تحلیل و ارزیابی اثرات اجرای طرح هادی در تحولات اقتصادی- اجتماعی سکونتگاه های روستایی (مطالعه موردی: روستاهای استان زنجان)

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

ولی الله ربیعی فر ¹ (دانشجوی دکترای شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران)
سجاد صنعتی منفرد ² (کارشناسی ارشد طراحی شهری، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران)
مهدی ساشورپور ³ (استادیار شهرسازی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران)
مجید حضرتی ⁴ (کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران)

تاريخ الإرسال : 06 الخميس , ربيع الثاني, 1435 تاريخ التأكيد : 21 الجمعة , جمادى الثانية, 1436 تاريخ الإصدار : 01 السبت , جمادى الثانية, 1436

الکلمات المفتاحية: کیفیت زندگی, استان زنجان, طرح هادی, سکونتگاه های روستایی,

ملخص المقالة :

      طرح هادی روستایی بخشی از طرح کالبدی ناحیه­ای است که به منظور تجدید حیات و هدایت روستا به لحاظ ابعاد اجتماعی، اقتصادی و کالبدی اجرا می­شود. این طرح با هدف توزیع بهینه خدمات و نیز ایجاد کالبدی مناسب برای فراهم کردن بستر  بهبود جریان توسعه اقتصادی- اجتماعی در روستا انجام می­شود. تحقیق حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی و ارزیابی اثرات اجرای طرح هادی در تحولات اقتصادی- اجتماعی کیفیت زندگی سکونتگاه­های روستایی استان زنجان پرداخته است. در این زمینه، از طریق مطالعات کتابخانه­ای و برداشت­های میدانی، اطلاعات لازم گردآوری گردیده است. جامعه آماری تحقیق شامل آن دسته از روستاهای استان است که در آنها طرح هادی اجرا شده بود. با استفاده از فرمول کوکران و با مقدار خطای 0.05 و سطح اطمینان 95%، 381 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب گردید. برای تحلیل داده­ها نیز از آزمون T تک نمونه­ای و تحلیل مسیر بهره گرفته شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که، اجرای طرح هادی با میانگین 3.8 موجب بهبود شاخص اجتماعی شده است. اما در شاخص­های اقتصادی تأثیر چندانی نداشته و میانگین آن 2.18 بوده است. در این زمینه، متغیرهای بهداشت و آموزش به ترتیب با آمارهT ،23.427 و 11.286 بیشترین تأثیر و متغیرهای تولید و درآمد با آماره T 15.164- و 15.527- کمترین تأثیر را از اجرای طرح هادی پذیرفته­اند. برای بهبود عملکرد طرح هادی روستایی، بازنگری در تدوین قوانین، شناخت کافی مجریان و برنامه­ریزان از روستا، تقویت مشارکت و توجه ویژه طرح هادی به اقشار فقیر روستا ضروری به نظر می­رسد.

المصادر:

1. احمدی، علی (1382): تبیین چشم انداز توسعه فرهنگی در ایران، همایش سیاستها و مدیریت برنامه های رشد و توسعه در ایران، جلد چهارم؛ فرهنگ و توسعه، انتشارات مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی، تهران.


2. اصلانی، رضا (1378): «ارزیابی رویکردهای توسعه روستایی ایران در پنجاه سال گذشته»، مجموعه مقالات همایش پنجاه سال برنامه ریزی توسعه در ایران، مرکز تحقیقات اقتصاد ایران، تهران.


3. آذر، عادل (1381): «تحلیل مسیر و علت­یابی در علم مدیریت»، مجله مجتمع آموزش عالی قم، شماره 15، قم، صص 59 -96.


4. باسخا، مهدی، عاقلی، لطفعلی و ارشک مسائلی (1389): «رتبه بندی شاخص­های کیفیت زندگی در استان­های کشور»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال 9، شماره 37، تهران، صص 112-95.


5. بنیاد مسکن انقلاب اسلامی (1388): ارزشیابی اثرات اجرای طرح هادی روستایی، معاونت عمران روستایی، تهران.


6. پاپلی یزدی، محمدحسین و محمدامیر ابراهیمی (1385): نظریه های توسعه روستایی، انتشارات سمت، تهران.


7. پور طاهری، مهدی و همکاران (1390): راهبردها و سیاستهای توسعه کالبدی سکونتگاه­های روستایی، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، چاپ اول، تهران.


8. حافظ نیا، محمدرضا (1389): مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، انتشارات سمت، چاپ نهم، تهران.


9. ربانی خوراسگانی، علی و مسعود کیانپور (1386): «مدل پیشنهادی برای سنجش کیفیت زندگی: مطالعه موردی: شهر اصفهان»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، اصفهان، شماره 58-59، اصفهان، صص108-67.


