ارزیابی و ارائه سیاست‌های توسعه و کارآمدی بافت‌های مسأله‌دار شهری با مدل FAHP و سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS (مورد: منطقه 12 کلانشهر تهران)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

اسفندیار جاسمی زرکانی ¹ (گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، قزوین، ایران)
زهره داودپور ² (دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، قزوین، ایران)

تاریخ دریافت : 1396/12/02 تاریخ پذیرش : 1397/12/29 تاریخ انتشار : 1398/02/01

کلید واژه: سیستم اطلاعات جغرافیایی, تحلیل سلسله مراتبی فازی, واژگان کلیدی : بافت مسأله دار, مدل کاربردی, نقشه پهنه بندی,

چکیده مقاله :

         امروزه برنامه ریزان شهری به دنبال شناسایی بافت­هایی هستند، که در زمینه­های اجتماعی و کالبدی در اولویت نوسازی و بهسازی قرار دارند. با توجه به رشد شتابان شهرنشینی و افزایش فزاینده جمعیت شهرها، توجه به بافت­های مسأله­دار که از سوی برخی متفکران از آن­ها به عنوان ثروت پنهان شهرها یاد شده است، اهمیتی دوچندان یافته است. این مقاله تلاش دارد تا با در نظر گرفتن تمامی عوامل مؤثر بر فرسودگی، به مدل جامع و کاربردی شناسایی پهنه­های مختلف بافت­های شهری نائل آید. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. هدف پژوهش کشف مهم­ترین نیروها و عوامل ازکارافتادگی در هر پهنه مسأله­دار و ارزیابی و اتخاذ تدابیری برای توسعه و کارآمدی در جهت کاهش و از بین بردن این عوامل در جهت پایداری شهری است. برای این منظور معیارها، در 4 دسته­ی کلان (اجتماعی/ فرهنگی، اقتصادی، کالبدی/ فضایی و محیطی) و 20 زیر معیار طبقه بندی شده­اند. با نهایی شدن مدل کاربردی و از طریق مدل یکپارچه تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، محدوده­های مسأله­دار در بافت مورد مطالعه در آن­ها مشخص و مورد ارزیابی قرار گرفته­اند. یافته­های تحقیق نشان می­دهد که معیارهای اجتماعی/ فرهنگی با 29% وزن از مهم­ترین عوامل ناکارآمدی هستند، معیارهای کالبدی/فضایی با 27% وزن در اولویت دوم قرار دارند.

چکیده انگلیسی:

Due to the rapid growth of urbanization and the increasing population of cities, attention has been paid to the worn-out texture that some thinkers have referred to as the hidden wealth of cities. Including of the basic steps in urban texture planning and design is the definition and definition of scientific and comprehensive criteria for the identification and zoning of problematic urban textures.This article tries to find a comprehensive and functional model for identifying various zones of urban texture, taking into account all the factors affecting the burnout. To further analyze the data, the area of the 12th district of Tehran has been studied as an example. The research method used in this research is descriptive-analytic. The purpose of this research is to discover the most important forces and disadvantages in each weary area and to evaluate and adopt measures for development and efficiency in reducing and eliminating these factors for urban sustainability. For this purpose, the criteria are classified into 4 major categories (social / cultural, economic, physical / spatial and environmental) and 20 sub-criteria. With the finalization of the applied model and through the integrated model of fuzzy analytic hierarchy process (FAHP) and geographic information system (GIS), the worn-out areas of the studied tissue are identified and evaluated. Research findings show that social / cultural criteria with 29% of weight are the most important factors of inefficiency, Physical / spatial measures with 27% weight are in the second priority.

منابع و مأخذ:

1. آئینی، محمد (1389): بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری از منظر موضوعات اقتصادی، فصلنامه اقتصاد شهر، تابستان1389 ، شماره 6، ص 4-14.


2. استیون تیزدل و همکاران (1394): چالش های اقتصادی محله های تاریخی شهری، ترجمه محمد تقی زاده مطلق، مجله هفت شهر، شماره 2، وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان عمران و بهسازی تهران.


3. باباخانی, ملیحه (1397): تبیین نقش رویکرد توسعه اجتماع‌مبنا در نوسازی پایدار بافت‌های ناکارآمد شهری (نمونه‌موردی: نوسازی محله تختی شهر تهران- سال‌های 92-1388)، فصلنامهعلمی - پژوهشیپژوهشوبرنامهریزیشهری، بهار 1397، شماره 32، ص 185-196.


4. بعد تکنیک، (1395): مهندسان مشاور، مطالعات جغرافیایی و زیربنایی طرح جامع ناحیه ساوه.


5. حبیبی، کیومرث و پوراحمد، احمد و مشکینی، ابوالفضل (1386)، بهسازی و نوسازی بافت های کهن، چاپ اول، انتشارات دانشگاه کردستان.


