بررسی وضعیت پایداری و تعادل سفره آب زیرزمینی در جهت دستیابی به مدیریت پایدار(مطالعه موردی: حوضه آبریز نیشابور)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی

سمیه شیرزادی ¹ (دانشجوی دکترای گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه زابل.)
محمود صبوحی صابونی ² (دانشیار گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی دانشگاه زابل)

تاریخ دریافت : 1393/10/15 تاریخ پذیرش : 1393/10/15 تاریخ انتشار : 1393/12/01

کلید واژه: آب تجدید پذیر, قیمت آب, تعادل آب زیرزمینی, حوضه آبریز نیشابور,

چکیده مقاله :

برداشت­های مکرر از چاه­های بهره­برداری مجاز و غیرمجاز موجب شده که میزان تغذیه سفره    آب­های زیرزمینی از راه­های مختلف نتواند با مقدار برداشت از آن به تعادل برسد و اثرات     جبران­ناپذیری از جمله بیلان منفی آب زیرزمینی و کاهش غیرقابل برگشت حجم آبخوان را سبب شود. در مطالعه­ی حاضر، وضعیت تعادلی حوضه­ی آبریز نیشابور با استفاده از محاسبه­ی آب تجدیدپذیر و شاخص(نسبت  مصرف به آب تجدیدپذیر) در سه وضعیت سال آبی نرمال، خشک و تر مورد بررسی قرارگرفت. نتایج نشان داد که حوضه­ی آبریز نیشابور در وضعیت عدم تعادل بیلان قرار دارد. با توجه به اینکه بیش از 95% برداشت از منابع آب زیرزمینی برای مصارف کشاورزی  می­باشد، بنابراین الگوی کشت بهینه براساس مقادیر آب تجدیدپذیر در منطقه با هدف تامین حداکثر سود کشاورزان تعیین شد که براساس نتایج، حدود 43000 هکتار از اراضی منطقه تحت آبیاری غیرمجاز می­باشند. همچنین نتایج حاصل از تحلیل حساسیت مدل برنامه­ریزی ریاضی نشان داد که در دو وضعیت آب تجدیدپذیر(تر سالی و خشکسالی) قیمت سایه­ای آب در فصل بهار بین مقادیر(7/804 تا 1607)، تابستان(200 تا 3050) و پاییز و زمستان بین (0 تا 430) ریال می­باشد. نتایج تخمین تابع تقاضا و سنجش میزان واکنش کشاورزان به تغییرات قیمت آب نشان داد که با تغییر قیمت آب، انگیزه­ی تغییر الگوی کشت، تخصیص مجدد و مصرف بهینه­ی آب با کشت محصولات کم آب تر و صرفه­جویی در مصرف آب در کشاورزان به­وجود می­آید.   طبقه ­بندیJEL: C61, Q01, Q20, Q25

چکیده انگلیسی:

Excess exploitation of groundwater has caused negative balance and irreversible decline of aquifer volume. In the present study, water balance of Neishabur catchment calculated using renewable and consumption index {consumption ratio to renewable water} in three years of normal, wet and dry weather. The optimum cropping patterns based on renewable water levels in the region was determined. The results showed that  ​​about 43,000 hectares of land were irrigated illegally. Also, the results of the study showed that shadow price of water in the spring was between 804.7 -1607, in summer between 200 -3050 and in autumn and winter between 0 -430 Rials. Estimates of farmers^, response to changes in water prices showed that with increase in water prices, the probability of using water more efficiently would increase.