آینده پژوهی عدالت اجتماعی در ساختار فضایی کلانشهرها، مطالعه موردی کلانشهر تبریز

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

سجاد رجبی ¹ (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران)
رضا ولی زاده ² (استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران)
داریوش ستارزاده ³ (استادیار گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران)
علی پناهی ⁴ (استادیار گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران)
قربان محبوبی ⁵ (استادیار گروه معماری و شهرسازی، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی، مراغه، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/07/09 تاریخ پذیرش : 1400/06/14 تاریخ انتشار : 1402/05/01

کلید واژه: دلفی, عدالت اجتماعی, کلان‌شهر تبریز, پویش محیطی, میک‌مک,

چکیده مقاله :

در عصر حاضر اصلی‌ترین عامل بحران‌های جوامع بشری، ریشه در نابرابری‌های اجتماعی و فقدان عدالت اجتماعی دارد. دراین‌ارتباط، هدف از پژوهش حاضر آینده‌پژوهی عدالت اجتماعی در ساختار فضایی کلان‌شهر تبریز می‌باشد. این پژوهش ازلحاظ هدف کاربردی است و با توجه به مؤلفه‌های مورد‌بررسی، رویکرد حاکم بر آن روش توصیفی- تحلیلی و از حیث روش ترکیبی از روش‌های کتابخانه‌ای و پیمایشی می‌باشد. قلمرو پژوهش کلان‌شهر تبریز و جامعه آماری 50 تن از کارشناسان خبره در حوزه مسائل شهری شامل کارشناسان شهرداری کلان‌شهر تبریز، مهندسین مشاور و برخی از اساتید دانشگاهی متخصص در حوزه مورد مطالعه می‌باشد. جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، از تکنیک پویش محیطی و دلفی جهت استخراج عوامل اولیه و از نرم‌افزار میک‌مک جهت شناسایی عوامل کلیدی استفاده شده است. بر اساس یافته‌های حاصل از روش دلفی و پویش محیطی 30 عامل در حوزه‌های اقتصادی، کالبدی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی به عنوان عوامل اولیه مؤثر برتامین عدالت فضایی در ساختار فضایی کلان‌شهر تبریز شناخته شدند. که پس از تحلیل صورت گرفته به وسیله نرم‌افزار میک مک، در نهایت 11 عامل از جمله دسترسی برابر به مسکن مقاوم، دسترسی به فرصت‌های برابر آموزشی و تحصیلی، توزیع عادلانه و دسترسی برابر به امکانات و خدمات فرهنگی، دسترسی برابر به مناصب و موقعیت‌های اقتصادی، توزیع عادلانه زیرساخت‌ها و تأسیسات و تجهیزات،دسترسی برابر به امکانات بهداشتی و درمانی، رفاهی، تفریحی، توزیع عادلانه ثروت و درآمد، حکمروایی خوب شهری، دسترسی به فرصت‌های برابر در استفاده از امکانات و منابع و میزان برخورداری عادلانه همه افراد مناطق از امنیت در مقابل تهدیدات فیزیکی و روحی و روانی به‌عنوان عوامل کلیدی در تحقق عدالت اجتماعی در ساختار فضایی کلان‌شهر تبریز شناسایی شدند.

چکیده انگلیسی:

In the present age, the main cause of crises in human societies is rooted in social inequalities and lack of social justice. In this regard, the purpose of this study is the future of social justice research in the spatial structure of Tabriz metropolis. This research is applied in terms of purpose and according to the components under study, the prevailing approach is descriptive-analytical method and in terms of method is a combination of library and survey methods. The scope of research of Tabriz metropolis and the statistical population of 50 experts in the field of urban issues, including experts of Tabriz metropolitan municipality, consulting engineers and some university professors specializing in the field of study. In order to analyze the data, environmental and Delphi scanning techniques were used to extract the primary factors and Micmac software was used to identify the key factors. Based on the findings of the Delphi method and environmental scanning, 30 factors in the economic, physical, social, cultural and political fields were identified as the primary effective factors in achieving spatial justice in the spatial structure of Tabriz metropolis. After analysis by Mick Mac software, finally 11 factors including equal access to sustainable housing, equal access to educational opportunities, equitable distribution and equal access to cultural facilities and services, equal access to positions and economic opportunities Equitable distribution of infrastructure, facilities and equipment, equal access to health and medical facilities, welfare, recreation, equitable distribution of wealth and income, good urban governance, access to equal opportunities in the use of facilities and resources, and fair access to security for all people in the region In contrast, physical, mental and psychological threats were identified as key factors in achieving social justice in the spatial structure of Tabriz metropolis.

منابع و مأخذ:

1. Adedayo, A, Faleti, S. A. and Durojaye O. B. (2011). Urban Violence and Security, Published National Open University of Nigeria, ISBN: 978-058-465-X.


2. Alavi, S.A., Gharawi, M., Faizi, S., Ebrahimi, M. (2012). Analysis of regional inequality with the approach of social justice (Case study: Golestan province), Urban Ecology Research, 3(1): pp: 89-104. (in Persian)


3. Alizadeh, M. (2017). Space Justice in Urban Neighborhoods with Emphasis on the Distribution of Urban Services Case Study: Shahrekord, PhD Thesis, Department of Geography, Campus of Humanities and Social Sciences - Yazd University. (in Persian).


4. Amanpour, S., Hosseini Shahparian, N., Maleki, S. (2016). Spatial analysis of the levels of urban services in Ahvaz metropolitan areas with emphasis on social justice, Geographical Research of Urban Planning 4 (3): pp: 495-517. [in Persian].


