تحلیل و ارزیابی اثرات اجرای طرح هادی در تحولات اقتصادی- اجتماعی سکونتگاه های روستایی (مطالعه موردی: روستاهای استان زنجان)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

ولی الله ربیعی فر ¹ (دانشجوی دکترای شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران)
سجاد صنعتی منفرد ² (کارشناسی ارشد طراحی شهری، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران)
مهدی ساشورپور ³ (استادیار شهرسازی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران)
مجید حضرتی ⁴ (کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1392/11/17 تاریخ پذیرش : 1394/01/21 تاریخ انتشار : 1394/01/01

کلید واژه: کیفیت زندگی, استان زنجان, طرح هادی, سکونتگاه های روستایی,

چکیده مقاله :

      طرح هادی روستایی بخشی از طرح کالبدی ناحیه­ای است که به منظور تجدید حیات و هدایت روستا به لحاظ ابعاد اجتماعی، اقتصادی و کالبدی اجرا می­شود. این طرح با هدف توزیع بهینه خدمات و نیز ایجاد کالبدی مناسب برای فراهم کردن بستر  بهبود جریان توسعه اقتصادی- اجتماعی در روستا انجام می­شود. تحقیق حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی و ارزیابی اثرات اجرای طرح هادی در تحولات اقتصادی- اجتماعی کیفیت زندگی سکونتگاه­های روستایی استان زنجان پرداخته است. در این زمینه، از طریق مطالعات کتابخانه­ای و برداشت­های میدانی، اطلاعات لازم گردآوری گردیده است. جامعه آماری تحقیق شامل آن دسته از روستاهای استان است که در آنها طرح هادی اجرا شده بود. با استفاده از فرمول کوکران و با مقدار خطای 0.05 و سطح اطمینان 95%، 381 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب گردید. برای تحلیل داده­ها نیز از آزمون T تک نمونه­ای و تحلیل مسیر بهره گرفته شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که، اجرای طرح هادی با میانگین 3.8 موجب بهبود شاخص اجتماعی شده است. اما در شاخص­های اقتصادی تأثیر چندانی نداشته و میانگین آن 2.18 بوده است. در این زمینه، متغیرهای بهداشت و آموزش به ترتیب با آمارهT ،23.427 و 11.286 بیشترین تأثیر و متغیرهای تولید و درآمد با آماره T 15.164- و 15.527- کمترین تأثیر را از اجرای طرح هادی پذیرفته­اند. برای بهبود عملکرد طرح هادی روستایی، بازنگری در تدوین قوانین، شناخت کافی مجریان و برنامه­ریزان از روستا، تقویت مشارکت و توجه ویژه طرح هادی به اقشار فقیر روستا ضروری به نظر می­رسد.

چکیده انگلیسی:

Rural Guide Plan is part of the region physical plan leading to rural revitalization in terms of social, economic and physical runs. The plan is done with the aim of optimal distribution services as well as providing context to improve the socio-economic development in the rural areas. The aim of this descriptive-analytical study refers to assess the implementation effect of the Guide Plan in conducting socio-economic development and the quality life of rural settlements of Zanjan province. The statistical population of this documentary study is 381persons from villages where the plan was implemented and completed by sing Cochran formula and the error value 0.05 and confidence level of 95%. For analyzing the data t-test and path analysis were used. The research results show that the implemented plan with an average of 3.8 caused improvement in social indicators, but with an average of 2.18 has been little impact in economic indicators. In this context, Health and education variables respectively, with the T statistics 23.427 and 11.286 have maximum impact, and income variables with the T statistics 15.164 and -15.527 have minimal impact from the implementation of Guide Plan. To improve the performance of Rural Guide Plan, review of legislation, having adequate knowledge of villages, strengthening partnerships and special attention to the poor rural seems necessary

منابع و مأخذ:

1. احمدی، علی (1382): تبیین چشم انداز توسعه فرهنگی در ایران، همایش سیاستها و مدیریت برنامه های رشد و توسعه در ایران، جلد چهارم؛ فرهنگ و توسعه، انتشارات مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی، تهران.


2. اصلانی، رضا (1378): «ارزیابی رویکردهای توسعه روستایی ایران در پنجاه سال گذشته»، مجموعه مقالات همایش پنجاه سال برنامه ریزی توسعه در ایران، مرکز تحقیقات اقتصاد ایران، تهران.


3. آذر، عادل (1381): «تحلیل مسیر و علت­یابی در علم مدیریت»، مجله مجتمع آموزش عالی قم، شماره 15، قم، صص 59 -96.


4. باسخا، مهدی، عاقلی، لطفعلی و ارشک مسائلی (1389): «رتبه بندی شاخص­های کیفیت زندگی در استان­های کشور»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال 9، شماره 37، تهران، صص 112-95.


5. بنیاد مسکن انقلاب اسلامی (1388): ارزشیابی اثرات اجرای طرح هادی روستایی، معاونت عمران روستایی، تهران.


6. پاپلی یزدی، محمدحسین و محمدامیر ابراهیمی (1385): نظریه های توسعه روستایی، انتشارات سمت، تهران.


7. پور طاهری، مهدی و همکاران (1390): راهبردها و سیاستهای توسعه کالبدی سکونتگاه­های روستایی، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، چاپ اول، تهران.


