بررسی انسجام اجتماعی در حفظ امنیت مرزی با تأکید بر تنوع قومی ـ مذهبی مطالعه موردی: شهرستان زابل

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

محمودرضا میرلطفی ¹ (استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه زابل، زابل، ایران)
سیدامیرمحمد علوی زاده ² (استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران)
خورشید هدایتی امین ³ (کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه زابل، زابل، ایران)

تاریخ دریافت : 1393/01/30 تاریخ پذیرش : 1394/07/07 تاریخ انتشار : 1394/07/01

کلید واژه: انسجام اجتماعی, امنیت, مرز, تنوع قومی ـ مذهبی, شهرستان زابل,

چکیده مقاله :

      استمرار و پایداری حیات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هر جامعه در گرو انسجام و اتحاد اعضای آن جامعه می­باشد. ایران کشوری متنوع از نظر قومی است. ویژگی­های متمایزکننده­ی اقوام از یکدیگر در ایران بیش­تر بر مؤلفه­های زبانی و مذهبی متمرکز می­شود. سکونت قومیت‏های ایرانی در مناطق مرزی و همجوار با کشور هم زبان خود، زمینه مناسبی را برای وقوع بحران­های قومی­ـ­ مذهبی و متأثر ساختن امنیت ملی کشور فراهم می­آورد. هدف از این پژوهش بررسی انسجام اجتماعی در حفظ امنیت مرزی با تأکید بر تنوع قومی ـ مذهبی منطقه سیستان می­باشد. روش تحقیق از نوع توصیفی ـ تحلیلی بوده و اطلاعات به روش میدانی با استفاده از پرسشنامه گردآوری شده است. جامعه­ی آماری 2610 خانوار می­باشد و جامعه­ی نمونه بر اساس فرمول کوکران 380 خانوار انتخاب گردید که در نهایت اطلاعات جمع­آوری شده به وسیله­ی نرم­افزار آماری SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و برای آزمون فرضیه­ها از آزمون T تک نمونه استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که از بین شاخص­های بعد انسجام مؤثر بر امنیت مرزها، شاخص­های احترام به والدین و بزرگان همدیگر، همدردی در زمان وقوع حادثه ناخوشایند با خانواده عزادار، همیاری در فصل کار، با سطح معناداری صفردرصد، بالاترین رتبه را کسب کرده­اند. اما در بین شاخص­های امنیت اجتماعی مؤثر بر مرزها، شاخص­های میزان رضایت از مسئولان امنیتی (669/6) و اعتماد به مرزنشینان (104/5) در بالاترین رتبه قرار گرفته که از تلاش مسئولان دولتی جهت برقراری امنیت در این منطقه نشأت می­گیرد. از بین شاخص­های امنیت اقتصادی درصد جمعیت شاغل به کار در بخش کشاورزی (399/7) و درصد جمعیت شاغل به کار در بخش خدمات (282/4) در بالاترین رتبه قرار دارند و این نکته بیانگر آن است که مردم مرزی منطقه سیستان در صورت وجود منابع آبی کافی و حمایت­های دولتی، به بخش کشاورزی تمایل بیشتری دارند. شاخص­های دسترسی برابر به مناصب و موقعیت­های اقتصادی (640/6-) و دسترسی برابر به اطلاعات اقتصادی (982/8-) کمترین رتبه را کسب کرده­اند که لزوم سیاست­گذاری مطلوبت­تر در این حوزه را طلب می­نماید.

چکیده انگلیسی:

