ارزیابی مناطق یازده گانه شهر شیراز به لحاظ شاخص شکوفایی شهری با استفاده از مدل FAHP

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

حمیدرضا دانش پور ¹ , نوید سعیدی رضوانی ² , محمد رضا بذرگر ³

1 - دانشجوی دکتری شهرسازی، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
3 - استادیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

تاريخ الإرسال : 18 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1439 تاريخ التأكيد : 23 الأربعاء , شعبان, 1439 تاريخ الإصدار : 08 الجمعة , شوال, 1439

الکلمات المفتاحية: شیراز, ارزیابی, شکوفایی شهری, مناطق یازده گانه, مدل FAHP,

ملخص المقالة :

شکوفایی مفهومی گسترده است که در سال 2012 توسط سازمان ملل در ارتباط با توسعه‌ی متعادل و هماهنگ در محیط همراه با انصاف و عدالت مطرح شده است. نوعی ساخت و ساز اجتماعی که به فعالیت های انسانی، کالبد می بخشد. این مفهوم توسط سازمان ملل در شش بعد با زیرمعیارهای متناظر با خود معرفی گردید که عبارت‌اند از 1-بهره‌وری یا رشد اقتصادی بر پایه‌ی تولید، ایجاد سرمایه و اشتغال 2- کیفیت زندگی 3- حکمرانی و قانون‌گذاری شهری 4- پایداری زیست‌محیطی 5- عدالت و مشارکت اجتماعی و 6- توسعه زیرساخت. در این پژوهش با رویکردی تحلیلی – توصیفی به سنجش و مقایسه مناطق 11گانه شهرداری شیراز بر اساس شاخص‌های شکوفایی شهری پرداخته شده است. در این راستا با استناد به منابع اسنادی و کتابخانه‌ای، شاخص‌های شکوفایی شهری مورد تحلیل و واکاوی قرار گرفته است تا سنجه‌های متناظر با آن در وضع موجود شهر شیراز شناسایی گردد. در ادامه جهت کمی‌سازی و گردآوری داده‌های مورد نیاز هر شاخص، از نظر کارشناسان، استفاده از مصاحبه‌های عمیق و پرسش‌نامه تخصصی استفاده شد. لازم به ذکر است که تعداد نمونه‌های آماری در ابتدا 60 نفر از متخصصین و کارشناسان تعیین گردید که نهایتا 30 پرسش‌نامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. جهت تحلیل داده‌ها و سنجش عدد نهایی شکوفایی شهری در مناطق از مدل AHP-FUZZY و برای وزن‌دهی شاخص‌ها در این مدل، از متخصصین، مدیران شهری و پژوهشگران نظرسنجی صورت گرفته است. نتایج رتبه‌بندی مناطق از لحاظ شکوفایی شهری بیانگر این مطلب است که به ترتیب مناطق 1، 6، و 10 دارای بیشترین شکوفایی و منطقه 7 دارای کمترین میزان شکوفایی شهری بوده است. همچنین در میان شاخص‌های بررسی شده، شاخص بهره‌وری با امتیاز(308/0) و کیفیت زندگی با امتیاز (214/0)، بیشترین تأثیر را در شکوفایی شهری مناطق بررسی شده داشته‌اند.
شکوفایی مفهومی گسترده است که در سال 2012 توسط سازمان ملل در ارتباط با توسعه متعادل و هماهنگ در محیط همراه با انصاف و عدالت مطرح شده است . نوعی ساخت و ساز اجتماعی که به فعالیت های انسانی، کالبد می بخشد. این مفهوم توسط سازمان ملل در شش بعد 1-بهره وری یا رشد اقتصادی بر پایه تولید، ایجاد سرمایه و اشتغال 2- کیفیت زندگی 3- حکمرانی و قانون گذاری شهری4- پایداری زیست محیطی 5- عدالت و مشارکت اجتماعی و 6- توسعه زیرساخت، با زیرمعیارهای متناظر با خود معرفی گردید. در این پژوهش با رویکردی تحلیلی – توصیفی به سنجش و مقایسه مناطق 11گانه شهرداری شیراز بر اساس شاخصهای شکوفایی شهری پرداخته شده است. در این راستا با استناد به منابع اسنادی و کتابخانه‌ای، شاخص‌های شکوفایی شهری مورد تحلیل و واکاوی قرار گرفته است تا سنجه های متناظر با آن در وضع موجود شهر شیراز شناسایی گردد. در ادامه جهت کمی‌سازی و گردآوری داده‌های مورد نیاز هر شاخص، از نظر کارشناسان، استفاده از مصاحبه های عمیق و پرسش نامه تخصصی استفاده شد. لازم به ذکر است که تعداد نمونه های آماری در ابتدا 60 نفر از متخصصین و کارشناسان تعیین گردید که نهایتا 30 پرسشنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. جهت تحلیل داده‌ها و سنجش عدد نهایی شکوفایی شهری در مناطق از مدل AHP-FUZZY و برای وزن‌دهی شاخص‌ها در این مدل، از متخصصین، مدیران شهری و پژوهشگران نظر سنجی صورت گرفته است. نتایج رتبه بندی مناطق از لحاظ شکوفایی شهری بیانگر این مطلب می باشد که به ترتیب مناطق 1، 6، و 10 دارای بیشترین شکوفایی و منطقه 7 دارای کمترین میزان شکوفایی شهری بوده است. همچنین در میان شاخصهای بررسی شده شاخص بهره‌وری با امتیاز(0.308) و کیفیت زندگی با امتیاز (0.214)، بیشترین تاثیر را در شکوفایی شهری مناطق بررسی شده داشته اند.

