تحلیل کالبدی– فضایی نواحی شهری بر اساس شاخص‌های رشد هوشمند شهری (مطالعه موردی: شهر بابل)

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

رحیم بردی آنامرادنژاد ¹ , عامر نیک پور ² , زهره حسنی ³

1 - هیات علمی دانشگاه مازندران
2 - عضو هیات علمی
3 - -

تاريخ الإرسال : 29 الأحد , ربيع الأول, 1439 تاريخ التأكيد : 11 الأربعاء , ذو الحجة, 1439 تاريخ الإصدار : 13 الأحد , محرم, 1440

الکلمات المفتاحية: رشد هوشمند, نواحی شهری, شهر بابل, شهر فشرده, روش ARAS,

ملخص المقالة :

      امروزه شهرهای بسیاری در سطح جهان وجود دارند که در اثر رشد پراکنده، منابع طبیعی و فضاهای باز و سبز خود را مورد بهره‌برداری نادرست قرار داده‌اند. یکی از راه های مقابله با چنین رشد نابسامانی در دنیا، بهره‌گیری از الگوی « رشد هوشمند» در تهیه طرح های توسعه شهر است. در این راستا، در تحقیق پیش رو به تحلیل کالبدی- فضایی شاخص‌های رشد هوشمند شهری در نواحی شهر بابل و عوامل موثر بر آن از طریق 8 شاخص کلیدی رشد هوشمند پرداخته شده است. هدف از انجام این تحقیق، تحلیل کالبدی - فضایی و اولویت‌بندی نواحی هفتگانه شهر بابل براساس شاخص های رشد هوشمند در راستای تحقق اهداف توسعه پایدار می‌باشد. روش تحقیق در پژوهش حاضر، توصیفی- تحلیلی است و از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی محسوب می‌شود. براساس مدل سلسله مراتبی پیشنهادی، در جمع­آوری داده‌های موردنیاز برای تعیین وزن معیارها از پرسشنامه مقایسات زوجی ANP و برای رتبه بندی نواحی براساس شاخص­های رشد هوشمند شهری از پرسشنامه  ARAS استفاده شده است. جامعه نمونه آماری، 20 نفر از مدیران و کارکنان ارشد شهرداری بابل است.  نتایج تحقیق نشان می‌دهد که ناحیه 4 واقع در بافت مرکزی و هسته اولیه شهر با امتیاز 198/0 بهترین حالت و ناحیه 1 با 090/0 امتیاز، بدترین وضعیت را داشته است. براین اساس، از لحاظ سطح بندی شاخص‌های رشد هوشمند می توان نواحی یک، دو( با 118/0 امتیاز) و ناحیه سه (با 117/0 امتیاز) را به عنوان نواحی محروم در نظر گرفت که در اولویت اول توسعه قرار دارند و توجه ویژه مدیران شهری را برای محرومیت زدایی می طلبند.

المصادر:

1. حیدری، اکبر(1391): تحلیل فضایی- کالبدی توسعه آتی شهر سقز با تأکید برشاخص های رشد هوشمند شهری با استفاده از مدل آنتروپی شانون، فصلنامه جغرافیا وتوسعه، شماره2،صص94-67.


2. خمر، غلام علی، حیدری، اکبر(1395): ارزیابی الگوی رشد هوشمند شهری در شهرهای ایران با تأکید بر شهر صدرا با استفاده از مدل SLEutH ، فصلنامه علمی – پژوهشی فضای جغرافیایی، شماره53،صص18-1.


3. روستایی، شهریور؛ پورمحمدی، محمدرضا و قنبری، حکیمه(1396): بررسی نقش ساختاری حکمروایی خوب شهری در ایجاد شهر هوشمند (نمونه مورد مطالعه: تبریز)، نشریه پژوهش وبرنامه ریزی شهری، سال هشتم، شماره 31، صص: 146-123.


4. رهنما، محمد رحیم، غلامرضا عباس زاده(1387): اصول و مبانی و مدلهای سنجش فرم کالبدی شهر، مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.


5. زﻳﺎری، ﻛﺮاﻣﺖ اﷲ، ﺣﺎﺗﻤﻲ ﻧﮋاد، ﺣﺴﻴﻦ و ﺗﺮﻛﻤﻦ ﻧﻴﺎ، نعیمه(1391): درآﻣﺪی ﺑﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪ رﺷﺪ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﺷﻬﺮی ، ﺷﻬﺮداریها، شماره 104، صص: 17- 19 .


