تحلیل فضایی و مکانیابی بهینه فضاهای سبز شهری (نمونه موردی: شهر نجف آباد)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

حمیدرضا وارثی ¹ (دانشگاه اصفهان)
مسعود تقوایی ² (دانشگاه اصفهان)
نسرین شریفی ³ (دانشگاه اصفهان)

تاریخ دریافت : 1392/07/18 تاریخ پذیرش : 1393/12/10 تاریخ انتشار : 1394/04/01

کلید واژه: سیستم اطلاعات جغرافیایی, مکان‌یابی, فضای سبز, مدل تحلیل سلسله مراتبی, مدل همپوشانی شاخص‌ها, نجف آباد,

چکیده مقاله :

       امروزه مفهوم شهر بدون وجود فضای سبز ، قابل تصور نیست. پیامدهای توسعه شهری و پیچیدگی معضلات زیست محیطی، موجودیت فضای سبز و گسترش آن را به عنوان ریه­های­ تنفسی شهرها اجتناب ناپذیر کرده است. اهمیت فضاهای سبز در محیط شهری تا آن حد است که به عنوان یکی از شاخص­های توسعه یافتگی جوامع مطرح بوده و نبود آن به معنی عدم وجود سلامت و تندرستی در شهرها تلقی می­شود. رویکرد پژوهش حاضر، توصیفی-تحلیلی و کاربردی بوده که با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS)، مدل همپوشانی شاخص ها(IO)و فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) به بررسی چگونگی توزیع فضایی و مکان­یابی فضاهای سبز شهری شهر نجف آباد پرداخته است. در همین راستا با تهیه بانک جامع اطلاعات مکانی پارک­ها و فضای سبز شهر نجف آباد، وضعیت دسترسی تمامی مناطق شهر بر طبق استانداردهای موجود بررسی شده و با در نظر گرفتن مناطقی که از این لحاظ با کمبود مواجه بوده و نیز مورد توجه قرار دادن سایر عوامل شهری موثر در مکان­یابی، با ارائه الگویی مناسب، به دنبال توزیع بهینه­ی فضای سبز در شهر نجف آباد است. نتایج نشان می­دهد که فضاهای سبز شهری در شهر نجف آباد،دارای مکان­گزینی بهینه نیستند و قدرت پاسخ گویی به نیاز شهروندان را ندارند، بر همین اساس لزوم مکان­یابی صحیح در جهت احداث پارک­های جدید به شدت احساس می شود.

منابع و مأخذ:

 

منابع

احمدی،عاطفه،موحد،علی و شجاعیان،علی(1390)،ارائه الگوی بهینه مکان یابی فضای سبز شهری با استفاده ازGIS و روشAHP(منطقه مورد مطالعه:منطقه7شهرداری شیراز)،فصلنامه آمایش محیط،شماره15.

ابراهیم زاده،عیسی و عبادی جو کندان،اسماعیل(1387)،تحلیلی بر توزیع فضایی-مکانی کاربری فضای سبز در منطقه سه زاهدان،فصلنامه جغرافیا و توسعه،شماره11.

آل شیخ، ع‍ل‍ی‌اص‍غ‍ر، ح‍س‍ی‍ن ه‍لال‍ی‌، م‍ح‍م‍دج‍ع‍ف‍ر س‍ل‍طان‍ی(1381)، کاربرد GIS در مکان یابی عرصه پخش سیلاب، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال هفدهم، شماره 4، تهران.

آقابابائی، محبوبه(1388)، تحلیل فضایی ایستگاهها و خدمات آتش نشانی شهر خمینی شهر( با استفاده از GIS)، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه اصفهان، اصفهان.

اسمعیلی، اکبر(1381)، بررسی و تحلیل کاربری فضای سبز( پارک­های درون شهری) از دیدگاه برنامه­ریزی شهری، نمونه موردی مناطق 1 و 8 شهرداری تبریز، پایان­نامه کارشتاسی ارشد رشته شهرسازی دانشگاه تربیت مدرس، به راهنمایی علی عسگری، تهران.

بهرام سلطانی،کامبیز(1374)،مجموعه مباحث وروش های شهرسازی(محیط زیست)،مرکز مطالعات معماری وشهرسازی ایران،چاپ اول.

بهمن پور، هومن و محرم نژاد،ناصر(1388)؛بررسی اثرات توسعه شهری بر فضای سبز شهر تهران و ارائه راهکارهای مدیریتی،مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست،دوره یازدهم،شماره چهار.

تیموری،سارا و همکاران(1387)،برآورد سرانه فضای سبز با استفاده از تصاویرIkonos،فصلنامه علمی پژوهشی جنگل و صنوبر ایران،شماره16.

پورقیومی،حسین(1389)، تحلیلی بر توزیع فضایی و مکان­یابی خدمات شهری شهر کازرون با استفاده از GIS، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه اصفهان،اصفهان.

حاتمی نژاد،حسین و عمران زاده،بهزاد(1389)، بررسی،ارزیابی و پیشنهاد سرانه فضای سبز شهری(نمونه موردی:کلانشهر مشهد)،فصلنامه علمی-پژوهشی انجمن جغرافیای ایران،سال هشتم،شماره25.

داداش پور،هاشم وسعید رستمی (1390)،سنجش عدالت فضائی یکپارچه خدمات عمومی شهری براساس توزیع جمعیت،قابلیت دسترسیوکارایی درشهریاسوج،مطالعات وپژوهش های منطقه ای،سال سوم،شماره 10.

رحمانی،محمد جواد(1382)،بررسی روند تصمیم گیری در مکان یابی پارک ها و فضاهای سبز عمومی و تاثیر آن بر ایمنی،مجله سبزینه شرق،سال سوم،شماره6.

رضویان، محمد تقی(1381)،  برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات منشی، تهران.

