شده(کدهای باز)، اجزای مدل تحقیق را به‌صورت دسته‌بندی‌های زیر نشان می‌دهد.

 

جدول 5- نتایج حاصل از کدگذاری محوری مصاحبه ها

کدگذاری محوری (ابعاد)	مقوله اصلی	مقوله فرعی
پدیده محوری	بازیگران فعال	مدیران اثربخش
		معلمان اثربخش
		دانش‌آموزان اثربخش
		انجمن‌ اولیا و مربیان اثربخش
		جوامع محلی اثربخش
	فرآیند یادهی و یادگیری	محتوای اثربخش
		آموزش اثربخش
عوامل زمینه‌ای	اجزا و عناصر ارزیابی عملکرد	تعیین استانداردها و شاخص‌های ارزیابی
		تعیین شیوه‌های ارزیابی
		تعیین مجریان ارزیابی
		تعیین حوزه‌های ارزیابی عملکرد
		تعیین ابزارهای ارزیابی
		تنظیم تقویم اجرایی
		تعیین شرایط انجام ارزیابی
شرایط علی	عوامل کالبدی و تکنولوژیکی	فناوری اطلاعات و ارتباطات
		امکانات و تجهیزات
	تضمین سلامت محیطی	رعایت ایمنی
		سلامت عمومی
	تضمن سلامتی فردی دانش‌آموزان	سلامتی جسمی
		سلامتی روانی
عوامل مداخله‌گر	اصول و ارزش‌های مدرسه اثربخش	انطباق با معیارهای ایرانی اسلامی
		خرد ورزی
		برقراری اعتدال و انسجام
		تکریم کنشگران آموزشی
		دوراندیشی
	سازمان‌ها و سیاست‌گذاران آموزشی	برقراری عدالت آموزشی
		فرهنگ‌سازی در مورد ارزیابی عملکرد
		راهنمایی و جهت‌دهی صحیح به فرآیند ارزیابی
		اعطای امتیاز به مدارس برتر
		ارتباط و هماهنگی
راهبرد	تدراک مقدمات اجرای ارزیابی	تعیین مراحل اجرای ارزیابی
		تأمین سرمایه اقتصادی
		استفاده از منابع انسانی حرفه‌ای
		برنامه‌ریزی هدفمند
		بهره‌مندی از معیارها و رویکردهای علمی جهانی
پیامد	کسب دستاوردهای علمی و عملی	مشخص شدن وضعیت موجود و مطلوب آموزشی
		تأمین نیازها و انتظارات ذی‌نفعان
		بهبود مستمر مدرسه

 

همچنین، با توجه به نتایج پژوهش حاضر در بخش کیفی، ابعاد، مؤلفه‌های و شاخص‌های مربوط به هریک از عوامل محوری، عوامل علّی، عوامل مداخله‌گر، عوامل زمینه‌ای، راهکارها و پیامدهای در قالب الگوی ارزیابی عملکرد مدارس اثربخش با ترکیب ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های شناسایی شده در مراحل داده‌بنیاد در قالب شکل 2 ترسیم شد.

 

---

[1] . دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، واحد اسلام شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

 [e-mail]

[2]  . استادیار، گروه علوم تربیتی و مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران(نویسنده مسئول)

  [e-mail]

[3]  استاد، گروه برنامه درسی و آموزش، دانشگاه تهران، تهران، ایران. [e-mail]

[4]  استادیار، گروه علوم تربیتی و مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلام شهر، تهران، ایران. [e-mail]

[5]  استادیار، گروه علوم تربیتی و مدیریت آموزشی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلام شهر، تهران، ایران. [e-mail].

