نقش سرمایه اجتماعی در آمادگی افراد قبل از وقوع زلزله(مطالعه موردی: شهروندان شهر کرمان)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

محمدرضا رضایی ¹ , محبوبه نوری ²

1 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه یزد، یزد، ایران
2 - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه یزد، یزد، ایران

تاریخ دریافت : 1396/10/04 تاریخ پذیرش : 1396/12/23 تاریخ انتشار : 1397/02/01

کلید واژه: سرمایه اجتماعی, زلزله, شهر کرمان, مدیریت سوانح طبیعی, آمادگی,

چکیده مقاله :

       بروز سوانح طبیعی از قبیل زلزله موضوعی جهانی است که عدم آمادگی در این زمینه می­تواند منجر به خسارات فراوانی شود. در این بین سرمایه اجتماعی با پیوند افراد، گروه­ها و فراهم آوردن امکان مشارکت مردم در اقدامات جمعی از عوامل تأثیرگذار در میزان آمادگی جوامع در برابر زلزله به شمار می­رود. پژوهش حاضر با ماهیت توسعه­ای – کاربردی و روش توصیفی – تحلیلی با بهره­گیری از روش­های کمی و آماری به بررسی نقش سرمایه اجتماعی در آمادگی شهروندان قبل از وقوع زلزله در شهر کرمان پرداخته­است. داده­های مورد نیاز با استفاده از مطالعات کتابخانه­ای و بررسی­ میدانی در سطح خانوار گردآوری شده ­است. جامعه آماری خانوارهای شهر کرمان است که حجم نمونه طبق فرمول کوکران معادل ۳۵۰ خانوار برآورد شده­است. پس از گردآوری داده­ها، تحلیل تفاوت در میزان برخورداری از سرمایه اجتماعی با آزمون­های تحلیل واریانس یکطرفه و آزمون تعقیبی توکی و همبستگی بین میزان سرمایه اجتماعی و پایگاه اقتصادی– اجتماعی خانوارها با همبستگی پیرسون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته­است. نتایج پژوهش نشان می­دهد که بین مناطق به لحاظ برخورداری از مؤلفه­های سرمایه اجتماعی با مقدار F برابر 956/5 تفاوت وجود دارد که منطقه چهار با میانگین 66/22، کم­ترین و منطقه دو با میانگین 73/26، بیش­ترین میزان سرمایه اجتماعی را دارند. اما این مقدار سرمایه اجتماعی در سطح پایین برآورد شده­است. به طوری که میانگین سرمایه اجتماعی کل خانوارهای نمونه برابر با 60/24 در مقیاس 10 تا 46 است که این مقدار در مقایسه با میانگین نظری سرمایه اجتماعی (Mean= 30)، در سطح پایین می­باشد، از طرفی بین میزان برخورداری خانوارها از سرمایه اجتماعی با سطح پایگاه اقتصادی – اجتماعی آ­ن­ها در سطح معناداری (000/0) و مقدار ضریب پیرسون ، ̽ ̽ 190/0، همبستگی معنی­داری وجود دارد. یعنی هر چه بر سرمایه اجتماعی جوامع افزوده شود مدیریت سوانح طبیعی و آمادگی افراد نیز در حد مطلوب­تری خواهد بود.

چکیده انگلیسی:

Natural disasters, such as earthquakes, are a universal issue, and lack of readiness in this area may lead to significant damages. Meanwhile, social capital through individuals and groups’ cooperation and enabling people to participate in collective actions are one of the effective factors affecting the readiness of communities against earthquakes. Therefore, the main purpose of this research is to investigate the role of social capital in the readiness of citizens before the earthquake. This research is a descriptive and survey type of research. The required data were collected using library studies and field surveys at the household level. The research population is households in Kerman city and based on Cochran formula, the sample size is measured as 350 households. After data collection, the differences in amount of having social capital is analyzed using one-way ANOVA and Turkey test and also correlation between the amount of social capital and economic-social base of households, is analyzed using Pearson correlation. The results of this study show that there’s a difference among different areas in enjoying social capital factors, but this amount of social capital is measured in low level which the average of social capital of all households is 24.60 on scale of 10 to 46, which is low in comparison to the average theoretical social capital (Mean = 30), on the other hand, there’s a significant correlation between the level of households enjoying social capital with the level of socioeconomic status.