5. Bandarabadi, A., Khaleiji, M. A. (2018). Measuring social justice with a sustainable development approach, A case study of urban areas of Tabriz, Paydar city, 1 (1): pp: 77-89. . [in Persian].


6. Bassett, S. M. (2013). The role of spatial justice in the regeneration of urban spaces، NEURUS Research, Sarah Bassett Spring 2013:pp: 1-25.


7. Bender, A. (2014). An analytical framework for empirical research on access to Justice, Law, Social Justice and Global Development Journal, 6(4): pp: 201- 216.


8. Geng, Y., Fujita, T., Bleischwitz, R., Chiu, A., & Sarkis, J. (2019). Accelerating the Transition to Equitable, Sustainable, and Livable Cities: Toward Post-Fossil Carbon Societies. Journal of Cleaner Production, 118020.


9. M. (2008). Strategic Foresight, Lipsor Working Paper ,France , Paris.


10. Gordon, A. (2009). Future Savvy, American Management Association Press, New York.


11. Habibi, K., Alizadeh, H., Moradi Masihi, V., Valdebeigi, S., Vafaei, S. (2011). Study and analysis of the situation of social justice in the spatial structure of Sanandaj city, Armanshahr architecture and urban planning 4 (7), pp: 103-112. . [in Persian].


12. Hatami Nejad, H., Manouchehri Miandoab, A., Baharloo, I., Ebrahimpour, A., Hatami Nejad, H. (2012). City and Social Justice: An Analysis of Neighborhood Inequalities (Case Study: Old Neighborhoods of Miandoab City), Human Geography Research, 2(44): pp: 41-63. [in Persian].


13. Heidari Sarban, V. (2018). Analysis of Factors Improving the Sense of Social Justice Case Study: Ardabil County, Geography and Urban-Regional Planning, No. 28: pp: 91-110. . [in Persian].


14. Heidari Sarban, V., Saeb, S. (2019). Explaining the relationship between social justice and the sense of social security of rural residents of Ardabil city, Quarterly Journal of Regional Planning, 9(36): pp: 67-82. [in Persian].


15. Li, B., Li, T., Yu, M., & Bin, C. (2018). Can equalization of public services narrow the regional disparities in China? A spatial econometrics approach. China Economic Review ,Volume 44: pp: 67–78.


16. Naghsh-e-Moheet Consultants company (2012). [in Persian].


17. Navai Lavasani, M., Sediq Sarvestan, R., Zahedi Mazandarani, M.J. (2013). Sense of justice and related social factors. Social welfare. 13(49): pp: 159-186.


18. Neuma W. (2007). Social research methods, 6thed. Upper Saddle River, NJ: Pearson Education, London.


19. Ouyang, O., Wang, B., Tian, L., & Tian, X. (2017). Spatial deprivation of urban public services in migrant enclaves under the context of a rapidly urbanizing China: An evaluation based on suburban Shanghai. Cities , Volume 60: pp: 436–445.


20. Sasanpour, F., Mostafavi Saheb, S., Ahmadi, M. (2015). Analysis of Spatial Inequality in the Use of Urban Services (Case Study: 22 Districts of Sanandaj), Journal of Urban Research and Planning, 6(23): pp: 95-114. [in Persian].


21. Shams, S., Hosseini, A. H., Khorshidian, R. (2016). Analysis and evaluation of the application of fuzzy hierarchical methods in prioritization and scenarios of rural tourism development Case study of Mazandaran province, Journal of Tourism Planning and Development, Fifth Year, 1(18): pp. 187-15. [in Persian].


22. Statistics and Information Technology Organization of Tabriz Municipality (2017). [in Persian].


23. Tabaei, N., Movahed, A., Tulai, S., Kamanroudi Kojouri, M. (2016). A Study of the Role of Spatial Justice in Urban Management (Study Area: Neighborhoods of District 6 of Tehran), Spatial Planning Quarterly, 2(6): pp: 23-36. [in Persian].


24. Tabibian, M., Shokohi, M.S., Arbab, P . (2010). Evaluation of social justice in urban landscape design of Khobakht neighborhood, District 15 of Tehran Municipality, Armanshahr, 1(2): pp: 111-122. [in Persian].


25. Tsou, Ko-Wan,Yu-Ting Hung , and Yao-Lin Ch. (2005). An accessibility-based integrated measure of relative spatial equity in urban public facilities, Cities, 6(22): pp:424–435.


26. World Bank. (2020). World bank database. https://data.worldbank.org.cn/. Accessed 13 May 2020.


27. Xia, C., Yeh, A. G. O., & Zhang, A. (2020). Analyzing spatial relationships between urban land use intensity and urban vitality at street block level: A case study of five Chinese megacities. Landscape and Urban Planning, 193, 103669.


28. Yang, C., Xia, R., Li, Q., Liu, H., Shi, T., & Wu, G. (2021). Comparing hillside urbanizations of Beijing-Tianjin-Hebei, Yangtze River Delta and Guangdong–Hong Kong–Macau greater Bay area urban agglomerations in China. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 102, 102460.‏


29. Zali, N., Mansouri Birjandi, S. (2015). Designing a methodological model for the application of hypothesis-based planning in regional development studies, Land Management 2(7). pp: 231-254. [in Persian].


30. Zhang, X. Q. (2016). The trends, promises and challenges of urbanisation in the world. Habitat international, 54: pp:241-252.


31.