تحلیل توزیع فضایی مراکز تجاری ‌نوین شهری و مکان‌یابی بهینه آن‌ها با استفاده از GIS و AHP (مورد پژوهی: کلان‌شهر شیراز)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

مرجان شهاب زاده ¹ , یعقوب پیوسته گر ² , علی اکبر حیدری ³

1 - استادیار گروه شهرسازی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
2 - استادیار گروه شهرسازی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران
3 - استادیار معماری، عضو هیأت علمی دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

تاریخ دریافت : 1395/04/11 تاریخ پذیرش : 1395/09/26 تاریخ انتشار : 1395/09/01

کلید واژه: توزیع فضایی, شیراز, GIS, AHP, مراکز تجاری نوین,

چکیده مقاله :

مراکز تجاری نوین مجتمع‌هایی متشکل از صدها مغازه و واحدهای تجاری- خدماتی در سطح نواحی شهری است. مکان‌یابی نادرست این مراکز و عدم توجه به نقش آن در ارائه خدمات به شهروندان از معضلات مشترک بسیاری از شهرهاست. شهر شیراز به دلیل گسیختگی ساختار فضایی شهر با نارسایی و کمبود مراکز تجاری نوین در مناطق شهری مواجه است. هدف پژوهش ارزیابی توزیع فضایی مراکز تجاری ‌نوین شهری و مکان‌یابی بهینه آن‌ها در شهر شیراز است. پژوهش حاضر بر مبنای هدف کاربردی و بر اساس روش توصیفی– تحلیلی انجام یافته است. متغیرهای پژوهش شعاع­ پوششی، تراکم جمعیت، شبکه معابر و کاربری اراضی سازگار و ناسازگار است. معیارها و زیر معیارها، بر اساس وزن­ دهی انجام شده در مدل AHP ، باهم تلفیق گشته و با استفاده از GIS روشIndex overlay  نقشه نهایی مراکز تجاری نوین مشخص گردید. در این پژوهش شاخص شعاع پوششی با وزن نرمال 16/2 بیش‌ترین تأثیر و شبکه معابر با 5/0 کمترین تأثیر را داشته است. نتایج یافته‌ها نشان می‌دهد که مراکز تجاری نوین موجود شیراز جهت خدمات­رسانی به تمام شهروندان کافی نبوده و بیش از نیمی از محدوده شهر، خارج از شعاع پوشش استاندارد مراکز تجاری نوین هستند و نیازمند مراکز جدید می­باشند، تا کل فضای شهر تحت پوشش مراکز موجود و پیشنهادی قرار گیرد در این پژوهش مکان بهینه کاربری‌های مورد نظر از مناسب‌ترین تا نامناسب در نقشه شهر شیراز با استفاده از معیارهای معرفی شده در نقشه جانمایی شده است . عمده‌ترین مکان‌های مناسب به ترتیب در مناطق 7، 3، 2 و 5 جهت احداث مراکز تجاری نوین هستند.

چکیده انگلیسی:

Modern commercial complex composed of hundreds of shops and commercial units are services in urban areas. Incorrect positioning of these trade centers and lack of attention to their roles in serving the citizens is one of the common problems in many cities. Shiraz is faced with failure and lack of new commercial centers because of the failure of urban spatial structure in urban areas. The aim of study is to evaluate the spatial distribution of new urban and commercial centers in the city to the optimal location. This study is based on objective, functional and analytical method. Research variables are cover radius, population density, road network, and incompatible and compatible land use. Criteria and sub-criteria, based on the weighted carried out in the AHP, and Index overlay method by using GIS methods were used to show final map of new commercial centers. In this study, normal weight index 2/16 has the greatest impact and street network coverage radius with 0/5 has the least effect. The results indicate that the new business centers in Shiraz were not enough to serve all citizens. More than half of new commercial centers are outside of the coverage radius standard. So, placing new commercial centers in the best places of city is required to consider the presented criteria in map to cover the whole atomosphere of the city.

