تحلیل کالبدی– فضایی نواحی شهری بر اساس شاخص‌های رشد هوشمند شهری (مطالعه موردی: شهر بابل)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

رحیم بردی آنامرادنژاد ¹ (هیات علمی دانشگاه مازندران)
عامر نیک پور ² (عضو هیات علمی)
زهره حسنی ³ (-)

تاریخ دریافت : 1396/09/26 تاریخ پذیرش : 1397/05/31 تاریخ انتشار : 1397/07/01

کلید واژه: رشد هوشمند, نواحی شهری, شهر بابل, شهر فشرده, روش ARAS,

چکیده مقاله :

      امروزه شهرهای بسیاری در سطح جهان وجود دارند که در اثر رشد پراکنده، منابع طبیعی و فضاهای باز و سبز خود را مورد بهره‌برداری نادرست قرار داده‌اند. یکی از راه های مقابله با چنین رشد نابسامانی در دنیا، بهره‌گیری از الگوی « رشد هوشمند» در تهیه طرح های توسعه شهر است. در این راستا، در تحقیق پیش رو به تحلیل کالبدی- فضایی شاخص‌های رشد هوشمند شهری در نواحی شهر بابل و عوامل موثر بر آن از طریق 8 شاخص کلیدی رشد هوشمند پرداخته شده است. هدف از انجام این تحقیق، تحلیل کالبدی - فضایی و اولویت‌بندی نواحی هفتگانه شهر بابل براساس شاخص های رشد هوشمند در راستای تحقق اهداف توسعه پایدار می‌باشد. روش تحقیق در پژوهش حاضر، توصیفی- تحلیلی است و از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی محسوب می‌شود. براساس مدل سلسله مراتبی پیشنهادی، در جمع­آوری داده‌های موردنیاز برای تعیین وزن معیارها از پرسشنامه مقایسات زوجی ANP و برای رتبه بندی نواحی براساس شاخص­های رشد هوشمند شهری از پرسشنامه  ARAS استفاده شده است. جامعه نمونه آماری، 20 نفر از مدیران و کارکنان ارشد شهرداری بابل است.  نتایج تحقیق نشان می‌دهد که ناحیه 4 واقع در بافت مرکزی و هسته اولیه شهر با امتیاز 198/0 بهترین حالت و ناحیه 1 با 090/0 امتیاز، بدترین وضعیت را داشته است. براین اساس، از لحاظ سطح بندی شاخص‌های رشد هوشمند می توان نواحی یک، دو( با 118/0 امتیاز) و ناحیه سه (با 117/0 امتیاز) را به عنوان نواحی محروم در نظر گرفت که در اولویت اول توسعه قرار دارند و توجه ویژه مدیران شهری را برای محرومیت زدایی می طلبند.

چکیده انگلیسی:

       Today, there are many cities around the world that have been exploited by the dispersed growth of natural resources, open and green spaces. One of the ways to cope with such a disorderly growth in the world is to use the "smart growth" pattern in city development plans. In this regard, in the forthcoming research, the analysis of the physical-spatial parameters of urban smart growth indicators in areas of Babol city and the factors influencing it through eight key indicators of smart growth have been addressed. The purpose of this research is to investigate the physical and spatial analysis and prioritize the seven areas of Babol based on smart growth indices in order to realize the goals of sustainable development. The research method in this study is descriptive-analytic and is considered as an applied research in terms of purpose. Based on the proposed hierarchical model, an ANP paired comparison questionnaire was used to collect the required data to determine the weight of the criteria. The ARAS questionnaire was used to rank the areas based on urban smart growth indices. Statistical sample society is 20 senior managers and senior officials of the municipality of Babol. The results of the research show that area 4 located in the central and old nucleus of the city with a score of 0/198 has the best condition, and area 1 with 0/090 score is the worst situation. Accordingly, in terms of the level of smart growth indicators, one, two (with a score of 118) and a third (with a score of 117) areas are considered as deprived areas that are in the first priority of development and attention Urges by city managers to eliminate deforestation.

منابع و مأخذ:

1. حیدری، اکبر(1391): تحلیل فضایی- کالبدی توسعه آتی شهر سقز با تأکید برشاخص های رشد هوشمند شهری با استفاده از مدل آنتروپی شانون، فصلنامه جغرافیا وتوسعه، شماره2،صص94-67.


2. خمر، غلام علی، حیدری، اکبر(1395): ارزیابی الگوی رشد هوشمند شهری در شهرهای ایران با تأکید بر شهر صدرا با استفاده از مدل SLEutH ، فصلنامه علمی – پژوهشی فضای جغرافیایی، شماره53،صص18-1.


3. روستایی، شهریور؛ پورمحمدی، محمدرضا و قنبری، حکیمه(1396): بررسی نقش ساختاری حکمروایی خوب شهری در ایجاد شهر هوشمند (نمونه مورد مطالعه: تبریز)، نشریه پژوهش وبرنامه ریزی شهری، سال هشتم، شماره 31، صص: 146-123.