 

[6] . Rusdiyani & Kholidah

[7] . Huynh-Cam, Kumar & Nguyen

[8]  .Alghamdi et al

[9]  .Skerritt et al

[10] . Syahrudin

[11] . Kempa & Tutupary

[12]  .Syihabuddin & Abidin

[13] . Budak et al

[14]  .Islam & Aldaihani,

[15] . Holsti's test

[16] . Cohen’s Kappa Index

[17] . Partial least squares regression

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 2- الگوی ارزیابی عملکردی مدارس اثربخش شهر تهران

 

ب) اعتباریابی نتایج تحقیق

در این بخش از تحقیق، نتایج بخش کیفی با استفاده از روش حداقل مربعات جزئی(PLS)، مورد آزمون قرار می‌گیرد. در ابتدا آمار توصیفی و سپس آمار استنباطی منتج از تجزیه و تحلیل گزارش شده است.

 

جدول 6-مشخصات پاسخ دهندگان (295 نفر)

متغیرهای جمعیت شناختی	سطوح متغیر	فراوانی	درصد فراوانی
جنسیت	مرد	208	5/70
	زن	87	5/29
سن	21 تا 30 سال	18	1/6
	31 تا 40 سال	60	3/20
	41 تا 50 سال	154	2/52
	51 سال و بالاتر	63	4/21
تجربه­کاری	1 تا 10 سال	97	9/32
	11 تا 20 سال	118	0/40
	21 سال و بالاتر	80	1/27
تحصیلات	کاردانی	39	2/13
	لیسانس	132	7/44
	فوق لیسانس	110	3/37
	دکترا	14	7/4

 

همچنین، مدل پژوهش با استفاده از تکنیک حداقل مجذورات جزئی و با نرم‌افزارSmart Pls  مورد آزمون قرار گرفت. در این مدل، تمامی روابط هم‌زمان مورد تحلیل قرار گرفتند. در ادامه مدل پژوهش در حالت ضرایب استانداردشده ارائه‌شده است(شکل 3).

 

 

شکل 3-آزمون مدل پژوهش در حالت ضرایب استانداردشده

 

در ادامه، پس از حذف بارهای عاملی کمتر از 7/0، برازش مدل اندازه گیری با استفاده از دو معیار پایایی ترکیبی و روایی واگرا انجام شد. مقادیر ضریب پایایی مرکب برای همه سازه‌ها بیشتر از 7/0 است که نشان‌دهنده پایایی کافی مدل است. علاوه بر این، روایی همگرا، همبستگی هر سازه را با متغیرهای (شاخص) آن بررسی می­کند. برای این منظور از مقدار میانگین استخراج شده (AVE) محاسبه شده توسط نرم افزار PLS استفاده می شود. مقدار مناسب برای AVE= 0/5 یا بیشتر است.باتوجه نتایج که در جدول 7، ارئه شده است، پایایی ترکیبی (AVE)، همگی در بازه مربوطه قرارگرفته اند، می توان مناسب بودن وضعیت پایایی و روایی و همگرایي روابط بیرونی مدل پژوهش را تایید کرد.

 

جدول 7- برازش مدل­های اندازه‌گیری

	ضریب آلفای کرونباخ (Alpha>0/7)	ضریب پایایی ترکیبی (Cr>0/7)	میانگین واریانس استخراجی (AVE>0/5)
پیامدها	875/0	923/0	800/0
پدیده محوری	829/0	877/0	515/0
شرایط علی	883/0	909/0	626/0
عوامل زمینه‌ای	862/0	890/0	539/0
عوامل مداخله‌گر	904/0	920/0	538/0
راهبردها	894/0	922/0	704/0

 

همچنین، با توجه به مدل برازش داده شده شکل 3، مقدار آماره t، برای تمامی فرضیه ها باید بیشتر از 96/1 و میزان احتمال آماره مذکور کمتر از 05/0 باشد. بر همین اساس، با توجه به مدل برازش داده شده؛ ضرایب مسیر، انحراف استاندار، آماره T و مقدار احتمال (P) به صورت جدول 8 است:

 

جدول 8-نتایج اجرای مدل ساختاری

	ضرایب مسیر	آماره T
شرایط علی -> پدیده محوری	526/0	05/9	تایید
پدیده محوری -> راهبردها	711/0	30/19	تایید
عوامل مداخله گر -> راهبردها	210/0-	48/4	تایید
عوامل زمینه ایی ->  راهبردها	325/0	92/7	تایید
راهبردها -> پیامدها	989/0	79/809	تایید