منابع و مأخذ:

1. امین­بیدختی، علی­اکبر و نوید شریفی (1395): (دینداری و سرمایه اجتماعی محرک عضویت جوانان در گروه­های امدادی برای برقراری امنیت ساکنان مناطق آسیب­دیده)، پژوهش­های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، سال پنجم، شماره پیاپی 13، شماره2، صص 41-56.


2. پورطاهری، مهدی، پریشان، مجید، رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا و علی عسگری (1390): ((سنجش و ارزیابی مؤلفه­های مبنایی مدیریت ریسک زلزله (مطالعه موردی: مناطق روستایی شهرستان قزوین) ))، پژوهش­های روستایی، سال دوم، شماره 1، صص 115-150.


3. جوادزاد اقدم، هادی و سیدعلی علوی (1395): ((تحلیل تطبیقی نقش سرمایه اجتماعی در پایداری محله­ای در بافت­های فرسوده و جدید (نمونه موردی: محلات نارمک و یوسف­آباد) ))، نشریه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، سال هفتم، شماره 24، صص 83-104.


4. حیدری­ساربان، وکیل (1393): ((اثرات سرمایه اجتماعی در مناطق روستایی (مطالعه موردی: مشگین­شهر) ))، فصلنامه توسعه اجتماعی. دوره هشتم، شماره4، صص 28-7.


5. رستم­علی­زاده، ولی­الله (۱۳۸۷): ((شبکه­های اجتماعی و انجمن­های زادگاهی و اثرات آن بر توسعه روستایی))، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی.


6. سلطانی­حبیب، مسعود و کیانوش ذاکرحقیقی(1395): ((سرمایه اجتماعی و تأثیر آن در مدیریت بحران در شهرها (نمونه موردی: شهر همدان) ))، فصلنامه علمی تخصصی دانش انتظامی همدان، دوره سوم، شماره 8، صص 113-134.


7. قائدرحمتی، صفر، خادم­الحسینی، احمد و طاهره سیاوشی (1392): ((تحلیل میزان ریسک­پذیری سکونتگاه­های شهری استان لرستان از خطر زلزله))، جغرافیا و آمایش شهری – منطقه­ای، شماره 9، صص 14-1.


8. Aldrich, D. and M. Meyer, (2014): Social Capital and Community Resilience. American Behavioral Scientist, No. 11, pp: 1-16.


9. Basabe, P. (2013): Hyogo Framework for Action 2005-2015, Encyclopedia of Natural Hazards, pp: 508-516.


10. Bhandari, R. (2014): Social capital in disaster risk management; a case study of social capital mobilization following the 1934 kathmandu valley earthquake in Nepal. Disaster Prevention and Management, Vol. 23, No. 4, pp: 314-328.


11. Biles, J. and D. Cobos, (2007): Natural disasters and their impact in latin America, International Perspectives on Natural Disasters: Occurrence, Mitigation, and Consequences, pp: 281-302.


12. Cannon, T. and D. Muller-Mahn, (2010): Vulnerability, resilience and development discourses in context of climate change, Nat. Hazards, Vol. 55, No. 3, pp: 621-635.


13. Caputo, S. Caserio, M. Coles, R. Jankovic, L. and  M.R. Gaterell, (2012): Testing energy efficiency in urban regeneration. Proceedings of the Institution of Civil Engineers-Engineering Sustainability. No.165, pp: 69-80.


14. Denise, B. Marlowe, J. and  D. Johnston, (2017): Get prepared: Discourse for the privileged?. International Journal of Disaster Risk Reduction, Vol. 25, pp: 283-288.


15. Dossou, K. and B. Glehouenou- Dossou, (2007): The vulnerability to climate change of Cotonou (Benin) the rise in sea level Environ Urban. Vol. 19, No. 1, pp: 65-79.


16. Dynes, R. (2006): Social Capital: Dealing With Community Emergencies. HOMELAND SECURITY AFFAIRS. Vol. 11, No. 2, pp: 130-145.


17. Dzanja, J. Christie, M. Fazey, I. and H. Tony, (2015): The Role of Social Capital in Rural Household Food Security: The Case Study of Dowa and Lilongwe Districts in Central Malawi. Journal of Agricultural Science, Vol. 7, No. 12, pp:165-176.