4. رهنما، محمد رحیم، غلامرضا عباس زاده(1387): اصول و مبانی و مدلهای سنجش فرم کالبدی شهر، مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.


5. زﻳﺎری، ﻛﺮاﻣﺖ اﷲ، ﺣﺎﺗﻤﻲ ﻧﮋاد، ﺣﺴﻴﻦ و ﺗﺮﻛﻤﻦ ﻧﻴﺎ، نعیمه(1391): درآﻣﺪی ﺑﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪ رﺷﺪ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﺷﻬﺮی ، ﺷﻬﺮداریها، شماره 104، صص: 17- 19 .


6. ضرابی، اصغر، صابری، حمید، محمدی، جمال، وارثی، حمید رضا(1390): تحلیل فضایی شاخصهای رشد هوشمند شهری (مطالعه موردی: مناطق شهر اصفهان)، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره77، صص17-1.


7.  علی اﻟﺤﺴﺎﺑﻲ، ﻣﻬﺮان و ﻋﺒﺎﺳﻲ، ﻣﺮﻳﻢ(1390): نقش ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻄﻠﻮب ﺷﻬﺮ در رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاف رﺷﺪ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ، ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻠﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار و ﻋﻤﺮان ﺷﻬﺮی، ﻣﻮﺳﺴﻪ آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﻲ داﻧﺶ ﭘﮋوﻫﺎن، اﺻﻔﻬﺎن، 1- 12.


8. علی اکبری نوری،فهیمه وشفیعی نیک آبادی،محسن(1393): توجیه وانتخاب تکنولوژی پیشرفته: کاربرد رویکرد تلفیقی FARAS-FANP، فصلنامه مدیریت توسعه فناوری،شماره 3،صفحه 116.


9. فردوسی،سجاد، شکری، پری فیروزجاه(1394): تحلیل فضایی-کالبدی نواحی شهری براساس شاخصهای رشد هوشمند (مطالعه موردی: نواحی شهر شاهرود)، نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، شماره22،صص18-1.


10. قربانی،رسول و همکاران(1393): الگوهای نوین آمایش شهری،تبریز: انتشارات فروزش.


11. قربانی،رسول و نوشاد، سمیه(1387): راهبرد رشد هوشمند در توسعه شهری اصول و راهکارها، مجله جغرافیا و توسعه ،شماره12 ، پاییز-زمستان 1387،صص:180-163.


12. معاونت برنامه ریزی و توسعه شهرداری بابل (1390): سالنامه آماری شهر بابل.


13. مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی و نفوس و مسکن شهرستان بابل، سازمان برنامه و بودجه، سالهای 1390،1385،1375،1365،1355 ،1335، 1395.


14. نصیری، معصومه(1383): نقش دولت درتحولات فضایی شهربابل، پژوهش های جغرافیایی،دانشگاه تربیت مدرس، شماره48 ، تابستان1383،صص48-31.
    
    
    1. 15.  Bhatta,Basudeb. (2010): Analysis of urban Growth and Sprawl from remote sensing Data,Springer:London.
    
    
    2. 16.  Cooke. Phil and Lisa De Propris. (2011): A policy agenda for EU smart growth: the role of creative and cultural industries, Policy Studies, Vol. 32, No. 4, pp 365-375.
    
    
    3. 17.  Chrysochoou. M. (2012): A GIS and indexing scheme to screen brownfields for area-wide redevelopment planning. Landscape and Urban Planning, 105, 187–198.
    
    
    4. 18.  Hawkins.C.V.(2011):Smart Growth Policy Choice: A Resource Dependency and Local Governance Explanation”. The Policy Studies Journal, 39(4), 682-697.
    
    
    5. 19.  Harrison.M, E. Stanwyck, B.Beckingham.(2011): Smart Growth and the septic tank: waste water treatment and growth management in the Baltimore region,Land use policy,Vol 29, pp:483-492.
    
    
    6. 20.  ICMA & SGN. (2011): Getting to Smart Growth: 100 policies for implemention, Meriland press.
    
    
    7. 21.  Salingaros,N.A(2006): Compact city replaces sprawl ,In A, Graafland  & L.Kavanaugh(Eds),Crossover:Architecture,urbanism,technology,Rotterdam,Holland.
    
    
    8. 22.  Turner,  J.  (2007):Urban  evolution  on  the  desktop:  simulation  with  the  use  of  extended,cellular automata , Environment and Planning A30,Cities,5(14)21-44.
    
    
    9. 23.  Wassmer, R.W., Baass, M.C. (2006): Does a more centralized urban form raise housing prices? Journal of Policy Analysis and Management 25, 439–462.
    
    
    10. 24.  www.SGN.org/about. (2012)
    
    
    11. 25.  www.smartgrowth.org/about.(2012).