 

با توجه به نتایج بدست آمده از جدول 8، آماره T، معني­دار بودن روابط متغيرهاي مدل را نشان می دهد، زيرا مقدار این آماره بیشتر از 96/1  است. به عبارت دیگر آزمون معنی­داري ضرایب مسیر، نشان مي­دهد که همه مسیرها، از نظر آماري معنادار و اثر آن‌ها تأييد مي­شود. در نهایت، برای بررسی برازش مدل کلی که هر دو بخش مدل اندازه گیری و ساختاری را کنترل میکند، معیارGoF با استفاده از رابطه 1 محاسبه شد. در همین رابطه، غالبا سه مقدار01/0، 25/0و 36/0 به عنوان مقـادیر ضـعیف، متوسـط و قـوي بـرایGOF  در نظر گرفته می­شوند. با در نظر گرفتن این معیارها شاخص نیکویی برازش مدل نمونه مورد بررسی 641/0 می­باشد که نشان دهنده برازش قوی مدل کلی است.

 

بحث و نتیجه گیری

پژوهش حاضر به دنبال واکاوی ابعاد عملکرد مدارس اثربخش به منظور ارائه الگوی جامع ارزیابی عملکردی مدارس ابتدایی شهر تهران بود که بتواند به صورت موثر و کارآمد، کیفیت و اثربخشی فرآیندهای آموزشی را بهبود بخشد. نتایج این تحقیق نشان داد که مدل پیشنهادی، توانسته است مولفه‌های کلیدی و اساسی در ارزیابی عملکرد مدارس را شناسایی و در قالب یک الگوی یکپارچه و منسجم، ارزیابی نماید.

این پژوهش به چندین یافته کلیدی دست یافت که تأکید بر اهمیت ابعاد مختلف در ارزیابی عملکرد مدارس دارد و در عین حال نشان‌دهنده ضرورت توجه به مسائل فرهنگی و بومی در فرایند ارزیابی است. نخستین یافته مهم، اهمیت فرایند یاددهی و یادگیری به عنوان یک بعد اساسی در ارزیابی عملکرد مدارس بود. براساس یافته‌های این تحقیق، آموزش اثربخش به عنوان یکی از مولفه‌های کلیدی شناخته شد که تأثیر مستقیم و قابل توجهی بر عملکرد کلی مدارس دارد. این نتایج با تحقیقات پیشین نیز همخوانی دارد، که در آن‌ها نشان داده شده است که کیفیت تدریس و اثربخشی فرایندهای یادگیری از عوامل مهم در بهبود عملکرد آموزشی مدارس است (سایهرودین، 2019). توجه به کیفیت آموزش و بهره‌گیری از روش‌های یادگیری فعال و پویا می‌تواند به ارتقای مهارت‌های علمی و فردی دانش‌آموزان کمک کند و موجب بهبود کلی عملکرد آموزشی شود.

یافته بعدی این پژوهش نقش کلیدی مدیران و سیاستگذاران آموزشی را در بهبود عملکرد مدارس برجسته می‌کند. براساس نتایج، برقراری عدالت، فرهنگ‌سازی در مورد ارزیابی عملکرد، راهنمایی و جهت‌دهی صحیح، و اعطای امتیاز به مدارس برتر از جمله عواملی هستند که می‌توانند در بهبود عملکرد مدارس مؤثر واقع شوند. این یافته نشان‌دهنده اهمیت رهبری و مدیریت هوشمندانه در ارتقای کیفیت آموزشی است، و با تحقیقات قبلی مانند پژوهش القامدی و همکاران (2023) همخوانی دارد که در آن بر اهمیت نقش مدیران در حمایت و هدایت فعالیت‌های آموزشی تأکید شده است. مدیریت کارآمد نه تنها به تنظیم چارچوب‌های عملکردی منجر می‌شود، بلکه موجب ایجاد انگیزه در معلمان و دانش‌آموزان برای مشارکت فعال‌تر در فرایند یادگیری می‌شود.

