رویکردهای قضائی به تشخیص مصلحت در ازدواج کودکان

محورهای موضوعی : فصلنامه زن و جامعه

هاجر آذری ¹ (استادیار گروه مطالعات زنان، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران)
منیره میراحمدی ² (دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه مطالعات زنان، دانشگاه تربیت مدرس)

تاریخ دریافت : 1397/07/30 تاریخ پذیرش : 1398/10/29 تاریخ انتشار : 1398/10/01

کلید واژه: ازدواج کودکان, مصلحت, رویه قضایی, ماده 1041 قانون مدنی,

چکیده مقاله :

این پژوهش با هدف تحلیل و بررسی تفاسیر قضات از «مصلحت» در ازدواج کودکان و چگونگی احراز آن توسط قضات صورت گرفته است. بدین ترتیب در راستای اجرای ماده 1041 قانون مدنی، معیارها و شاخص­های تشخیص مصلحت در محاکم، بررسی و تحلیل و سپس جنبه حمایتی این ماده در راستای حمایت از کودکان مورد ارزیابی قرار گرفته است. بدین منظور با به کارگیری روش کیفی، بررسی میدانی، مصاحبه عمیق با قضات و مطالعه رویه قضائی موجود، پرونده­های قضائی (در مجموع 50 پرونده) مرتبط با ازدواج کودکان زیر سن قانونی مورد بررسی قرار گرفت و پس از گردآوری داده‌ها با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، رویه­قضایی موجود در خصوص نحوه چگونگی احراز مصلحت و مصادیق عینی مصلحت در نگاه و آراء قضات مورد نقد و ارزیابی قرار گرفت. یافته­های تحقیق حاکی از آن است که به دلیل ابهام موجود درمتن قانونی، قضات دررسیدگی به پرونده های مربوط به ازدواج کودک طبق ماده 1041 قانون مدنی، غالبا بدون توجه به مصلحت شخصی طفل و با توجه بیش از اندازه به مصلحت نوعی، به صرف تحقق دو معیار رضایت پدر و (گاها) بلوغ جسمی کودک، ازدواج را به مصلحت کودک دانسته و رای اذن ازدواج را صادر نموده­اند. عدم به­کارگیری قضات مشاور زن در پرونده هایی از این نوع، امکان تشخیص واقعی مصلحت کودک دختر را در ازدواج به حداقل می رساند. در واقع به دلیل تعارض میان قوانین عرفی و مذهبی با قوانین رسمی در خصوص سن قانونی ازدواج، ماده 1041 قانون مدنی نه تنها تاثیر قابل توجهی در کاهش ازدواج کودکان و حمایت از آنان نداشته است بلکه به دلیل ابهامات موجود در متن ماده، عدم تعیین گزاره­ها و معیارهای مشخص و عینی در جهت احراز مصلحت توسط قضات محاکم و ابهام در مفهوم و قلمرو ولایت یا اذن، موجبات تشتت، عدم انسجام و سردرگمی در آراء قضایی در خصوص این ماده را فراهم ساخته و به نوعی امکان قانونی ازدواج کودکان را فراهم و تسهیل نموده است. بدین ترتیب در پایان این پژوهش اصلاح دیدگاه قانونگذار و به تبع آن، اصلاح ماده قانونی 1041 قانون مدنی­پیشنهاد می­شود.

چکیده انگلیسی:

Among the legal provisions that have addressed the issue of child marriage in Iranian law, Article 1041 of the Civil Code is significant. According to this Article, child marriage before reaching the legal age in Iran is provided to the permission of the father (as guardian) and considering the best interest of child as determined by competent court, without providing the precise definition of “The Interest of child”, “legal Guardian” or the accepted reasons for permission given by father. Since the concept of “The interest of child” is subject to various economic, social, cultural and religious factors in Iran, it is possible that courts allow child marriage only because of the custom of that region or only because of physical puberty or simply because of father’s permission. Since, there is different interpretation of the concept of “interest of child” in different courts; therefore, judicial procedure -as one of the important sources of law making in Iran- plays a crucial role to resolve this ambiguity, clarify the meanings and protecting children.
This study has been conducted using a qualitative research methodology by interviewing judges, studying and analyzing the cases and examining the context in which the children lives, it evaluates and analyses the reasons that cause judges to allow child marriage. Finally it concludes that allowing child marriage typically doesn’t consider and reflect the interest of children and will cause personal-social and physical- mental damages for them.

