ارزیابی بافتهای تاریخی بر پایه هنجار حس تعلق به مکان (نمونه مطالعاتی: محله سرچشمه گرگان)
محورهای موضوعی : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهرینوشین رضوانی 1 , مصطفی بهزادفر 2 , کیومرث حبیبی 3
1 - مدرس دانشگاه جامع گلستان
2 - استاد شهرسازی دانشگاه علم و صنعت
3 - دانشیار شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران
کلید واژه: حس مکان, حس تعلق, تکنیک سلسله مراتبی, بافت قدیم گرگان, محله سرچشمه,
چکیده مقاله :
امروزه باکاهش بستر مناسب برای رویداد وقایعشهریو تعاملاتاجتماعی،ازهیجاناتتعلقزایشهروندانبهمحیطکاستهشدهو شهرهاجزبستریبرای رفت وآمدهایمکررنیستند. محله سرچشمه بهعنوان بستر پژوهش، با توجه به موقعیت قرارگیری و پتانسیلهای ویژه درون خود به دلیل بی توجهی مدیران شهری و شهروندان، سرزندگی سابق خود را از دست داده و به علت غفلت و ناآگاهی از این میراث گرانبها، دچار ضعف و ناسامانیهای متعددی شدهاست. لذا هدف پژوهش موردنظر ارزیابی محله سرچشمه بر اساس میزان مطلوبیت هنجارهای حاصل از مبانی نظری حس تعلق به تفکیک ابعاد ذهنی، کارکردی و کالبدی است. جهت استخراج معیارهای موثر برتحقیق بااستفاده از مطالعات کتابخانهای، مبانی نظری موضوع مطالعه شده و درقالب چهارچوب نظری پژوهش ارائه گردید. لذا روش تحقیق مورد استفاده در این بخش، کیفی است. در مرحله بعد بااستفاده از پرسشنامه، مشاهدات میدانی و مصاحبه، به بررسی و تحلیل چهارچوب نظری پژوهش در محله سرچشمه پرداخته شد که نتایج حاصل از پرسشنامه با استفاده ازآزمونT تک متغیره در نرم افزار Spss تجزیه وتحلیل گردید. سپس جهت تعیین میزان مطلوبیت هر هنجار از تکنیک سلسله مراتبی و نرم افزارExpert choice استفاده شد و در نهایت هنجارها براساس بازهبندی طیف لیکرت طبقهبندی شدند. بنابراین در این بخش روش تحقیق بکاررفته شامل روش کمی است. دستاوردهای مقاله نشان میدهد که 6 هنجار امنیت، بومیگرایی، خوانایی و نمایانی، دلبستگی به مکان، محصوریت و تمایز شخصیتی از وضعیت خوبی در محله برخوردارند. با نگاه کلی بر امتیازات هنجارهای ابعاد سه گانه ذهن، کارکرد و کالبد به این نتیجه میرسیم که محله سرچشمه از نظر ریخت و کالبد وضعیت بهتری نسبت به دو بعد دیگر دارد. همچنین اکثر هنجارها وضعیت متوسطی در محله داشته که در مراحل بعد نیاز است تا مسئولان نسبت به اتخاذ راهکارهای مناسب برای تقویت احساس تعلق جمعی و هنجارهای جامعه تدابیری بیاندیشند.