10.  رضوانی، محمدرضا و حسین منصوریان (1387): «سنجش کیفیت زندگی: بررسی مفاهیم، شاخصها، مدلها و ارائه مدل پیشنهادی برای نواحی روستایی»، فصلنامه روستا و توسعه، سال 11، شماره 3، تهران، صص 26-1.


11.  رضوانی، محمدرضا (1383): مقدمه ای بر برنامه ریزی توسعه روستایی در ایران، انتشارات قومس، چاپ اول، تهران.


12.  سعیدی، عباس (1383): مسائل و چشم انداز عمران و توسعه روستایی در ایران، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 108، تهران، صص 14-3.


13.  سعیدی، عباس (1384): مبانی جغرافیای روستایی، انتشارات سمت، چاپ دوم، تهران.


14.  شمس­الدینی، علی (1387): «آثار اجرای طرح هادی در کاهش مهاجرتهای روستایی، مطالعه موردی: روستای فهلیان»، فصلنامه مسکن و محیط روستا، سال 27، شماره 121، تهران، صص 41-30.


15.  عزیزپور، فرهاد، خلیلی، احمد، محسن زاده، آرمین و صدیقه حسینی حاصل (1390): «تحلیل و ارزیابی اثرات اقتصادی اجرای طرح هادی در سکونتگاههای روستایی کشور»، فصلنامه مسکن و انقلاب، سال 30، شماره 135، تهران، صص 84-71.


16.  عنابستانی، علی اکبر و محمدحسن اکبری (1391): «ارزیابی طرح های هادی و نقش آن در توسعه کالبدی روستا از دیدگاه روستاییان (مطالعه موردی: شهرستان جهرم)»، فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، سال 44، شماره 82، تهران، صص 110-93.


17.  فرجی­ملائی، امین (1390): تحلیل شاخص های اقتصادی در سنجش کیفیت زندگی، اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران, ۲-۳ آذر، دانشگاه فردوسی، مشهد.


18.  کلانتری، خلیل، اسدی، علی و شهلا چوبچیان (1387): «تدوین و اعتبار سنجی شاخص­های توسعه پایدار مناطق روستایی»، فصلنامه مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقه­ ای، سال اول، شماره 2، اصفهان، صص 86-69.


19.  مرکز آمار ایران (1390): سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان­های استان زنجان، تهران.


20.  وزارت جهاد سازندگی (1372): جایگاه طرحهای بهسازی در برنامه­ریزی توسعه روستایی، دفتر پژوهشی وزارت جهاد سازندگی، تهران.


21.  سازمان برنامه و بودجه (1378): سند برنامه سوم توسعه کشور (1379-1383) پیوست شماره 2 لایحه برنامه، جلد دوم، فصل اول: بخش آب و کشاورزی، تهران.


22.  خانی، فصیله (1376): بهسازی روستایی و نقش آن در توسعه روستاها در ایران (مطالعه موردی: منظومه روستایی قره قان ساوه)، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیای روستایی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.

23. Anderson, R. (2004) :Quality of life in rural meurope, European Foundation for the Improvement ofLiving and Working Conditions, Dublin.

24. Andrews, F. M & Withey, S. B.(1976): social indicators of well-being: the development and measurement of perceptual indicators, plenum, New York.

25. Byock, I.R. & Merriman, M.P. (1998): Measurming Quality of Life for Patients with Terminal Illness: The Missoula-Vitas Quality of Life Index, Palliative Medicine, 12.

26. Dajian & Peter, (2006):2010 World Expo and Urban Life Quality in Shanghai in Terms of Sustainable Development Chinese, Journal of Population, Resources and Environment, Vol. 4, No.1.

27. Diener, E. (2000):  subjective well-being, american psychologists, Vol. 55, pp 34-43.

28. Fellner, Wolfgang J. (2004): Abs: Standard of Living An Indicator of Economic Success, Quality of Life in a Turbalent World, Conference Abstracts, Philadelphia, Nov.

29. Layard, r. (2005): happiness; lessons from a new science, public economics , new York.

30. Pipping, H.(1953): Standard of Living, Soietas Scientiarum Fennica, Helsinki.

31. Pukeliene, V. & starkauskiene, V. (2011): quality of life concept, measurement and challenges, sisteminiai tyrimai.

32. Report The Economist Intelligence Unit’s, (2010): quality-of-life index, Economist Intelligence Unit, London.

33. Roback, J. (1982): Wages, rents and the quality of life, Journal ofPolitical Economy, 90 (6): 1257-1278.

34. Schalock, R. (2004): the concept of quality of life: what we know and do not know, journal of intellectual disability research, Vol48, pp 203-216.

35. Schuessler, k.f & fisher, g.a (1985): quality of life research and sociology, annual review of sociology, Vol. 11, pp. 129-149.

36. WHO QoL Group (1993): Measuring Quality of Life: The Development of the World Health Organization Quality of Life Instrument, Geveva: World Health Organization.