ارزیابی مناطق یازده گانه شهر شیراز به لحاظ شاخص شکوفایی شهری با استفاده از مدل FAHP

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

حمیدرضا دانش پور ¹ (دانشجوی دکتری شهرسازی، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
نوید سعیدی رضوانی ² (استادیار گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران)
محمد رضا بذرگر ³ (استادیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران)

تاریخ دریافت : 1396/12/15 تاریخ پذیرش : 1397/02/19 تاریخ انتشار : 1397/04/01

کلید واژه: شیراز, ارزیابی, شکوفایی شهری, مناطق یازده گانه, مدل FAHP,

چکیده مقاله :

شکوفایی مفهومی گسترده است که در سال 2012 توسط سازمان ملل در ارتباط با توسعه‌ی متعادل و هماهنگ در محیط همراه با انصاف و عدالت مطرح شده است. نوعی ساخت و ساز اجتماعی که به فعالیت های انسانی، کالبد می بخشد. این مفهوم توسط سازمان ملل در شش بعد با زیرمعیارهای متناظر با خود معرفی گردید که عبارت‌اند از 1-بهره‌وری یا رشد اقتصادی بر پایه‌ی تولید، ایجاد سرمایه و اشتغال 2- کیفیت زندگی 3- حکمرانی و قانون‌گذاری شهری 4- پایداری زیست‌محیطی 5- عدالت و مشارکت اجتماعی و 6- توسعه زیرساخت. در این پژوهش با رویکردی تحلیلی – توصیفی به سنجش و مقایسه مناطق 11گانه شهرداری شیراز بر اساس شاخص‌های شکوفایی شهری پرداخته شده است. در این راستا با استناد به منابع اسنادی و کتابخانه‌ای، شاخص‌های شکوفایی شهری مورد تحلیل و واکاوی قرار گرفته است تا سنجه‌های متناظر با آن در وضع موجود شهر شیراز شناسایی گردد. در ادامه جهت کمی‌سازی و گردآوری داده‌های مورد نیاز هر شاخص، از نظر کارشناسان، استفاده از مصاحبه‌های عمیق و پرسش‌نامه تخصصی استفاده شد. لازم به ذکر است که تعداد نمونه‌های آماری در ابتدا 60 نفر از متخصصین و کارشناسان تعیین گردید که نهایتا 30 پرسش‌نامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. جهت تحلیل داده‌ها و سنجش عدد نهایی شکوفایی شهری در مناطق از مدل AHP-FUZZY و برای وزن‌دهی شاخص‌ها در این مدل، از متخصصین، مدیران شهری و پژوهشگران نظرسنجی صورت گرفته است. نتایج رتبه‌بندی مناطق از لحاظ شکوفایی شهری بیانگر این مطلب است که به ترتیب مناطق 1، 6، و 10 دارای بیشترین شکوفایی و منطقه 7 دارای کمترین میزان شکوفایی شهری بوده است. همچنین در میان شاخص‌های بررسی شده، شاخص بهره‌وری با امتیاز(308/0) و کیفیت زندگی با امتیاز (214/0)، بیشترین تأثیر را در شکوفایی شهری مناطق بررسی شده داشته‌اند.
شکوفایی مفهومی گسترده است که در سال 2012 توسط سازمان ملل در ارتباط با توسعه متعادل و هماهنگ در محیط همراه با انصاف و عدالت مطرح شده است . نوعی ساخت و ساز اجتماعی که به فعالیت های انسانی، کالبد می بخشد. این مفهوم توسط سازمان ملل در شش بعد 1-بهره وری یا رشد اقتصادی بر پایه تولید، ایجاد سرمایه و اشتغال 2- کیفیت زندگی 3- حکمرانی و قانون گذاری شهری4- پایداری زیست محیطی 5- عدالت و مشارکت اجتماعی و 6- توسعه زیرساخت، با زیرمعیارهای متناظر با خود معرفی گردید. در این پژوهش با رویکردی تحلیلی – توصیفی به سنجش و مقایسه مناطق 11گانه شهرداری شیراز بر اساس شاخصهای شکوفایی شهری پرداخته شده است. در این راستا با استناد به منابع اسنادی و کتابخانه‌ای، شاخص‌های شکوفایی شهری مورد تحلیل و واکاوی قرار گرفته است تا سنجه های متناظر با آن در وضع موجود شهر شیراز شناسایی گردد. در ادامه جهت کمی‌سازی و گردآوری داده‌های مورد نیاز هر شاخص، از نظر کارشناسان، استفاده از مصاحبه های عمیق و پرسش نامه تخصصی استفاده شد. لازم به ذکر است که تعداد نمونه های آماری در ابتدا 60 نفر از متخصصین و کارشناسان تعیین گردید که نهایتا 30 پرسشنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. جهت تحلیل داده‌ها و سنجش عدد نهایی شکوفایی شهری در مناطق از مدل AHP-FUZZY و برای وزن‌دهی شاخص‌ها در این مدل، از متخصصین، مدیران شهری و پژوهشگران نظر سنجی صورت گرفته است. نتایج رتبه بندی مناطق از لحاظ شکوفایی شهری بیانگر این مطلب می باشد که به ترتیب مناطق 1، 6، و 10 دارای بیشترین شکوفایی و منطقه 7 دارای کمترین میزان شکوفایی شهری بوده است. همچنین در میان شاخصهای بررسی شده شاخص بهره‌وری با امتیاز(0.308) و کیفیت زندگی با امتیاز (0.214)، بیشترین تاثیر را در شکوفایی شهری مناطق بررسی شده داشته اند.

