اثر بهبود زیرساخت‌های حمل و نقل بر وضعیت رقابتی تولید پسته در ایران

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی

فاطمه کشیری کلائی ¹ , سیدعلی حسینی‌یکانی ² , سیدمجتبی مجاوریان ³

1 - دانشجوی دکتری در رشته اقتصاد کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.
2 - استادیار گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.
3 - دانشیار گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.

تاریخ دریافت : 1395/06/07 تاریخ پذیرش : 1395/09/29 تاریخ انتشار : 1395/11/01

کلید واژه: ایران, پسته, مدل تعادل فضایی, بهبود حمل و نقل, رقابت تولید,

چکیده مقاله :

    در ایران مشکلات متعدد در مراحل گوناگون بازاررسانی پسته نظیر شیوه و مدت زمان حمل و نقل پسته به بازار افزون­بر تاثیر بر قیمت نهایی پسته، در کاهش کیفیت محصول نیز موثر بوده است. از آن‌جا که بهبود زیرساخت­های حمل و نقل موجب کاهش هزینه و مدت زمان حمل می‌گردد، در این مطالعه بر مبنای داده‌های سال 1389 سعی شده با استفاده از مدل تعادل فضایی، که هدف آن بیشینه سازی رفاه اجتماعی است، اثر کاهش هزینه­های حمل به­عنوان شاخصی از بهبود زیرساخت­های حمل و نقل، بر وضعیت تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان پسته ایران بررسی شود. نتایج نشان دادند با بهبود زیرساخت­های حمل و نقل، مقدار تولید و صادرات پسته کاهش و مصرف داخلی افزایش خواهد یافت. این مسئله اثرهای متفاوتی بر رفاه تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان در استان‌های گوناگون خواهد داشت، اما روی هم رفته، رفاه تولیدکنندگان حدود 272 میلیون ریال کاهش و رفاه مصرف­کنندگان و رفاه کل به­ترتیب حدود 2754 و 2482 میلیون ریال افزایش می­یابد. هم‎چنین، عملی شدن این سناریو موجب بهبود وضعیت رقابتی مناطق عمده تولید پسته نظیر خراسان‌رضوی و یزد نسبت به سایر مناطق خواهد شد.  

چکیده انگلیسی:

    Several problems in different stages of pistachios marketing such as the pistachios transportation mode and its time have been effective on pistachios final price and reducing the quality of the final product in Iran. Since the improvement of transportation infrastructure reduces the cost and time, in this study, based on 2010 dada, using spatial equilibrium model with goal of maximizing net social payoff, has been investigated the effect of reducing transportation cost as index of improvement transportation infrastructure on pistachios producers and consumers in Iran. The results showed that improving transportation infrastructure will be reduced the production and export of pistachios and will increase domestic consumption. Also, based on these results, reducing the transportation cost will causes different effects on the supplier and consumers welfare in different situations. But in general, producers^, welfare reduced about 272 million Rials and consumer and total welfare increased by about 2754 and 2482 million Rials respectively. The implementation of this scenario would improve the competitive position pistachios producers in Khorasan-Razavi and Yazd compare to other regions.

منابع و مأخذ:

- ابریشمی، م. ح. (1373) پسته ایران (شناخت تاریخی). مرکز نشر دانشگاهی، تهران، چاپ اول.

- اندایش، ی. و موسوی، س. ح. (1387) بررسی اثرهای افزایش هزینه حمل و نقل دریایی بر شاخص قیمت بخش­های اقتصادی با رهیافت داده-ستانده. دهمین همایش ملی صنایع دریایی ایران، آبادان-خرمشهر.

- پهلوانی، م. مهرابی بشرآبادی، ح. و افشارپور، م. (1392) بررسی تاثیر توسعه زیرساخت­های حمل و نقل بر رشد اقتصادی استان­های ایران. فصلنامه تحقیقات مدلسازی اقتصادی، 16: 132-103.

- تعالی­مقدم، آ. شاهنوشی فروشانی، ن. موسوی، س. ح. و دوراندیش، آ. (1394) تحلیل آثار قیمت تضمینی گندم بر مقدار تولید آن در ایران. فصلنامه اقتصادکشاورزی و توسعه، 23(90): 142-113.

- خلیلی، م. منشادی، م. و آزموده، ف. (1390) بایستگی­های ژئواکونومیک توسعه منطقه جنوب شرق ایران. فصلنامه روابط خارجی، 3(4): 124-81.

- رضاپور، ف. دانشور کاخکی، م. و محمدی، ح. (1390) بررسی تقاضای گروه­های اصلی کالاهای خوراکی در مناطق شهری ایران. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی)، 25(1): 57-46.

- رضایی ارجرودی، ع. (1383) اهمیت و جایگاه صنعت حمل و نقل در ارتقاء و شکوفایی اقتصاد کشور. یازدهمین کنفرانس دانشجویان عمران سراسر کشور، 1 تا 4 دی ماه 1383. دانشگاه هرمزگان. 610-597.

- سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای. دفتر آمار و فناوری اطلاعات.

- سازمان گمرک جمهوری اسلامی ایران، دفتر آمار و فناوری اطلاعات.

- عبداللهی عزت­آبادی، م. صداقت، ر. و فربود، ف. (1389) بخش چهارم: اقتصادی و اجتماعی، 238-179، در: مهرنژاد، م. ر. و جوانشاه ا. (ویراستار)، سند راهبردی تحقیقات پسته ایران. موسسه تحقیقات پسته کشور. سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی. وزارت جهاد کشاورزی.