8. حافظ نیا، محمدرضا (1389): مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، انتشارات سمت، چاپ نهم، تهران.


9. ربانی خوراسگانی، علی و مسعود کیانپور (1386): «مدل پیشنهادی برای سنجش کیفیت زندگی: مطالعه موردی: شهر اصفهان»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، اصفهان، شماره 58-59، اصفهان، صص108-67.


10.  رضوانی، محمدرضا و حسین منصوریان (1387): «سنجش کیفیت زندگی: بررسی مفاهیم، شاخصها، مدلها و ارائه مدل پیشنهادی برای نواحی روستایی»، فصلنامه روستا و توسعه، سال 11، شماره 3، تهران، صص 26-1.


11.  رضوانی، محمدرضا (1383): مقدمه ای بر برنامه ریزی توسعه روستایی در ایران، انتشارات قومس، چاپ اول، تهران.


12.  سعیدی، عباس (1383): مسائل و چشم انداز عمران و توسعه روستایی در ایران، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 108، تهران، صص 14-3.


13.  سعیدی، عباس (1384): مبانی جغرافیای روستایی، انتشارات سمت، چاپ دوم، تهران.


14.  شمس­الدینی، علی (1387): «آثار اجرای طرح هادی در کاهش مهاجرتهای روستایی، مطالعه موردی: روستای فهلیان»، فصلنامه مسکن و محیط روستا، سال 27، شماره 121، تهران، صص 41-30.


15.  عزیزپور، فرهاد، خلیلی، احمد، محسن زاده، آرمین و صدیقه حسینی حاصل (1390): «تحلیل و ارزیابی اثرات اقتصادی اجرای طرح هادی در سکونتگاههای روستایی کشور»، فصلنامه مسکن و انقلاب، سال 30، شماره 135، تهران، صص 84-71.


16.  عنابستانی، علی اکبر و محمدحسن اکبری (1391): «ارزیابی طرح های هادی و نقش آن در توسعه کالبدی روستا از دیدگاه روستاییان (مطالعه موردی: شهرستان جهرم)»، فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، سال 44، شماره 82، تهران، صص 110-93.


17.  فرجی­ملائی، امین (1390): تحلیل شاخص های اقتصادی در سنجش کیفیت زندگی، اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران, ۲-۳ آذر، دانشگاه فردوسی، مشهد.


18.  کلانتری، خلیل، اسدی، علی و شهلا چوبچیان (1387): «تدوین و اعتبار سنجی شاخص­های توسعه پایدار مناطق روستایی»، فصلنامه مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقه­ ای، سال اول، شماره 2، اصفهان، صص 86-69.


19.  مرکز آمار ایران (1390): سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان­های استان زنجان، تهران.


20.  وزارت جهاد سازندگی (1372): جایگاه طرحهای بهسازی در برنامه­ریزی توسعه روستایی، دفتر پژوهشی وزارت جهاد سازندگی، تهران.


21.  سازمان برنامه و بودجه (1378): سند برنامه سوم توسعه کشور (1379-1383) پیوست شماره 2 لایحه برنامه، جلد دوم، فصل اول: بخش آب و کشاورزی، تهران.


22.  خانی، فصیله (1376): بهسازی روستایی و نقش آن در توسعه روستاها در ایران (مطالعه موردی: منظومه روستایی قره قان ساوه)، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیای روستایی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.

23. Anderson, R. (2004) :Quality of life in rural meurope, European Foundation for the Improvement ofLiving and Working Conditions, Dublin.

24. Andrews, F. M & Withey, S. B.(1976): social indicators of well-being: the development and measurement of perceptual indicators, plenum, New York.

25. Byock, I.R. & Merriman, M.P. (1998): Measurming Quality of Life for Patients with Terminal Illness: The Missoula-Vitas Quality of Life Index, Palliative Medicine, 12.

26. Dajian & Peter, (2006):2010 World Expo and Urban Life Quality in Shanghai in Terms of Sustainable Development Chinese, Journal of Population, Resources and Environment, Vol. 4, No.1.

27. Diener, E. (2000):  subjective well-being, american psychologists, Vol. 55, pp 34-43.

28. Fellner, Wolfgang J. (2004): Abs: Standard of Living An Indicator of Economic Success, Quality of Life in a Turbalent World, Conference Abstracts, Philadelphia, Nov.

29. Layard, r. (2005): happiness; lessons from a new science, public economics , new York.

30. Pipping, H.(1953): Standard of Living, Soietas Scientiarum Fennica, Helsinki.

31. Pukeliene, V. & starkauskiene, V. (2011): quality of life concept, measurement and challenges, sisteminiai tyrimai.

32. Report The Economist Intelligence Unit’s, (2010): quality-of-life index, Economist Intelligence Unit, London.

33. Roback, J. (1982): Wages, rents and the quality of life, Journal ofPolitical Economy, 90 (6): 1257-1278.

34. Schalock, R. (2004): the concept of quality of life: what we know and do not know, journal of intellectual disability research, Vol48, pp 203-216.

35. Schuessler, k.f & fisher, g.a (1985): quality of life research and sociology, annual review of sociology, Vol. 11, pp. 129-149.

36. WHO QoL Group (1993): Measuring Quality of Life: The Development of the World Health Organization Quality of Life Instrument, Geveva: World Health Organization.