چکیده انگلیسی:

Prosperity is a wide concept which has been proposed in 2012 by United Nations in relation with balanced and harmonic development in environment accompanied by fairness and justice. A kind of social construction which frames human activities. This concept has been introduced by six aspects with their sub criteria: 1. Productivity or economic growth with the basis of production, making wealth, and employment 2. Quality of life 3. Urban governance and legislation 4. Environmental sustainability 5. Equity and social participation 6.Developing infrastructure with its corresponding sub criteria. In this research, with analytical - descriptive approach the assessment and comparison of eleven Shiraz municipality regions according to urban prosperity indexes has been performed. In this case, with mentioning documentary and library resources, urban prosperity indexes has been analyzed and investigated. Therefore corresponding measures in current conditions of Shiraz would be identified. Afterwards for quantifying and gathering the data needed, from experts’ point of view, profound interviews and questionnaires has been practiced. It is necessary to say that the number of statistic samples initially defined from experts and specialists were 60 samples that finally 30 questionnaires were analyzed. For data analysis and measuring final urban prosperity number in regions, Fuzzy-AHP has been used and for weighing indexes in this model a survey has been done from experts, urban managers and researchers. The results of grading regions from urban prosperity index demonstrate that regions number 1, 6 and 10 has the most prosperity in sequence and region number 7 has the least urban prosperity rate. Also among indexes studied, efficiency with the score (0.308) and quality of life with the score (0.214) has the most impacts in the urban prosperity of the analyzed regions.
Prosperity is a wide concept which has been proposed in 2012 by United Nations in relation with balanced and harmonic development in environment accompanied by fairness and justice. A kind of social construction which frames human activities. This concept has been introduced by six aspects with their sub criteria: 1. Productivity or economic growth with the basis of production, making wealth, and employment 2. Quality of life 3. Urban governance and legislation 4. Environmental sustainability 5. Equity and social participation 6.Developing infrastructure with its corresponding sub criteria. In this research, with analytical - descriptive approach the assessment and comparison of eleven Shiraz municipality regions according to urban prosperity indexes has been performed. In this case, with mentioning documentary and library resources, urban prosperity indexes has been analyzed and investigated. Therefore corresponding measures in current conditions of Shiraz would be identified. Afterwards for quantifying and gathering the data needed, from experts’ point of view, profound interviews and questionnaires has been practiced. It is necessary to say that the number of statistic samples initially defined from experts and specialists were 60 samples that finally 30 questionnaires were analyzed. For data analysis and measuring final urban prosperity number in regions, Fuzzy-AHP has been used and for weighing indexes in this model a survey has been done from experts, urban managers and researchers. The results of grading regions from urban prosperity index demonstrate that regions number 1, 6 and 10 has the most prosperity in sequence and region number 7 has the least urban prosperity rate. Also among indexes studied, efficiency with the score (0.308) and quality of life with the score (0.214) has the most impacts in the urban prosperity of the analyzed regions.
Prosperity is a wide concept which has been proposed in 2012 by United Nations in relation with balanced and harmonic development in environment accompanied by fairness and justice. A kind of social construction which frames human activities. In this research, with analytical - descriptive approach the assessment and comparison of eleven Shiraz municipality regions according to urban prosperity indexes has been performed. In this case, with mentioning documentary and library resources, urban prosperity indexes has been analyzed and investigated. Therefore corresponding measures in current conditions of Shiraz city condition would be identified. Afterwards for quantifying and gathering needed data, from experts’ point of view, profound interviews and questionnaires has been practiced. It is necessary to say that the number of statistic samples initially defined from experts and specialists were 60 samples that finally 30 questionnaires were analyzed. For data analysis and measuring final urban prosperity number in regions Fuzzy-AHP has been used and for weighing indexes in this model a survey has been done from experts, urban managers and researchers. The results of grading regions from urban prosperity index demonstrate that regions number 1, 6 and 10 has the most prosperity in sequence and region number 7 has the least urban prosperity rate.