- کشیری کلائی، ف. حسینی یکانی، س. ع. و مجاوریان، س. م. (1394) بررسی اثر تغییر ساختار بازار پسته ایران بر رفاه عرضه کنندگان و تقاضاکنندگان در چارچوب مدل تعادل فضایی. مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی، 29(1): 54-43.

- گسیلی،  ع. (1384) بررسی نیازها و عوامل حاکم در فرایند تولید، حمل و نقل، انبارداری، بسته بندی و صادرات محصول پسته. سازمان توسعه تجارت ایران. دفتر توسعه و طراحی بسته بندی ایران.

- مرکز آمار ایران، دفتر آمار و فناوری اطلاعات.

- محمدی، ح. کریمی، م. ج. و بوستانی، ف. (1387) جهانی شدن اقتصاد و آثار آن بر عرضه و تقاضای داخلی و صادرات پسته در ایران: کاربرد روش الگوی خودتوزیع با وقفه­های گسترده. فصلنامه پژوهشها و سیاستهای اقتصادی، 16(46): 100-83.

- موسوی، س. ح. و اسماعیلی، ع. (1390) تحلیل اثر تعرفه­ی واردات بر بازار برنج ایران. فصلنامه تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 3(2): 20-1.

- نوذری، و. (1386) بهینه­یابی حمل و نقل پسته، پایان نامه کارشناسی ارشد ماشین آلات کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان.

- وزارت جهاد کشاورزی ایران، دفتر امور پسته.

- هوشمند، م. مهدوی عادلی، م. و الاهی، س. (1385) تأثیر زیرساخت­های حمل و نقل زمینی بر حجم تجارت بین المناطق ایران با کشورهای اکو. فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، 41: 152-125.

- Abbassi, A. & Larue, B. (2011). Trade Liberalization and Inter-Provincial Dumping in a Spatial Equilibrium Model: The Case of the Canadian Dairy Industry. Available at: http://mpra.ub.uni- muenchen.de/30363/, pp. 1-30.

‎- Adam, C. Bevan, D. Gollin, D. & Mkenda, B. (2012). Transportation Costs, Food Markets, and Structural Transformation: The Case of Tanzania. IGC Working Paper. International Growth Centre (IGC) London, UK. 42 pp.

- Caselli, F. Chen, S. & Gollin, D. (2012). Agriculture and Structural Transformation in an Open Economy: The Case of Ghana. IGC Working Paper. International Growth Centre (IGC). London, UK. 29 pp.

- Costa, R. F. & Rosson, C. P. (2007). Improving Transportation Infrastructure in Brazil: An Analysis Using Spatial Equilibrium Model on the World Soybean Market. American Agricultural Economics Association Meeting. Portland. Pp. 1-44.

- Cruz, B. Pizzolato, N. & Cruz, A. (2009). An Application of the Spatial Equilibrium Model to Soybean Production in Tocantins and Neighboring States in Brazil. Pesquisa Operacional. 30(2): 443-464.

- Enke, S. (1951). Equilibrium among Spatially Separated Markets: Solution by Electric Analogue. Econometrica. 19: 40–47.

- Fuller, S. Fellin, L. Lalor, A. & Krajewski, R. (2000). Effects of Improving south Americas Transportation System on International Competitiveness World Grain Markets. TAMRC International Market. Research Report No. IM-2-01.

- Guajardo, R. G. & Elizondo, H. A. (2003). North American Tomato Market: a Spatial Equilibrium Perspective. Applied Economics. 35: 315-322.

- Harker, P. T. (1986). The Core of a Spatial Price Equilibrium Game. Journal of Regional Science. 3: 369-389.

http://www.fao.org

- Kaiser, H. M. & Messer, K. D. (2011). Mathematical Programming for Agricultural, Environmental and Resource Economics.John Wiley and Sons. Canada.

- Karimkoshteh, M. H. & Aradan, E. U. (2005). Global Pistachio Production and Marketing Challenges. IV International symposium on pistachios and almonds, Tehran. Iran.

- Kashiri Kolaei, F., Hosseini Yekani, S. A. & Mojaverian, S. M. (2015). Simultaneous Optimization of Pistachios Internal and External Trade in Iran. 5^th International Conference on Economics Management and Agricultural Sciences. Anzali. Iran.

- Redding, S. J. & Turner, M. A. (2014). Transportation Costs and the Spatial Organization of Economic Activity. Working Paper 20235. Available at: http://www.nber.org/papers/w20235.

- Riazi, G. H. (2005). Challenges and Suggestions for Iran̕ s Pistachios Production and Exports. IV International Symposium on Pistachios and Almonds. Tehran. Iran.

- Ruijs, A. Schwegman, C. & Lutz, C. (2004). The Impact of Transport- and Transaction-Cost Reductions on Food Markets in Developing Countries: Evidence for Tempered Expectations for Burkina Faso, Agricultural Economics. 31: pp. 219–228.

- Samuelson, P. A. (1952). Spatial Price Equilibrium and Linear Program. American Economic Review. 42: pp. 283-303.

- Takayama, T. & Judge G. G. (1971). Spatial and Temporal Price and Allocation Models. Amsterdam: North-Holland.

- Takayama, T. & Judge, G. G. (1964). Equilibrium among Spatially Separated Markets: A Reformulation. Econometrica. pp. 519-524.