منابع و مأخذ:

-   Abedi, Mahammad, Taheri, Hadi, (2013), The interest in of the child marriage and the guarantee of its implementation, Lawyer Journal, 8, 15- 31. (Persian)

-   Ahmadi, Kamil, (2017), Echoes of silence, Journal of Humanities and Islamic Strategic Studies, 11(2), 1-37. (Persian)

-   Albouti, Mohamad Saeed Ramazan, (2005), Expediency and Sharia: Principles, criteria and place of expediency in Islam (Asghar Eftekhari), Game No, Tehran. (Persian)

-   Ashori, Mohammad, Shahla, Moazami, (2002) Phenomenon of wife killing in Fars Province, 58, 11-32. (Persian)

-   Asadi, Leila, (2013), Family criminal law, Mizan. (Persian)

-   Asadollhai gholami, Akram, (2013), Jurisprudential legal review of child marriage and its comparison with human rights, Master Thesis, Azad University, Tehran. (Persian)

-   Davoodi, Homa, (2007), Relationship of Family Law and Judicial Procedures with Family issues, Journal of jurisprudence and family law, 47, 61-75. (Persian)

-   Ebrahimi, Habibeh, Sirus, Fakhraee, (2013), The study of social factors associated with early marriage in Naghadeh, 31, Journal of sociology studies, 21, 93-110. (Persian)

-   Etedal, Mohammad, (2000), The validity and importance of judicial procedure, Navid publication, Shiraz. (Persian)

-   Eftekhar zadeh, Zahra, (2015),  Lived Experiences of women in early marriage, Research Journal on Social Work 3(1), 108-156. (Persian)

-   Emami, Seyyed Hassan, (1989), Civil law (4), Eslamiye.Tehran.

-   Gorji, Abolghasem, (2013), Comparative analysis of family law, 3, Tehran University, Tehran.

-   Hashemi, Seyyed Hassan, (2014), The conceptualization of expediency and its place in family law, The Quarterly Journal of Islamic government, 75.

-   Katozian, Naser, (1999), Family law (marriage and divorce), 5, Dadgostar, Tehran. (Persian)

-   Katozian, Naser, (2013), Introduction to law, 89, Dadgostar, Tehran. (Persian)

-   Makarem shirazi, Naser, (2001), Marriage Book, Imam Ali School. Qom.

-   Makarem Shirazi, Naser, (2009), Family rules in the light of Islamic jurisprudence, Imam Ali School. Qom. (Persian)

-   Musavi Khomeini, Rohollah, (1984), Tahri Al vasileh, Islamic publication, Qom. (Persian)

-   Mehrizi, Mehdi, (2003), Women’s identity and rights in Islam, scientific and cultural publication, Tehran. (Persian)

-   Nazarzadeh, Abdollah, (2013), Expediency and its role in deducing religious and state rules, The Quarterly Journal of transcendent policy.1. (Persian)

-   Omidi, Jalil, (1998), Permission for child marriage (comparative study and critical evaluation of article 1041 of the Civil Code, Journal of Papers and Reviews, 63, 83-100. (Persian)

-   Rajabian, Zohreh, Ayatollahi, Zahra, Godazgar, Maryam, (2001), Legal age of Marriage: Article 1041 and 1210 civil law), Safir Sobh, Tehran. (Persian)

-   Saffaee, Hossein, (2014), Family law, 40, Mizan, Tehran. (Persian)

-   Shokri, Farideh, (2008), Legal analysis of the age of marriage and the growth of girls, The Quarterly journal of women’s strategic studies, 40, 131-156. (Persian)

-   Taheri, Hadi, (2014), Child marriage in jurisprudence and Iranian law, Master thesis, Ferdousi University, Mashhad. (Persian)

-   Violet, Katrine, (2008), French legal system, (Beigzadeh, Safar), Samt, Tehran. (Persian)