مکانیابی بوستان‌های شهری با تأکید بر کاربری‌های شهری سازگار و ناسازگار (مطالعه موردی منطقه 17 تهران)
محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری
مرتضی زنگنه
1
(استادیار گروه مکانیزاسیون کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه گیلان)
کلید واژه: مکانیابی, کاربری, بوستان شهری, سازگار, فاصله, بهینه,
چکیده مقاله :
هدف اصلی این مطالعه تعیین بهترین مکان‌ها برای احداث بوستان شهری با استفاده از یک مدل مکانیابی ماکسی-مین و مینی-ماکس است که در این مطالعه توسعه داده‌شده است. در این پژوهش به‌منظور مکانیابی بوستان‌های جدید، نحوه‌ی تعامل نقاط نامزد، با کاربری‌های شهری سازگار و ناسازگار مدنظر قرار گرفته است. بدین ترتیب بهترین نقاط برای احداث فضای سبز نقاطی هستند که کمترین فاصله را با مشتریان خود، یا به‌عبارت‌دیگر کاربری‌های سازگار با فضای سبز، و همچنین بیشترین فاصله را با کاربری‌های ناسازگار داشته باشند. مدل مکانیابی که در این پژوهش توسعه داده شد به دنبال یافتن نقاط بهینه به گونه‌ای است که مجموع فاصلهی آن‌ها از کاربری‌های سازگار کمینه و از کاربری‌های ناسازگار بیشینه شود. این مدل مکانیابی با استفاده از نرم‌افزار CPLEX نوشته و حل شد. در این پژوهش محل کاربری‌های سازگار و ناسازگار با استفاده از شیپ فایلهای موجود در محیط GIS موردبررسی قرار گرفت. در پایان بهترین مکان‌ها برای احداث بوستان‌های شهری جدید از بین پهنه‌های سبز طرح تفصیلی جدید شهر تهران برای منطقه 17 معرفی شد. در این پژوهش شش سناریو برای مکانیابی بوستان‌های جدید توسعه داده شد. در سناریوی اول تا چهارم به ترتیب 19، 23، 31 و 43 بوستان جدید مکانیابی شد. اما سناریوی پنجم و ششم نتوانستند به جواب بهینه دست پیدا کنند. این بدان معنی است که امکان انتخاب و استقرار بهینه‌ی بوستان‌های شهری از بین نقاط نامزد برای افزایش بیش از چهار متر سرانه در سطح این منطقه امکان‌پذیر نیست. اما می‌توان سرانه را به‌صورت غیر بهینه تا میزان 18/6 مترمربع به ازای هر شهروند افزایش داد.
The main objective of this study was to determine the best location for the construction of urban parks using a location model of Maxi-Min and Mini-Max which is developed in this study. In this research, to locate new parks, interaction between the candidates, with incompatibility issues of urban land use has been considered. The best places to build green space areas that are closest to their customers, or in other words lands with most compatibility, and also the furthest with incompatible places. The location model found the optimal points so that the total distance from incompatible land uses maximized and to compatible places minimized. This location model using CPLEX software has been written and solved. Incompatible and compatible places in ArcGIS environment were included. The best locations for the construction of new urban parks using the green zones in Tehran’s comprehensive plan for Region 17 were introduced. In this study, six scenarios were developed to locate new parks. In this study six scenarios were developed for the location of new parks. In the first to fourth scenario, 19, 23, 31 and 43 new parks were located. But the fifth and sixth scenarios failed to reach the optimal answer. This means that the optimal selection and deployment of urban parks from the candidate points cannot be increased to more than four meters per capita in the region. But the per capita can be increased by an optimal amount of up to 6.18 m2 per citizen.
ابراهیم زاده، ع.، سرایانی، ا.، و عرفانی، م. (1390). تحلیلی بر توزیع فضایی- مکانی کاربری فضای سبز و مکانیابی بهینه آن در منطقه یک شهر زاهدان. فصل نامه آمایش محیط، دوره 17، صفحات 131-151.