6. ضرابی، اصغر، صابری، حمید، محمدی، جمال، وارثی، حمید رضا(1390): تحلیل فضایی شاخصهای رشد هوشمند شهری (مطالعه موردی: مناطق شهر اصفهان)، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره77، صص17-1.


7.  علی اﻟﺤﺴﺎﺑﻲ، ﻣﻬﺮان و ﻋﺒﺎﺳﻲ، ﻣﺮﻳﻢ(1390): نقش ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻄﻠﻮب ﺷﻬﺮ در رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاف رﺷﺪ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ، ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻠﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار و ﻋﻤﺮان ﺷﻬﺮی، ﻣﻮﺳﺴﻪ آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﻲ داﻧﺶ ﭘﮋوﻫﺎن، اﺻﻔﻬﺎن، 1- 12.


8. علی اکبری نوری،فهیمه وشفیعی نیک آبادی،محسن(1393): توجیه وانتخاب تکنولوژی پیشرفته: کاربرد رویکرد تلفیقی FARAS-FANP، فصلنامه مدیریت توسعه فناوری،شماره 3،صفحه 116.


9. فردوسی،سجاد، شکری، پری فیروزجاه(1394): تحلیل فضایی-کالبدی نواحی شهری براساس شاخصهای رشد هوشمند (مطالعه موردی: نواحی شهر شاهرود)، نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، شماره22،صص18-1.


10. قربانی،رسول و همکاران(1393): الگوهای نوین آمایش شهری،تبریز: انتشارات فروزش.


11. قربانی،رسول و نوشاد، سمیه(1387): راهبرد رشد هوشمند در توسعه شهری اصول و راهکارها، مجله جغرافیا و توسعه ،شماره12 ، پاییز-زمستان 1387،صص:180-163.


12. معاونت برنامه ریزی و توسعه شهرداری بابل (1390): سالنامه آماری شهر بابل.


13. مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی و نفوس و مسکن شهرستان بابل، سازمان برنامه و بودجه، سالهای 1390،1385،1375،1365،1355 ،1335، 1395.


14. نصیری، معصومه(1383): نقش دولت درتحولات فضایی شهربابل، پژوهش های جغرافیایی،دانشگاه تربیت مدرس، شماره48 ، تابستان1383،صص48-31.
    
    
    1. 15.  Bhatta,Basudeb. (2010): Analysis of urban Growth and Sprawl from remote sensing Data,Springer:London.
    
    
    2. 16.  Cooke. Phil and Lisa De Propris. (2011): A policy agenda for EU smart growth: the role of creative and cultural industries, Policy Studies, Vol. 32, No. 4, pp 365-375.
    
    
    3. 17.  Chrysochoou. M. (2012): A GIS and indexing scheme to screen brownfields for area-wide redevelopment planning. Landscape and Urban Planning, 105, 187–198.
    
    
    4. 18.  Hawkins.C.V.(2011):Smart Growth Policy Choice: A Resource Dependency and Local Governance Explanation”. The Policy Studies Journal, 39(4), 682-697.
    
    
    5. 19.  Harrison.M, E. Stanwyck, B.Beckingham.(2011): Smart Growth and the septic tank: waste water treatment and growth management in the Baltimore region,Land use policy,Vol 29, pp:483-492.
    
    
    6. 20.  ICMA & SGN. (2011): Getting to Smart Growth: 100 policies for implemention, Meriland press.
    
    
    7. 21.  Salingaros,N.A(2006): Compact city replaces sprawl ,In A, Graafland  & L.Kavanaugh(Eds),Crossover:Architecture,urbanism,technology,Rotterdam,Holland.
    
    
    8. 22.  Turner,  J.  (2007):Urban  evolution  on  the  desktop:  simulation  with  the  use  of  extended,cellular automata , Environment and Planning A30,Cities,5(14)21-44.
    
    
    9. 23.  Wassmer, R.W., Baass, M.C. (2006): Does a more centralized urban form raise housing prices? Journal of Policy Analysis and Management 25, 439–462.
    
    
    10. 24.  www.SGN.org/about. (2012)
    
    
    11. 25.  www.smartgrowth.org/about.(2012).