6. حق پناه، یعقوب و دیگران (1394): "بررسی نقش مدیریت شهری و شهرداری ها در احیاء بافت های فرسوده شهری". نور:  نخستین همایش ملی آرمان شهر ایران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور.


7. خانی، علی(1396): ملاحظاتی چند در خصوص شبکه دسترسی و نوسازی بافت های فرسوده شهری، نشریه اینترنتی سازمان نوسازی، شماره 2، ص 8.


8. خوشقدم، فرزانه، رزاقی اصل، سینا (1395): ارائه راهبرد های ارتقاء کیفیت محیطی در نوسازی بافت فرسوده فرحزاد با استفاده از روش تحلیل استراتژیک - سلسله مراتبیSWOT-AHP) )، فصلنامهپژوهشوبرنامهریزیشهری،زمستان 1395،شماره 27،ص 37-58.


9. رهنما، محمد رحیم و مهدی کاظمی بی نیاز (1390): "مقایسه تطبیقی- تحلیلی مدل های سلسله مراتبی، محاسبه گر رستری و هم پوشانی وزن برای شناسایی و اولویت بندی توسعه بافت های مرکزی شهرها"، مجله پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره 78، ص 101-116.


10. زنگنه، یعقوب، فرهادی، جواد، توبی، وجیه (1392): تبیین و اولویت بندی مداخله در بافت های فرسوده شهری با استفاده از روش  AHP نمونه موردی: مشهد، محله نوغان (قطاع 2)، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی شهری، بهار 1392،شماره 12،ص 49-62.


11. ضیاء خواه، سیما (1394): بکارگیری رهیافت تجدید حیات شهری: نمونه موردی شهرک کیانشهر، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.


12. عندلیب، علیرضا (1389): "اصول نوسازی شهری"، انتشارات آذرخش، چاپ اول،‌ تهران.


13. محمد صالحی، زینب (1396): "بهسازی کالبدی- محیطی بافت های هسته مرکزی شهر با رویکرد توسعه شهری پایدار"، پایان نامه دکتری شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی همدان.


14. محمدی، جمال، شفقی، سیروس، نوری، محمد (1396): تحلیل ساختار فضایی-کالبدی بافت فرسوده شهری با رویکرد نوسازی و بهسازی )مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر دوگنبدان(، مجله پژوهش و برنامه ریزی فضایی )جغرافیا(، تابستان 1393، شماره 2، ص 105-128.


15. موسوی، میرنجف، باقری کشکولی، علی (1391): "ارزیابی توزیع فضایی کیفیت زندگی در محلات شهر سردشت"، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، تابستان 1391، شماره 9، ص 95-116.
    
    
    1. Carley, M. (1995): Using Information for Sustainable Urban Regeneration. Innovation Study No 4, Centre for Human Ecology, University of Edinburgh, July.
    
    
    2. Cowan,R.(2005): The Dictionary of Urbanism, Streftwist Press, Great Britania.
    
    
    3. Deng, H., (1999): Multicriteria analysis with fuzzy pairwise comparisons , International Journal of Approximate Reasoning 21:231–215.
    
    
    4. Ertugrul I, and Karakasoglu N, (2009): Performance evaluation of Turkish cement firms with fuzzy analytic hierarchy process and TOPSIS methods. Expert Systems with Applications 36: 702– 715.
    
    
    5. Imrie, R., et al .(2009): London's regeneration. International Journal of Urban and Regional Research, vol. 12, no.3, pp.3-23.
    
    
    6. Jones, PH. Evans, J. (2008): Urban Regeneration in the UK,Sage publication, Los Angeles, London,New dehli, Singapore.
    
    
    7. Korkamaz,F,(2015): Urban regeneration of old and historical sites, a xommentary Biblography.
    
    
    8. Leary, M. E., et al . (2013): Companion to Urban Regeneration. London :Routledge.
    
    
    9. Lee, A. H. I., Chen, W. C. & Chang, C. J., (2008), A fuzzy AHP and BSC approach for evaluating performance of IT department in the manufacturing industry in Taiwan, Expert Systems with Applications, 34: 96–107.
    
    
    10. Lichfield, N. (1988): Economics in Urban Conservation, Cambridge University Press, Cambridge.
    
    
    11. Maginn, P. J. (2004): Urban Regeneration, Community Power, and the (in) significance of'race'. Aldershot: Ashgate.
    
    
    12. Mcdanald, s.Malys, N.Maliene (2009): Urban regeneration for sustainable communities: A case study, Technological and economic development of Economy, Vol. 15, No 1, pp. 49-59.
    
    
    13. NUIER. (2005): Sustainable Urban Development: The Environmental Assessment Methods (Vol. 2). Napier: Napier University.
    
    
    14. Roberts, P. and sykes, H. (2014): "urban regeneration a handbook”,Sage publication.
    
    
    15. UNEP. (2016): "Guidelines for Urban Regeneration in the Mediterranean region".