Continuity and sustainability of the political, social and cultural life of every society depends on social cohesion and the unity of the members of that community. Iran is a country with different tribes. The distinct characteristics of each ethnic groups in Iran is based on the components of linguistic and religious groups Iranian ethnic living in border areas with neighboring countries, and also their own language provides background for the occurrence of ethnic crisis and national security. The aim of this study was to investigate the social cohesion in maintaining border security with emphasis on ethnic religious diversity. This descriptive analytical research used questionnaire for gathering information, and also SPSS software to determine the data and one-sample T-test was used to test the hypothesis. The sample was 2610 family resident in Zabol, and 380 people were chosen according to kokaran formula. The results indicate that respect index to parents and elders, sympathize at the time of the incident, cooperation in working time with significant level of 0 have acquired the highest rank. Among social security indexes, satisfaction index from security officials (6.669 ) and confidence to border resident (5.104) placed in the highest ranking that derive from government's efforts to establish security in the region. The employed population working in agriculture (399/7) and the percentage of the population employed to work in the service sector (282/4) are the highest-ranking in economic security. This implies that if the border residents of Sistan have adequate water resources and government officials support, the agriculture sector will be improved. Indexes of equal access to jobs and economic opportunity (6.640) and equal access to economic information (8.928) have lowest rank, which requests more favorable investment policies in this area.

منابع و مأخذ:

1. افشار سیستانی، ایرج (1381): ویژگی­های اخلاقی و نژادی مردم سیستان، طرح پژوهشی، معاونت پژوهشی دانشگاه زابل.


2. افشار سیستانی، ایرج (1391): «پیوندهای قومی در شهرهای مرزی با محوریت شهر مرزی چابهار، همایش ملی مرزی و امنیت؛ چالشه­ها و رهیافت­ها»، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، صص 175ـ 166.


3. ازکیا، مصطفی و غلامرضا غفاری (1380): «بررسی رابطه بین انسجام اجتماعی و مشارکت اجتماعی سازمان یافته روستائیان در نواحی روستا شهرستان کاشان»، مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال نهم، شماره 36، تهران، صص 206ـ175.


4. ابراهیم زاده، عیسی (1389): آمایش سرزمین و برنامه ریزی محیطی در جنوب شرق ایران، انتشارات اطلاعات، چاپ اول، تهران.


5. احمدی، زهرا؛ حیدری­موصلو، طهمورث و طیبه حیدری­موصلو (1389): «تحلیل قومیت و هویت قومی در ایران؛ جهت امنیت پایدار»، فصلنامه انتظام اجتماعی، سال دوم، شماره اول، تهران، صص 35ـ62.


6. افروغ، عماد (1378): خرده فرهنگ ها، مشارکت و وفاق اجتماعی، مجموعه مقالات وفاق اجتماعی و فرهنگ عمومی، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، تهران.


7. بیرو، آلن (1366): فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه­ی باقر ساروخانی، انتشارات کیهان، چاپ اول، تهران.

1. تریف، تری (1383): مطالعات نوین امنیتی، ترجمه­ی علیرضا طیب و وحید بزرگی، پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ اول، تهران.


2. عندلیب، علیرضا (1380): نظریه­ی پایه و اصول آمایش مناطق مرزی جمهوری اسلامی ایران، انتشارات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دانشکده فرماندهی و ستاد دوره عالی جنگ، چاپ اول، تهران.


3. عندلیب، علیرضا (1384): آمایش مناطق مرزی، انتشارات دانشگاه مالک اشتر، چاپ اول، تهران.


4. مرکز آمار ایران (1375): سالنامه آماری استان سیستان و بلوچستان، تهران.


5. میرحیدر، دره (1384): مبانی جغرافیای سیاسی، انتشارات سمت، چاپ اول، تهران.


6. نواح، عبدالرضا؛ قیصری، نوراله و سیدمجتبی تقوی نسب (1389): «آسیب شناسی مسائل قومی در ایران (مطالعه موردی: عرب­های ساکن شهرستان اهواز)»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره سوم، شماره3، تهران، صص 65ـ18.


7. هوشمند، احسان (1384): «نگاهی به داده­های زبانی و مذهبی ایران معاصر»، فصلنامه گفتگو، شماره 43، تهران، صص 64ـ55.

9. ـ پیشگاهی فرد، زهرا (1388): «ارتباط بین پراکندگی اقوام ایرانی و امنیت مرزها»، فصلنامه ژئوپلتیک، سال پنجم، شماره اول، تهران، صص 71ـ48.


10. حاجیانی، ابراهیم (1388): جامعه­شناسی هویت ایرانی، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک، تهران، صص 70ـ45.