منابع و مأخذ:

1)       بحرینی، سید حسین، (1378): تجدد، فراتجدد و پس از آن در شهرسازی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران

2)       حسینی، سید علی، ویسی، رضا و احمدی سجاد (1391): « بررسی و تحلیل فضای سبز شهر شیراز، دوفصلنامه پژوهش های بوم شناسی شهری» ، سال سوم، شماره 1.

3)       رحیمی، محمد (1396): «تجارب توانمند سازی سکونتگاههای غیر رسمی ایران و جهان، با تأکید برروش‌های جلب مشارکت مردمی و تامین منابع مالی»، انتشارات آذرخش، تهران.

4)    زبردست, اسفندیار: (1394)جزوه درسی روش‌های ارزیابی چندمعیاری فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP)  و فرآیند تحلیل شبکه‌ای(ANP) . دانشکده شهرسازی: دانشگاه تهران.

5)       سیف‌الدینی، فرانک و همکاران (1392): «بسترهاو چالش‌های اعمال سیاست رشد هوشمند شهری، نمونه‌ی موردی: خرم­آباد لرستان»، فصل­نامه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری چشم انداز زاگرس، سال ششم، شماره 19.

6)       قدسی‌پور، سیدحسن (1379): مباحثی در تصمیم‌گیری چندمعیاره، فرآیند سلسله مراتبی، دانشگاه صنعتی امیرکبیر.

7)       محتشمی، نگار، مهدوی‌نژاد، محمدجواد، بمانیان، محمدرضا (1395): «عوامل رشد و موانع بازدارنده‌ی شکوفایی شهری» دومین همایش کنفرانس بین‌المللی دستاوردهای نوین پژوهشی در عمران و مدیریت شهری.

8)       مرکزآمار ایران، 1395: سرشماری رسمی نفوس و مسکن سال 1395.

9)      Aromar R., Rosenzweig C.(2013): The Urban Opportunity: Enabling Transformative and Sustainable Development, Backpround Research Paper Submitted to tha High Level Panel On the Post -2015 Development Agenda.

10)  Bowen, W. (1993): AHP: Multiple Criteria Evaluation, in Klosterman, R.et al (Eds), Spreadsheet Models for Urban and Regional Analysis. New Brunswick: Center for Urban Policy Research.

11)  Easterlin, R. A. (1974): "Does Economic Growth Improve the Hunan Lot? Some Empirical Evidence”, In David, P.A.and M.W.Reder (eds.)Nations and Households in Economic Growth: Essays in Honor of Moses Abramowitz

12)  Mikhailov.L., Tsvetinov. P.( 2004 ): Evaluation of services using a fuzzy analytic hierarchy process. Applied Soft Computing.

13)  UN-Habitat. (2012): "State of the World's Cities Report 2012/2013: Prosperity  Of Cities”, United Nations Humman Settlements Programme (UN-HABITAT), Nairobi.   

14)  Un- Habitat. (2016): “The City Prosperity Initiative”, United Nations Human Settlements Programme, London: Earthscan.

15)  Lee, A.H.I., Chen, W.C., Chang , C.J. A ) 2008(  : fuzzy AHP and BSC approach for evaluating performance of IT department in the manufacturing industry in Taiwan. Expert Systems with Applications.

16)  Jeganathan, C. (2003): Development of Fuzzy Logic Architecture to Access the Sustainability of the Forest Management. MSc. thesis. Enschede, ITC.

17)  UNDP (1998): Capacity Asseessment and Devwlopment: In a Systems and Strategic Management Context, Technical Advisory Paper No. 3, Management Development and Governance Division, Bureau for Development Policy, UNDP: New York, USA,

18)  Un-Habitat(2016):The city prosperity initiative-Metropolitan Cities, September.

19)  M.Sohail Khan(2004): Tools For Pro – Poor Municipal Public Private Partnerships, UNDP,