Today with decrease appropriate background for urban events and social interactions, Citizens' sense of belonging to the place has been reduced and cities have become to the places with repeated commuter. In fact, inattention to the role and function of collective memories in improving the sense of belonging to residents, has caused serious problems for people. Thus the need to recognize and correct use of this concepts in planning and the design of historical tissues is evident. So the aim of this research is extracting the norms of sense of belonging according to the specialists of the place making and comparison the Sarcheshme neighborhood with the results of theoretical studies about the sense of belonging. Concepts in the scope of research and providing necessary context for rehabilitation them, based on the norms that extract from the theoretical of the sense of place in mental, functional, and physical aspects. For this purpose, in order to determine the factors contributing to the enhancement the sense of place among Sarcheshme neighborhood residents and strengthen the factors that derived from subjective, function and structure views, first with exploring in the ideas of various scientists about the sense of belonging, criterions and norms affecting on the sense of belonging were extracted. Then with studding the similar global studies, the recommended strategies as well as factors affecting the sense of belonging were defined. In the next section for scrutiny studies and achieve the desired goals, field studies and the assessment of Sarcheshme neighborhood was paid. On this basis studies, the main question of this study is that how can we evaluate the norms of sense of belonging in the Sarcheshme neighborhood? According to the features of the Sarcheshme neighborhood, what approaches towards the realization of norms derived from theoretical principles can be adopted? Sarcheshme neighborhood is the name of one of the old and historic neighborhoods of Gorgan city. Location of this old quarter is between the municipality square and the Meidan crossroads and the approximate area is 9 hectares. To use rules, principles and paradigms that are reflected in such contexts, qualitative methods of research is used. After extracting the relevant criteria, recognizing the intended qualities that desired by field data and images taken from the site was carried out so that they are to be reviewed. Thus the research method is by using questionnaires, field observations, literature review and interviews. After completing the questionnaire, the results were analyzed using the software spss and AHP and condition of each of norm was found in the neighborhood. Article achievements show that 6 norms inclusive attachment to place, secure, nativist, closeness, readability anddistinct personality are good in the neighborhood. With overview of the advantages in the norms of the three dimensions of place including, mind, function and structure will conclusion that the Sarcheshme neighborhood from the perspective of structure is better than the other two dimensions. Also the most norms have moderate conditions in the neighborhood that have been enhanced at the design stage.
امیرکافی، مهدی، فتحی، شکوفه (1390)، بررسی عوامل موثر بر دلبستگی به محله مسکونی (مطالعه موردی: شهر کرمان)، مجله مطالعات اجتماعی ایران، شماره1، صص 5-41.
بهزادفر، مصطفی، (1392)، جزوه کلاسی درس مبانی طراحی شهری، تهران: دانشگاه علم و صنعت.
پورمند، حسنعلی، محمودی نژاد،هادی، رنج آزمای، آذری محمد،(1389)، مفهوم مکان وتصویر ذهنی ومراتب آن در شهرسازی ازدیدگاه کریستین نوربری شولتزدررویکرد پدیدار شناسی، فصلنامه مدیریت شهری، شماره26 ، صص 79-92
حبیبی، رعنا،(1387)، تصویرهای ذهنی و مفهوم مکان، نشریه هنرهای زیبا، شماره35، صص39-50
رضازاده، راضیه، (1385)، رویکردی روانشناسانه و جامعه شناسانه به هویت مکانی درشهرهای جدید ، مجموعه مقالات همایش بین المللی،چاپ اول، انتشارات شرکت عمران شهرهای جدید، تهران
شماعی، علی، پوراحمد، احمد، ( 1382 )، بهسازی و نوسازی شهری از دید علم جغرافیا، دانشگاه تهران، موسسه انتشارات و چاپ
شایان، حمیدرضا، کامل نیا، حامد، ( 1389 )، بررسی نقش و جایگاه معیارهای اجتماعی در تحقق پذیری مرمت بافتهای فرسوده شهری، آبادی، شماره 67 ، صص18-23
فلاحت، محمد صادق، (1385)، مفهوم حس مکان و عوامل شکل دهنده آن، نشریه هنرهای زیبا، شماره26، صص 57-66.
فلاحت، محمدصادق،(1384)، نقش طرح کالبدی در حس مکان مسجد، نشریه هنرهای زیبا، شماره22،صص35-42
فلاحت، محمدصادق، نوحی، سمیرا، (1391)، ماهیت نشانه‌هاونقش آن درارتقای حس مکان فضای معماری،نشریه هنرهای زیبا،شماره1،25 - 17.
قاسمی ، مروارید، (1383)، اهل کجا هستیم(هویت بخشی به بافتهای مسکونی)، چاپ اول، انتشارات روزنه، تهران
گلکار، کوروش،(1380)، مولفه‌های سازنده کیفیت طراحی شهری، مجله صفه، شماره32، صص38-65.