المصادر:

1)       بحرینی، سید حسین، (1378): تجدد، فراتجدد و پس از آن در شهرسازی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران

2)       حسینی، سید علی، ویسی، رضا و احمدی سجاد (1391): « بررسی و تحلیل فضای سبز شهر شیراز، دوفصلنامه پژوهش های بوم شناسی شهری» ، سال سوم، شماره 1.

3)       رحیمی، محمد (1396): «تجارب توانمند سازی سکونتگاههای غیر رسمی ایران و جهان، با تأکید برروش‌های جلب مشارکت مردمی و تامین منابع مالی»، انتشارات آذرخش، تهران.

4)    زبردست, اسفندیار: (1394)جزوه درسی روش‌های ارزیابی چندمعیاری فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP)  و فرآیند تحلیل شبکه‌ای(ANP) . دانشکده شهرسازی: دانشگاه تهران.

5)       سیف‌الدینی، فرانک و همکاران (1392): «بسترهاو چالش‌های اعمال سیاست رشد هوشمند شهری، نمونه‌ی موردی: خرم­آباد لرستان»، فصل­نامه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری چشم انداز زاگرس، سال ششم، شماره 19.

6)       قدسی‌پور، سیدحسن (1379): مباحثی در تصمیم‌گیری چندمعیاره، فرآیند سلسله مراتبی، دانشگاه صنعتی امیرکبیر.

7)       محتشمی، نگار، مهدوی‌نژاد، محمدجواد، بمانیان، محمدرضا (1395): «عوامل رشد و موانع بازدارنده‌ی شکوفایی شهری» دومین همایش کنفرانس بین‌المللی دستاوردهای نوین پژوهشی در عمران و مدیریت شهری.

8)       مرکزآمار ایران، 1395: سرشماری رسمی نفوس و مسکن سال 1395.

9)      Aromar R., Rosenzweig C.(2013): The Urban Opportunity: Enabling Transformative and Sustainable Development, Backpround Research Paper Submitted to tha High Level Panel On the Post -2015 Development Agenda.

10)  Bowen, W. (1993): AHP: Multiple Criteria Evaluation, in Klosterman, R.et al (Eds), Spreadsheet Models for Urban and Regional Analysis. New Brunswick: Center for Urban Policy Research.

11)  Easterlin, R. A. (1974): "Does Economic Growth Improve the Hunan Lot? Some Empirical Evidence”, In David, P.A.and M.W.Reder (eds.)Nations and Households in Economic Growth: Essays in Honor of Moses Abramowitz

12)  Mikhailov.L., Tsvetinov. P.( 2004 ): Evaluation of services using a fuzzy analytic hierarchy process. Applied Soft Computing.

13)  UN-Habitat. (2012): "State of the World's Cities Report 2012/2013: Prosperity  Of Cities”, United Nations Humman Settlements Programme (UN-HABITAT), Nairobi.   

14)  Un- Habitat. (2016): “The City Prosperity Initiative”, United Nations Human Settlements Programme, London: Earthscan.

15)  Lee, A.H.I., Chen, W.C., Chang , C.J. A ) 2008(  : fuzzy AHP and BSC approach for evaluating performance of IT department in the manufacturing industry in Taiwan. Expert Systems with Applications.

16)  Jeganathan, C. (2003): Development of Fuzzy Logic Architecture to Access the Sustainability of the Forest Management. MSc. thesis. Enschede, ITC.

17)  UNDP (1998): Capacity Asseessment and Devwlopment: In a Systems and Strategic Management Context, Technical Advisory Paper No. 3, Management Development and Governance Division, Bureau for Development Policy, UNDP: New York, USA,

18)  Un-Habitat(2016):The city prosperity initiative-Metropolitan Cities, September.

19)  M.Sohail Khan(2004): Tools For Pro – Poor Municipal Public Private Partnerships, UNDP,