منابع و مأخذ:

1. Abazari, Yusufeli, Kazemi, A, 2006. Buy theoretical approaches of sociology and cultural studies. Social Science, No. 25. ( in Persian)


2. Ahura, Iran; Jajarmi, K., ideas, AA; Moshiri, compassionate, 2014, from market to market large (Megamall) Journal of manipulating the environment (20). ( in Persian)


3. Amanpour, Said. Alizadeh, conductor. Agitation, H. 2014, An Analysis of the ways of locating the optimal physical development of the city of Ardabil by using AHP, quarterly regional planning, No. 10. ( in Persian)


4. Balsas . C.J (2000), city center revitalization in Portugal, cities, vol. 17, no. 1 , pergamon.


5. dastjerdi, G., 2001, locating service centers in Tehran with GIS, Tarbiat Modarres University in Tehran. ( in Persian)


6. Easternct . 2009. Mall Etymology. Retrieved February 28, 2009, from < http://www. easternct.edu /~pocock/MallsDef.htm >.


7. Farzam, M. 2007. Principles of Planning and Designing of business centers. First Edition. Tehran: the world jam. ( in Persian)


8. Ghorbani, Rasul. et al., 2012, locating new commercial centers Saqez using GIS and AHP, Journal of Geography and Planning , no 45. ( in Persian)


9. Karimi, Bbraz, 2008, locating fire stations Shiraz with GIS. Master's thesis Azad University, Science and Research Branch of Tehran. ( in Persian)


10. Li, X , and Yeh,A.G,(2005).Integration of genetic Alguritm and GIS for optimal Location search,International Journal of Geographycal Information scince, vol.19,No5 ,pp.581 – 601.


11. Marinoni, Oswald,(2007), some words on the analysis hierarchy process and the provided arc gis extention 2007, ext-ahp, retrieved.


12. Mohammadi, J., 2004, locating distribution systems in the urban economy. Journal of Human Sciences, University of Isfahan, No. 1. ( in Persian)


13. Nazareyan, Asghar. 2009. Iran's urban dynamics of the system. First Edition. Press inventive. ( in Persian)


14. Ozsoy, M. 2010. User preferences on transformations of shopping centers into private urban public spaces: The case of Izmir, Turkey. African Journal of Business Management, 4(10): 1990-2005.


15. Potter, Robert, Evans, Sally Lloyd. 2006. Cities in the developing world (translated by K. Irandoust, Mehdi Dehghan Manshadi and Mitra Ahmadi). Tehran: The country's municipalities and RMs. ( in Persian)


16. Rhimeun, AA, 2009, examined the relationship between land, Shhrngar, No. 11, Tehran. ( in Persian)


17. Shakuie, Hassan. 2004. New perspectives in urban geography. VII. Tehran, samt. ( in Persian)


18. . Shakur, Ali. Karimi Ghotbabadi, Fazlollah. 2015. prioritize the establishment of cottage industries in the city of Shiraz by using AHP. Journal of Regional Planning, No. ( in Persian)


19. The forum site. 2009. Creed markets and commercial centers , www.Forum.98ia.com( in Persian)


20. Timothy, D. J. 2005. Shopping tourism, retailing and leisure. Channel View  ublications .222P. 50.


21. Tim Moonen, Greg Clark  (2013), The Business of Cities 2013 , Knowledge Economy, Human Capital and Technology Indexes,136


22. Tokatli, n., boyaci, y. (1999) the changing morphology of commercial activity  in Istanbul, cities, vol. 16, no.3, pergamon.


23. virtuous, Akbar. 1998. suitable model for locating urban centers of research models and GIS in urban, Tarbiat Modarres University. ( in Persian)


24. Zebardast, Esfandiar. 2001. karbrd AHP in the process of urban and regional planning, fine arts publication, Issue 10. ( in Persian)


25. Zeyari, keramat, 1999, the principles and methods of regional planning, Yazd University Press. ( in Persian)