سومین یافته پژوهش، انطباق مدل پیشنهادی با ویژگی‌ها و معیارهای فرهنگی و بومی جامعه ایران را تأیید می‌کند. نتایج نشان دادند که اصول و ارزش‌هایی نظیر انطباق با معیارهای ایرانی اسلامی، خردورزی، اعتدال، انسجام، تکریم کنشگران، و دوراندیشی از جمله عواملی هستند که می‌توانند در ارزیابی عملکرد مدارس مؤثر باشند. توجه به ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی بومی در طراحی و اجرای مدل‌های ارزیابی از آن جهت اهمیت دارد که بتواند برنامه‌های آموزشی را با نیازهای خاص جامعه همسو سازد و زمینه‌های لازم برای پذیرش و اجرای آن‌ها را فراهم آورد. این یافته‌ها نشان می‌دهند که برای موفقیت در اجرای مدل‌های ارزیابی، نمی‌توان صرفاً به استانداردهای بین‌المللی اکتفا کرد؛ بلکه تطبیق مدل‌ها با واقعیت‌های فرهنگی و اجتماعی کشور نیز ضروری است.

در نهایت، اعتبارسنجی مدل پیشنهادی با استفاده از روش حداقل مربعات جزئی (PLS) صورت گرفت که نتایج آن نشان‌دهنده اعتبار بالای مدل است و نشان می‌دهد این مدل می‌تواند به عنوان یک ابزار کارآمد و معتبر برای ارزیابی عملکرد مدارس مورد استفاده قرار گیرد. این روش تحلیل، کارایی و قابلیت اعتماد مدل را در شرایط واقعی نشان داده و آن را به ابزاری مناسب برای سیاست‌گذاران و مدیران آموزشی جهت ارزیابی و بهبود عملکرد مدارس تبدیل کرده است. به این ترتیب، نتایج این پژوهش از مدل پیشنهادی به عنوان یک چارچوب مؤثر و بومی برای ارزیابی عملکرد مدارس در ایران حمایت می‌کند و کاربرد آن را در بهبود کیفیت آموزشی و ارتقای کارایی سیستم آموزشی توصیه می‌کند.