11. حسین­زاده، فهیمه (تابستان 1380): «گروه­های قومی ایران، تفاوت­ها، تشابه­ها»، فصلنامه مطالعات ملی، شماره 8، تهران، صص 68ـ43.


12. شه­بخش، عظیم (1377): «مرزهای سیاسی بلوچستان»، فصلنامه گفتگو، تهران.


13. صالحی امیری، سیدرضا (1385): مدیریت منازعات قومی در ایران، انتشارات مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، تهران.


14. صالحی­امیری، سیدرضا (1385): «مدیریت تنوع قومی مبتنی بر نظریه­های سرمایه اجتماعی»، فصلنامه راهبرد، شماره 40، تهران، صص 50ـ37.


15. داودی، علی­اصغر و تکتم نبی­زاده­شهری (1391): «بررسی مناسبات قومی ـ مذهبی در شهرهای مرزی (مطالعه موردی: خراسان رضوی)، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت؛ چالش­ها و رهیافت­ها»، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، صص 464ـ 450.


16. راستی، عمران (1391): «واکاوی ژئوپلیتیکی و جغرافیای ـ سیاسی ناامنیت­های دهه 1380 خورشیدی در جنوب­شرق ایران، جمعیت حنفی مذهبان استان سیستان و بلوچستان»، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت؛ چالش­ها و رهیافت­ها، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، صص 498ـ478.


17. زرقانی، سید هادی (1386): مقدمه­ای بر شناخت مرزهای بین المللی با تأکید بر کارکرد امنیتی- انتظامی مرزها، انتشارات ناجا، چاپ اول، تهران.

20. عزیزی، پروانه و آذرکمند، رزا (1390). «بررسی عوامل واگرایی قوم بلوچ و تأثیر آن بر امنیت کشور»، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت؛ چالش­ها و رهیافت­ها، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، صص 830ـ814.


21. ـ فروزان­نیا، مسعود؛ دهقان، یدالله و علی­اکبر یاقوتی  (1391): «نقش اقوام و طوایف در استان سیستان و بلوچستان و تأثیر آنها بر ایجاد امنیت پایدار در منطقه»، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت؛ چالش­ها و رهیافت­ها، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، صص 893ـ883.   


22. کامران، حسن؛ پریزادی، طاهر و حسن حسینی­امینی (1390): «ساماندهی فضایی نواحی مرزی همجوار با مرز ایران و پاکستان با رویکرد پدافند غیر عامل»، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال دوم، شماره پنجم، مرودشت، صص 132ـ109.


23. کاویانی راد، مراد (1389): ناحیه گرایی در ایران از منظر جغرافیایی سیاسی، پژوهشکده مطالعات راهبردی، سال دهم، شماره اول، تهران.


24. گرجی، ابوالقاسم (1389): تاریخ فقه و فقها، انتشارات سمت، چاپ اول، تهران.

28. وزیری، محمد جواد (1383): «بررسی تأثیر انسجام و انعطاف­پذیری خانواده بر شکل­گیری هویت در جوانان شهر شیراز»، فصلنامه مطالعات جوانان، شماره­ 7، بابل، صص 28-17.

30. Dwived, R. L. (1990): Functionals of political geography: Chaltanya publishing House, University of Allahabad, Pp259-273.


31. Ebrahymbay salami, Gh (2006): Geopolitical and social insecurity,Geopolitics Quarterly, No. 6-7, Tehran {in persian}


32. Hahsemi, s.m (1995): Islamic Repubic of Iran, Volume I, shahid Beheshti Universty, {in persian}.


33. http://www.mortezamotahari.com/fa/articleview.html?ArticleID.


34. http://siasi.porsemani.ir/node/1164.


35. Ghalibaf, M (2009): The dimensions of social capital on border security geopolitical Journal, Year 6, Number 2, {in persian}.


36. Jones, P.N & Wild, Trevor (1994): Opening the frontier: Recent spatial impacts in the inner--German border zone: Regional studies, Vol. 28, No.3.


37. Widegren, Orjorn (1997): Social Solidarity and Social Exchange, Sociology, vol.31, No. 4,pp.755- 771.


38. Panahi, H(2006): Identify to the boundary pillars, Law Enforcement Education publication, {in persian}