معلمی، محسن، (1386)، هویت شهری، هویت مسکونی،مفاهیم گمشده امروزی، ماهنامه راه و ساختمان، شماره48،صص90-100
مظلومی، مازیار،(1389)، تأثیرپذیری ابعاد حس مکان از ادراکات ذهنی در محله‌های مسکونی شهری، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، شماره سوم، صص131-150
مومنی، مهدی، بیک محمدی، حسن، مهدی زاده، زهره، ( 1389 )، تحلیلی بر طرح‌های احیا و نوسازی بافتهای فرسوده، نمونه موردی محله جویباره اصفهان، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه ای، شماره 7، صص 31-52
مهندسین مشاور خودآوند،(1390)، طرح بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهرگرگان
مرادقلی، سکینه،(1392)، برنامه ریزی راهبردی و نقش آن در نوسازی و بهسازی بافتهای فرسوده شهری(نمونه موردی:زابل). پایان نامه کارشناسی ارشد
Altman, I., and Setha Low, 1992, Place attachment, New York, Plenum Press
Brocato, Elisabeth deanne,2006,place attachment: An investigation of environment and out comes in a service context., Dissertation Proposal Presented to the Faculty of the Graduate School of The University of Texas at Arlington in Partial Fulfillment of the Requirements for the eDegree of.
Cuthbert, R., and Alexander, 2006, The Form Of Cities, Blackwell publishingv, Australasia
Knox, P, and S Pinch, 2000, Urban Social Geography: An Introduction, Prentice Hall, Harlow.
Kyle, G. , A. Graefe and R. Manning, 2005, Testing the Dimensionality of Place Attachment in Recreational Settings. Environment & Behavior, No.37, pp153-177
Relph, E, 1976, Place and Placelessness. Pion, London.
Riger, S, and Paul L, 1981, Communities: patterns of attachment and social interaction in urban neighborhoods, American Journal of Community Psychology, pp55-66.
Shamai, S, 1991, sence of Place: An Empirical measurement, Geforum, No.22, pp347-358.
Stedman, R. C., 2003. Is It Really A Social Construction? The Contribution of Physical Environment to Sense of Place, Society and Natural Resources, No.160, pp671-685.
Steele, F, 1981, The sense of place, CBI Publishing Company, Boston
Stefanovic, I,2004, Speaking of Place: In Dialogue with Maplas, Environmental & Architectural Phenomenology, No.2, pp31-44.
_||_
Altman, I., and Setha Low, 1992, Place attachment, New York, Plenum Press
Brocato, Elisabeth deanne,2006,place attachment: An investigation of environment and out comes in a service context., Dissertation Proposal Presented to the Faculty of the Graduate School of The University of Texas at Arlington in Partial Fulfillment of the Requirements for the eDegree of.
Cuthbert, R., and Alexander, 2006, The Form Of Cities, Blackwell publishingv, Australasia
Knox, P, and S Pinch, 2000, Urban Social Geography: An Introduction, Prentice Hall, Harlow.
Kyle, G. , A. Graefe and R. Manning, 2005, Testing the Dimensionality of Place Attachment in Recreational Settings. Environment & Behavior, No.37, pp153-177
Relph, E, 1976, Place and Placelessness. Pion, London.
Riger, S, and Paul L, 1981, Communities: patterns of attachment and social interaction in urban neighborhoods, American Journal of Community Psychology, pp55-66.
Shamai, S, 1991, sence of Place: An Empirical measurement, Geforum, No.22, pp347-358.
Stedman, R. C., 2003. Is It Really A Social Construction? The Contribution of Physical Environment to Sense of Place, Society and Natural Resources, No.160, pp671-685.
Steele, F, 1981, The sense of place, CBI Publishing Company, Boston
Stefanovic, I,2004, Speaking of Place: In Dialogue with Maplas, Environmental & Architectural Phenomenology, No.2, pp31-44.