بطور کلی و با توجه به نتایج پژوهش می توان اظهار نمود که در فرآیند ارزیابی عملکرد مدارس اثربخش، بازیگران فعالی حضور دارند که شامل مدیران، معلمان، دانش‌آموزان، انجمن اولیا و مربیان و جوامع محلی می‌شوند. این بازیگران در کنار فرآیند یاددهی و یادگیری با مؤلفه‌های آموزش و محتوای اثربخش به عنوان پدیده‌های محوری ارزیابی عملکرد مدارس اثربخش درنظر گرفته می‌شوند و لازم است در فرآیند ارزیابی به شناخت دقیق هریک از این اجزا پرداخته شود. به‌طور مشخص عملکرد این عوامل تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد که از آن به عنوان عوامل علّی یاد می‌شود. عوامل علّی در این پژوهش مواردی از قبیل فناوری اطلاعات و ارتباطات، امکانات و تجهیزات، ایمنی ساختمان مدرسه و اصول بهداشتی و سلامتی را دربرمی‌گیرد. می‌توان گفت هم‌افزایی این عوامل، نحوه عملکرد بازیگران فعال در مدرسه و فرآیند یاددهی و یادگیری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. با توجه به الگو، ارزیابی عملکرد بازیگران فعال و همچنین ارزیابی عملکرد فرآیند یاددهی و یادگیری مستلزم وجود نیروی انسانی متخصص و حرفه‌ای، تأمین سرمایه اقتصادی، برنامه‌ریزی هدفمند، تعیین مراحل ارزیابی و بهره‌مندی از معیارها و رویکردهای علمی جهانی می‌باشد. مجموعه این عوامل را می‌توان به عنوان راهکارهای اجرای ارزیابی عملکرد مدارس اثربخش درنظر گرفت. در این راستا باید به اجزا و عناصر ارزیابی عملکرد نیز توجه نمود. برای انجام ارزیابی پیش از هرچیز باید مشخص شود که چه کسی، با چه ابزاری، با چه روشی، در چه زمانی و بر اساس کدام شاخص و معیارهایی به اجرای ارزیابی می‌پردازد. شناسایی دقیق این عناصر موجب اجرای مطلوب و دقیق ارزیابی می‌شود. در این راستا نمی‌توان نقش اصول و ارزش‌های مدارس اثربخش و نقش سازمان‌ها و سیاست‌گذاران آموزشی را در فرآیند اجرای ارزیابی نادیده گرفت؛ چرا که هریک به نوعی با کارکرد خود فرآیند ارزیابی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. در نهایت باید گفت در صورت دقیق انجام ارزیابی عملکرد پیامدهای مثبتی حاصل می‌شود که مهم‌ترین آن مربوط به کسب دستاوردهای علمی و عملی در قالب بهبود مستمر مدرسه، تأمین انتظارات ذینفعان و شناسایی وضعیت موجود و مطلوب آموزشی می‌باشد. در عین حال، یکی از محدودیت‌های اصلی این پژوهش، محدود بودن جامعه آماری به مدارس ابتدایی شهر تهران بود که ممکن است نتایج حاصل از این پژوهش را به سایر مناطق و مقاطع تحصیلی کمتر قابل تعمیم سازد. بنابراین، پژوهش‌های آتی می‌توانند با گسترش جامعه آماری به مناطق مختلف کشور و مقاطع تحصیلی دیگر، اعتبار و قابلیت تعمیم مدل پیشنهادی را افزایش دهند. براین اساس، پیشنهاد می‌شود پژوهش‌های آتی به بررسی تأثیر متغیرهای محیطی و فرهنگی خاص هر منطقه بر عملکرد مدارس بپردازند و با تطبیق مدل‌های ارزیابی با این متغیرها، مدلی جامع‌تر و کارآمدتر برای ارزیابی عملکرد مدارس ارائه دهند.

 

 

 

منابع

-       ‏باباخانی، سجاد (۱۴۰۱). بررسی رویکردها و اهداف تربیت شهروندی در نظام آموزش و پرورش ایران. نشریه دستاوردهای نوین در مطالعات علوم انسانی، 5(48)، 40-53.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

 

-       ‏حسن زاده شوربلاغ، علی؛ بالو، اشکان؛ رفیعی آتشگاه، میرمحمدرضا؛ دلاور کورعباسلو، مهدی (۱۴۰۳). بررسی اهداف موجود در مطالعات آموزش تطبیقی و مطالعه آموزش و پرورش چین و ایران. مقاله ارائه شده در چهارمین کنفرانس بین المللی و هفتمین کنفرانس ملی مدیریت، روان شناسی و علوم رفتاری.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

 

-       ‏خطیر، محمدحسین؛ حقیقی، مسعود (۱۳۹۹). شناسایی و اولویت ‏بندی شاخص‏های ارزیابی عملکرد مدیران مدارس متوسطه شهر تهران با استفاده از رویکرد تصمیم‏گیری چندمعیاره فازی. فصلنامه اندازه گیری تربیتی، 11(41)، 1-30.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

 

-       ‏شهبازی، شهروز؛ نوریان، محمد (۱۴۰۲). طراحی الگوی بومی ارزشیابی مدارس براساس مؤلفه‌های اثربخش مدارس برتر و اعتباربخشی آن. پژوهش‌های برنامه‌ریزی درسی و آموزشی، 2(13)، 54-59.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

 

-       ‏مهربان هلان، محمدمهدی؛ ملکوتی خواه، سروش؛ علی احمدی، علیرضا (۱۴۰۰). توسعه مدل ارزیابی عملکرد مدارس جمهوری اسلامی ایران براساس الگوی کارت امتیاز متوازن (مطالعه موردی مدارس پروژه ایماوا). مدیریت و برنامه ریزی در نظام های آموزشی، 14(2)، 113-136.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

 

 

 

 

 

-       Alghamdi, MH; Ibrahim, UM; & Ayoub, AEA. (2023). A Predictive Structural Model of Standards-Based School Evaluation on Student Outcome.