ابراهیمزاده ع.، و عبادی جوکندان، ا. (1387). تحلیلی بر توزیع فضایی-مکانی کاربری فضای سبز در منطقه سه شهری زاهدان. جغرافیا و توسعه سال 11، صفحات 39-58.
احمدی زاده، س.، و بنای رضوی، م. (1388). تحلیل مکان مناسب فضای سبز شهری با استفاده از فرایند تحلیلی سلسله مراتبی و جی آی اس (مطالعه موردی: شهر بیرجند). تحقیقات جغرافیایی، سال 24، دوره 2، صفحات 97-118.
احمدی، ع.، موحد، ع.، و شجاعیان ع. (1390). ارائه الگوی بهینه مکانیابی فضای سبز شهری با استفاده از جی آی اس و روش ای اچ پی (منطقه موردمطالعه: منطقه 7 شهرداری اهواز). آمایش محیط، دوره 15، صفحات 147-162.
بهرام سلطانی، ک. (1374). مجموعه مباحث و روشهای شهرسازی معیارهای آسایش صوتی. تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی ایران.
بی‌نام (1389). ضوابط طراحی فضاهای سبز شهری. دفتر نظام فنی اجرایی معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور.
پوراحمد، ا.، اکبرپور سراسکانرود، م.، و ستوده، س. (1388). مدیریت فضای سبز شهری منطقه 9 شهرداری تهران. پژوهشهای جغرافیای انسانی سال 29، صفحات 50-69.
زیاری، ک. ا.، بیگی، ل. و.، و پرنون، ز. (1391). تحلیلی بر بحران زیست محیطی و توزیع مکانی فضای سبز شهر تهران. مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقه‌ای، سال 14، دوره 4، صفحات 101-114.
زیاری، ک. ا.، شادمان رودپشتی، م.، حسن پور، س.، و مصطفایی، ا. (1392). مکانیابی عرصه‌های مناسب فضای سبز شهری با استفاده از روش ترکیبی‌ای اچ پی و فازی در محیط جی آی اس مطالعه موردی: منطقه 15 شهرداری کلان شهر تهران. فضای جغرافیایی، سال 13، دوره 43، صفحات 19-38.
سراسکانرود، م. ا.، قرخلو، م.، و نوروزی، م. (1388). ارزیابی و مکانیابی فضای سبز منطقه 9 شهرداری تهران. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 11، دوره 14، صفحات 75-104.
مجدی، ر. (1390). تلفیق توابع تحلیلی جی آی اس در طراحی مکان‌های بهینه فضای سبز (مطالعه موردی: شهر تبریز). فضای جغرافیایی، سال 11، دوره 33، صفحات 47-62.
محمدی، ج.، پورقیومی، ح.، و زارعی، ی. (1391). تحلیل مکانی-فضایی پارک‌های شهری شهر نورآباد با استفاده از جی آی اس. جغرافیا و برنامه ریزی محیطی سال 23، دوره 3، صفحات 177-192.
مظفری، غ.، و دوستی، م. (1391). ارزیابی و مکان گزینی پارک‌های درون‌شهری منطقه 1 یزد با استفاده از روش بولین و روش دلفی در سیستم اطلاعات جغرافیایی. پژوهشهای جغرافیای انسانی، سال 44، دوره 4، صفحات 65-78.
وارثی، ح.، محمدی، ج.، و شاهیوندی، ا. (1387). مکانیابی فضای سبز شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (نمونه موردی شهر خرم آباد). توسعه ناحیه‌ای جغرافیا، سال 3، دوره 10، صفحات 83-103.
یوسفی، ا.، قسامی، ف.، صالحی، ا.، و کافی، م. (1391). مکانیابی و تحلیل تناسب فضای سبز شهری با در نظر گرفتن اصول اکولوژیک (مطالعه موردی: پارک‌های محله‌ای بیرجند). محیط شناسی، سال 38، دوره 4، صفحات 169-178.
Farahani, R. Z., & Hekmatfar, M. (2009). Facility Location Concepts، Models، Algorithms and Case Studies. Germany، Springer.
Manlum, Y. (2003). Analysis of Urban Green Space System Based on GIS. ITC, Netherlands.
_||_