18. Gay Garcia, C. (2000): Mexico: una vision hacia el siglo XXL. El Cambio Climatico en Mexico. Instituto Nacional de Ecologia, Universidad Nacional Autonoma de MEXICO, US Country Studies Program, Mexico, ISBN 968-36-7562-X, 220p.


19. Hawdon, J. and J. Ryan, (2009): Social Capital, Social Control, and Changes in Victimization Rates, Crime and Delinquency, Vol. 55, No. 4, pp: 526-549.


20. Hazelton, V. Harrison, R. J. and W. Kennan, (2007): New Technologies in the formation of Personal and Public Relations in Duhe, New Media and Public Relations. Peter Lang Publishing Inc. New York, U.S.A.


21. Key, A. (2005): Societal, The social Economy and community development, Oxford university Press and community. Development Journal. Advance Access Publication.


22. Khanh, H. (2011): The Role of Social Capital to Access Rural Credit: A Case Study: Hue Province- Vietnam, Department of Urban and Rural Development, Swedish University of Agricultural Sciences, MSc Thesis No. 56, http:// stud. Epsilon. Slu. Se/2543/.


23. Koh, H. K. and R. Cadigan, (2008): Disaster Preparedness and Social Capital. In Social Capital and Health. pp: 273-285.


24. Krausmann, E. (2011): Industrial accidents triggered by natural hazards: an emerging risk issue. Natural Hazards and Earth System Science, Vol. 11, No. 3, pp: 921-929.


25. Ltgen, B.K. Chopra, A. Majgen, M.D. and V. Venkatesh, (2015): Dealing with disasters: Need for awareness and preparedness. Medical Journal Armed Forces India. Vol. 71, No. 3, pp: 211-213.


26. Mayunga joseph, S. (2007): understanding and applying the community disaster resilience: a capital-based approach, a draft working paper prepared for the summer academy for social vulnerability and resilience building, 22-28 july 2007, munich, Germany.


27. Muttarak, R. and W. Pothisiri, (2013): The role of education on disaster preparedness: Case study of 2012 Indian Ocean earthquakes on Thailand's Andaman coast. Ecology and Society, Vol. 18, No. 4, http://dx. Doi.org/10.5751/ES-06101-180451.


28. Niang, I.  Ruppel, O.C . Abdrabo, M.A.  Essel, A. Lennard, C.  and J. Padgham, (2014): Urquhart Africa Climate Change 2014: Impacts, Adaptation, and Vulnerability. Part B: Regional Aspects. Contribution of Working Group ll to the Fith Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA, pp: 1199-1265.


29. Norris, F. Stevens, S. Pfefferbaum, B. Wyche, K. and R.  Pfefferbaum, (2008): Community Resilience as a Metaphor, Theory, Set of Capacities, and Strategy for Disaster Readiness. American Journal of Community Psychology, Vol. 41, pp: 127-150.


30. Paton, D. (2010): Making sense of natural hazard mitigation: Personal, social and cultural influences. Environmental Hazards, Vol. 9, No. 2, pp: 183-196.


31. Payton, M. and P. Angela, (2003): Influence of Place Attachment and Social Capital on Civic Action: A Study at Sherburne National Wildlife Refuge, masters thesis of Natural Resources Science and Management Program, University of Minnesota.


32. Peltan, F. and M. Boromand, (2015): Investigating the role of social capital on social security of all women and men in the age group of 18-45 years old in Jahrom, Social Development Studies of Iran, Vol. 6, No. 2, pp: 119-129.


33. Saswata, S. and R. Jayant, (2016): Social capital for disaster risk reduction and management with empirical evidences from Sundarbans of India. International Journal of Disaster Risk Reduction, S2212-4209 (16) 30177-7.


34. Shaw, R. (2011): Climate and Disaster Resilience in Cities (Community, Environment and Disaster Risk Management, Vol. 6, pp: 107-128.


35. UN-ISDR. (2011): Global Assessment Report on Disaster Risk Reduction. United Nations International Strategy for Disaster Reduction.


36. Waver, O. (2009): Waltz's Theory of Theory, International Relations, Vol. 23, No. 2, pp: 201-222.


37. World Bank, (2010): Cities and Climate Change, an Urgent Agenda, World Bank Document, Vol. 10.