تحلیل قابلیت توسعه هم افزا در مناطق شهری چندمرکزی نمونه موردی: مجموعه شهری مازندران مرکزی (آمل- بابل- قائمشهر- ساری)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

اسفندیار زبردست ¹ (استاد شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران)
مجتبی شهابی شهمیری ² (کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1392/10/16 تاریخ پذیرش : 1393/12/03 تاریخ انتشار : 1393/11/01

کلید واژه: مازندران, منطقه شهری چندمرکزی, شبکه, هم افزایی, مکمل بودن, ظرفیت سازمانی,

چکیده مقاله :

      مناطق شهری چندمرکزی پیامد روند حاضر در ساختار فضایی جوامع پیشرفته پسافوردیستی محسوب می­شوند. «تمرکز جغرافیایی»، «گرایشات اقتصادی» و «چالش­ها و فرصت­های مشترک» از جمله ویژگی­هایی هستند که این مجموعه شهرها را برای پذیرش الگوی شبکه در آن­ها پشتیبانی می­کند. از این منظر، این مناطق بر اساس روابط هم­افزا عرصه­ی رقابتی مناسبی را در مقابل مناطق کلانشهری تک­مرکزی حاصل می­کنند، به طوری­که عملکرد اقتصادی منطقه را بیشتر از مجموع عملکرد تک تک هریک از شهرها بهبود می­بخشند. پژوهش حاضر سعی دارد با سنجش زمینه­های شکل­گیری پیوندهای هم­افزا و با توجه به فرضیات مطرح شده در مورد منطقه کلانشهری مازندران مرکزی، پایه­­ای را برای کاربست هم­افزایی در این منطقه بیابد. ادبیات نظری نشان می­دهد، که هم­افزایی از سه مکانیسم تشکیل شده که هر یک وابسته به نوع خاصی از شبکه است. از آنجایی­که هم­افزایی در مناطق شهری چندمرکزی به صورت دو مکانیسم همکاری و مکمل بودن نمود می­یابد، تحلیل مقاله بر این دو مکانیسم و به طور خاص، مکمل بودن تمرکز می­کند. این مطالعه به روش تحلیلی- توصیفی صورت گرفته، گردآوری داده­ها به صورت کتابخانه­ای بوده و در تحلیل داده­ها از تکنیک تحلیل تناظری استفاده شده است. نتایج تحلیل تناظری در قلمرو چهار شهرستان اصلی و در قالب ده فعالیت اصلی اشتغال نشان می­دهد که برخلاف پیوندهای همکارانه، که هم­افزایی بیشتری را در سال­های اخیر حاصل کرده­اند، کاهش نقش­های اقتصادی مکمل در شهرها، اثرات وارونه­ 50 درصدی را در معیار مکمل بودن منطقه ایجاد نموده است. دلیل اصلی این امر، را باید در گستره­ی وسیع کنشگران و ادارات و سازمان­های عمومی، رقابت تاریخی بین شهرهای منطقه، فقدان چشم­اندازی منطقه­ای و تعهدات الزام­آور برای اجرای آن جستجو کرد. به علاوه می­توان، کاهش وابستگی شهرها به سوی منابع عرضه و تقاضای مناطق بیرونی را نیز به این دلایل اضافه نمود.