ارزیابی و ارائه سیاست‌های توسعه و کارآمدی بافت‌های مسأله‌دار شهری با مدل FAHP و سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS (مورد: منطقه 12 کلانشهر تهران)

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

اسفندیار جاسمی زرکانی ¹ , زهره داودپور ²

1 - گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، قزوین، ایران
2 - دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، قزوین، ایران

تاريخ الإرسال : 05 الأربعاء , جمادى الثانية, 1439 تاريخ التأكيد : 13 الأربعاء , رجب, 1440 تاريخ الإصدار : 16 الأحد , شعبان, 1440

الکلمات المفتاحية: سیستم اطلاعات جغرافیایی, تحلیل سلسله مراتبی فازی, واژگان کلیدی : بافت مسأله دار, مدل کاربردی, نقشه پهنه بندی,

ملخص المقالة :

         امروزه برنامه ریزان شهری به دنبال شناسایی بافت­هایی هستند، که در زمینه­های اجتماعی و کالبدی در اولویت نوسازی و بهسازی قرار دارند. با توجه به رشد شتابان شهرنشینی و افزایش فزاینده جمعیت شهرها، توجه به بافت­های مسأله­دار که از سوی برخی متفکران از آن­ها به عنوان ثروت پنهان شهرها یاد شده است، اهمیتی دوچندان یافته است. این مقاله تلاش دارد تا با در نظر گرفتن تمامی عوامل مؤثر بر فرسودگی، به مدل جامع و کاربردی شناسایی پهنه­های مختلف بافت­های شهری نائل آید. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. هدف پژوهش کشف مهم­ترین نیروها و عوامل ازکارافتادگی در هر پهنه مسأله­دار و ارزیابی و اتخاذ تدابیری برای توسعه و کارآمدی در جهت کاهش و از بین بردن این عوامل در جهت پایداری شهری است. برای این منظور معیارها، در 4 دسته­ی کلان (اجتماعی/ فرهنگی، اقتصادی، کالبدی/ فضایی و محیطی) و 20 زیر معیار طبقه بندی شده­اند. با نهایی شدن مدل کاربردی و از طریق مدل یکپارچه تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، محدوده­های مسأله­دار در بافت مورد مطالعه در آن­ها مشخص و مورد ارزیابی قرار گرفته­اند. یافته­های تحقیق نشان می­دهد که معیارهای اجتماعی/ فرهنگی با 29% وزن از مهم­ترین عوامل ناکارآمدی هستند، معیارهای کالبدی/فضایی با 27% وزن در اولویت دوم قرار دارند.

المصادر:

1. آئینی، محمد (1389): بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری از منظر موضوعات اقتصادی، فصلنامه اقتصاد شهر، تابستان1389 ، شماره 6، ص 4-14.


2. استیون تیزدل و همکاران (1394): چالش های اقتصادی محله های تاریخی شهری، ترجمه محمد تقی زاده مطلق، مجله هفت شهر، شماره 2، وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان عمران و بهسازی تهران.


3. باباخانی, ملیحه (1397): تبیین نقش رویکرد توسعه اجتماع‌مبنا در نوسازی پایدار بافت‌های ناکارآمد شهری (نمونه‌موردی: نوسازی محله تختی شهر تهران- سال‌های 92-1388)، فصلنامهعلمی - پژوهشیپژوهشوبرنامهریزیشهری، بهار 1397، شماره 32، ص 185-196.


4. بعد تکنیک، (1395): مهندسان مشاور، مطالعات جغرافیایی و زیربنایی طرح جامع ناحیه ساوه.


5. حبیبی، کیومرث و پوراحمد، احمد و مشکینی، ابوالفضل (1386)، بهسازی و نوسازی بافت های کهن، چاپ اول، انتشارات دانشگاه کردستان.


6. حق پناه، یعقوب و دیگران (1394): "بررسی نقش مدیریت شهری و شهرداری ها در احیاء بافت های فرسوده شهری". نور:  نخستین همایش ملی آرمان شهر ایران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور.


7. خانی، علی(1396): ملاحظاتی چند در خصوص شبکه دسترسی و نوسازی بافت های فرسوده شهری، نشریه اینترنتی سازمان نوسازی، شماره 2، ص 8.