 

-       Budak, Yusuf; Dagli, Gokmen; Altinay, Fahriye; & Altinay, Zehra. (2020). School Principals’ Performance and Its Relationship With Teachers’ Organizational Citizenship Behavior. Revista de Cercetare Si Interventie Sociala, 69.

 

 

-       Huynh-Cam, Thao-Trang; Kumar, Vimal; Nguyen, Van-Canh; Le-Thi, Bich-Van; & Le, Huynh. (2024). The evaluation of students’ satisfaction with instructor performance having major key factors: the case of a Vietnamese university. International Journal of Knowledge and Learning, 17(1), 59-82.

 

-       Islam, Md Asadul; & Aldaihani, Faraj Mazyed Faraj. (2022). Justification for adopting qualitative research method, research approaches, sampling strategy, sample size, interview method, saturation, and data analysis. Journal of International Business and Management, 5(1), 01-11.

 

 

-       Kempa, Rudolf; & Tutupary, Rosmaryn. (2020). Performance Analysis of 19 Ambon State Middle School Using Balance Scorecard Approach, 5(2), 304-310.

 

-       Rusdiyani, Isti; & Kholidah, Lilik Nur. (2023). Implementation of Supervision and Self-Evaluation of Schools with Performance of Teachers. Journal of Namibian Studies: History Politics Culture, 33, 1168-1187.

 

 

-       Skerritt, Craig; O’Hara, Joe; Brown, Martin; McNamara, Gerry; & O’Brien, Shivaun. (2023). Enacting school self-evaluation: The policy actors in Irish schools. International Studies in Sociology of Education, 32(3), 694-716.

 

-       Syahrudin, Syahrudin. (2019). Headmaster Management to Improve Teacher Performance in Singkawang Senior High Schools. Journal of Education, Teaching and Learning, 4(2), 305-308.

 

 

-       Syihabuddin, Ahmad; & Abidin, Zaenal. (2020). Sistem Monitoring Dan Evaluasi Nilai Siswa Berbasis Dashboard Berdasarkan Key Performance Indicator (Studi Kasus: Smp Kartika Ii-2 Bandarlampung). Jurnal Teknologi Dan Sistem Informasi, 1(2), 17-25.

 

 

 

Developing a Performance Evaluation Model for Effective Schools in Tehran Based on a Combined Approach of Grounded Theory and Partial Least Squares.

 

Abstract

This research proposes a performance evaluation model for effective schools in Tehran, based on a mixed approach combining grounded theory and partial least squares. The research population for the grounded theory phase included all experts in the field of education, reaching theoretical saturation at 15 participants. The statistical population for the quantitative phase consisted of 295 primary school principals in Tehran during the 2022-2023 academic year, selected using stratified random sampling across the city's 21 districts. Data collection tools included a semi-structured, in-depth interview for the grounded theory phase and a researcher-designed questionnaire for the quantitative phase, both validated for reliability and validity. The study's findings revealed a paradigm model consisting of causal factors-including physical and technological aspects, environmental health assurance, and student well-being; a central phenomenon, including active stakeholders and the teaching-learning process; contextual conditions, covering performance evaluation components and elements; intervening conditions, including principles and values of effective schools, and educational organizations and policymakers; effective strategies for school performance evaluation, such as establishing prerequisites for evaluation implementation; and outcomes, including achieving scientific and practical results. The proposed model, as an effective tool for evaluating school performance in Tehran, can contribute to enhancing the teaching-learning process and achieving scientific and practical outcomes.

 

Keywords: performance evaluation, effective schools, principals, primary level.

19

---