سازمان مسکن و شهرسازی استان اصفهان (1385)، طرح جامع شهرستان نجف‌آباد.

سعیدی خواه، عبدالصمد( 1383)،بررسی تأسیسات و تجهیزات شهری(پست، مخابرات، آتش نشانی) و مکانیابی آنها در بافت قدیم و جدید شهر مشهد، پایان­نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان.

سعیدنیا، احمد(1378)، کتاب سبز راهنمای شهرداری­ها، کاربری زمین شهری، انتشارات مرکز مطالعات برنامه­ریزی شهری وزارت کشور، چاپ اول، تهران.

شریفی،رسول (1380)، جزوه آموزشی جغرافیای شهرستان نجف آباد،مرکز تحقیقات معلمان، نجف آباد.

شیری،اسماعیل(1385)، الگوی بهینه مکان یابی فضاهای سبز شهری با استفاده ازGIS،پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری،دانشگاه زنجان..

غلام پور،اشکان(1378)، معیارهای ارزیابی و انتخاب مبلمان شهری،مجله شهرداری ها،سال دوم،شماره18.

فرهادی، رودابه( 1379)، تجزیه و تحلیل مکانی و مکان یابی مدارس با استفاده از GIS(مطالعه موردِی:مدارس ابتدائِی در منطقه 6 تهران)پاِیان نامه کارشناسِی ارشد دانشگاه تربِیت مدرس،تهران.

-قدسی پور،سیدحسن (1387)، فرایندتحلیل سلسله مراتبیAHP،انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر.تهران.

قربانی،رسول و تیموری،راضیه(1388)، تحلیلی بر نقش پارک های شهری در ارتقاء کیفیت زندگی شهری با استفاده از الگوی Seeking-Escaping نمونه موردی: پارک های شهر تبریز،پژوهش های جغرافیای انسانی،شماره72.

کرمی،محمدرضا(1382)، مکان یابی هنرستان فنی حرفه ای با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیائی(GIS)؛پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا وبرنامه ریزی شهری،دانشگاه تبریز.

کیانی،گ، سلیمانی فارسانی،ز(1385)، ضوابط استانداردها،قوانین و مقررات در فضای سبز و منظر شهری،سال پنجم،شاره هشتم،انتشارات سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور

لقایی،‌حسنعلی ، (1373)، برنامه ریزی وطراحی فضای سبز شهری ، فصلنامه علمی وآموزشی فضای سبز ،سال دوم،‌شماره 5و6.

ماچفسکی،یاچک،پرهیزگار،علی اکبر و غفاری گیلانده،عطا(1385)، سامانه اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چندمعیاری،چاپ اول،انتشارت سمت.

مجنونیان،هنریک(1374)، مباحثی پیرامون پارکها،فضای سبزوتفرجگاه ها،انتشارات سازمان پارک ها وفضای سبز شهرتهران،چاپ اول،تهران.

محمدی،جواد(1381)، کاربرد سمانه اطلاعات جغرافیایی در مکان یابی فضای سبز شهری(مطالعه موردی:منطقه دو تبریز)،مجله شهرداری ها،سال چهارم،شماره44.

محمدی،ع. صبوری،م(1385)، سرانه فضای سبزشهری وتاثیر تغییرات جمعیت شهری برآن،فصلنامه تخصصی فضای سبزکشور)سبزینه شرق)، سال پنجم،شماره هشتم،پیاپی سیزدهم ،انتشارات سازمان شهرداریهاودهیاریهای کشور.

معین مقدس،فروغ و علی وحیدیان کامیاد(1384)، انجام ارزشیابی سلسه مراتبی و ارائه روشی برای مرتب سازی اعداد فازی،چهارمین کنفرانس بین المللی مهندسی صنایع،تهران،دانشگاه تربیت مدرس.

مهندسین مشاور نقش جهان پارس(1390)، تجدید نظر طرح توسعه و عمران شهر نجف آباد،جلد سوم بخش دوم،بررسی و شناخت شهر.

وزارت مسکن و شهرسازی، طرح تفضیلی شهر نجف‌آباد(1386).

Balram, Sh and Dragicevic, S (2005), Attitudes Toward Urban Green Space: Integrating Questionnaire Survey and Collaborative GIS Techniques to Improve Attitude Measurements, Landscape and Urban Planning Journal 75: 167-179.

Barbosa,Olga,Tratalos,Jamie A.Armsworth,paulr(2007):who benefits from access to green space case study from Sheffield,uk,land scape and urban planning,Vol83(2,3).

Chiesura, A (2004), The Role of Urban Parks for the Sustainable Sity, Landscape and Urban Planning Journal 68.

Hwang H.(2004), Web-based multi-attribute analysis model for engineering project evaluation. Computer & Industrial Engineering.

Kong.F  & Yin.H & Nakagishi.N & Zong.Y(2010), urban green space network development for biodiverty modeling Land scape and urban planning Volum95.

Kong.F & Nakagoshi.N(2006), Spatial temporal gradient analysis of urban green spaces in Jinan,china.Land scape and urban planning Volum78.

Manlun, Y (2003), Suitability Analysis of Urban Green Space System Based on GIS, International Institute    for Geo-information Science and Earth Observation (ITC).

Marinoni, Oswald(2007), Some word on the analysis hierarchy process and the provided ArcGIS extention, http://www.tu-darrnstadt/./marinonient.html

Masoumi Ashkevari H (2006), Principles of Regional Planning.Tehran:Payam.

Mc Connache M & shackleton(2010), pablic green space inequlity in small towns in south Africa.Habitate inter national,Vol34.

Neema.M & Ohgai.A(2010), Multi objective location modeling of urban parks and open spaces:continuous optimization compaters Environment and urban system.Volem34