8. خوشقدم، فرزانه، رزاقی اصل، سینا (1395): ارائه راهبرد های ارتقاء کیفیت محیطی در نوسازی بافت فرسوده فرحزاد با استفاده از روش تحلیل استراتژیک - سلسله مراتبیSWOT-AHP) )، فصلنامهپژوهشوبرنامهریزیشهری،زمستان 1395،شماره 27،ص 37-58.


9. رهنما، محمد رحیم و مهدی کاظمی بی نیاز (1390): "مقایسه تطبیقی- تحلیلی مدل های سلسله مراتبی، محاسبه گر رستری و هم پوشانی وزن برای شناسایی و اولویت بندی توسعه بافت های مرکزی شهرها"، مجله پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره 78، ص 101-116.


10. زنگنه، یعقوب، فرهادی، جواد، توبی، وجیه (1392): تبیین و اولویت بندی مداخله در بافت های فرسوده شهری با استفاده از روش  AHP نمونه موردی: مشهد، محله نوغان (قطاع 2)، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی شهری، بهار 1392،شماره 12،ص 49-62.


11. ضیاء خواه، سیما (1394): بکارگیری رهیافت تجدید حیات شهری: نمونه موردی شهرک کیانشهر، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.


12. عندلیب، علیرضا (1389): "اصول نوسازی شهری"، انتشارات آذرخش، چاپ اول،‌ تهران.


13. محمد صالحی، زینب (1396): "بهسازی کالبدی- محیطی بافت های هسته مرکزی شهر با رویکرد توسعه شهری پایدار"، پایان نامه دکتری شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی همدان.


14. محمدی، جمال، شفقی، سیروس، نوری، محمد (1396): تحلیل ساختار فضایی-کالبدی بافت فرسوده شهری با رویکرد نوسازی و بهسازی )مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر دوگنبدان(، مجله پژوهش و برنامه ریزی فضایی )جغرافیا(، تابستان 1393، شماره 2، ص 105-128.


15. موسوی، میرنجف، باقری کشکولی، علی (1391): "ارزیابی توزیع فضایی کیفیت زندگی در محلات شهر سردشت"، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، تابستان 1391، شماره 9، ص 95-116.
    
    
    1. Carley, M. (1995): Using Information for Sustainable Urban Regeneration. Innovation Study No 4, Centre for Human Ecology, University of Edinburgh, July.
    
    
    2. Cowan,R.(2005): The Dictionary of Urbanism, Streftwist Press, Great Britania.
    
    
    3. Deng, H., (1999): Multicriteria analysis with fuzzy pairwise comparisons , International Journal of Approximate Reasoning 21:231–215.
    
    
    4. Ertugrul I, and Karakasoglu N, (2009): Performance evaluation of Turkish cement firms with fuzzy analytic hierarchy process and TOPSIS methods. Expert Systems with Applications 36: 702– 715.
    
    
    5. Imrie, R., et al .(2009): London's regeneration. International Journal of Urban and Regional Research, vol. 12, no.3, pp.3-23.
    
    
    6. Jones, PH. Evans, J. (2008): Urban Regeneration in the UK,Sage publication, Los Angeles, London,New dehli, Singapore.
    
    
    7. Korkamaz,F,(2015): Urban regeneration of old and historical sites, a xommentary Biblography.
    
    
    8. Leary, M. E., et al . (2013): Companion to Urban Regeneration. London :Routledge.
    
    
    9. Lee, A. H. I., Chen, W. C. & Chang, C. J., (2008), A fuzzy AHP and BSC approach for evaluating performance of IT department in the manufacturing industry in Taiwan, Expert Systems with Applications, 34: 96–107.
    
    
    10. Lichfield, N. (1988): Economics in Urban Conservation, Cambridge University Press, Cambridge.
    
    
    11. Maginn, P. J. (2004): Urban Regeneration, Community Power, and the (in) significance of'race'. Aldershot: Ashgate.
    
    
    12. Mcdanald, s.Malys, N.Maliene (2009): Urban regeneration for sustainable communities: A case study, Technological and economic development of Economy, Vol. 15, No 1, pp. 49-59.
    
    
    13. NUIER. (2005): Sustainable Urban Development: The Environmental Assessment Methods (Vol. 2). Napier: Napier University.
    
    
    14. Roberts, P. and sykes, H. (2014): "urban regeneration a handbook”,Sage publication.
    
    
    15. UNEP. (2016): "Guidelines for Urban Regeneration in the Mediterranean region".