بررسی انسجام اجتماعی در حفظ امنیت مرزی با تأکید بر تنوع قومی ـ مذهبی مطالعه موردی: شهرستان زابل

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

محمودرضا میرلطفی ¹ , سیدامیرمحمد علوی زاده ² , خورشید هدایتی امین ³

1 - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
2 - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

تاريخ الإرسال : 19 السبت , جمادى الثانية, 1435 تاريخ التأكيد : 16 الثلاثاء , ذو الحجة, 1436 تاريخ الإصدار : 10 الأربعاء , ذو الحجة, 1436

الکلمات المفتاحية: انسجام اجتماعی, امنیت, مرز, تنوع قومی ـ مذهبی, شهرستان زابل,

ملخص المقالة :

      استمرار و پایداری حیات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هر جامعه در گرو انسجام و اتحاد اعضای آن جامعه می­باشد. ایران کشوری متنوع از نظر قومی است. ویژگی­های متمایزکننده­ی اقوام از یکدیگر در ایران بیش­تر بر مؤلفه­های زبانی و مذهبی متمرکز می­شود. سکونت قومیت‏های ایرانی در مناطق مرزی و همجوار با کشور هم زبان خود، زمینه مناسبی را برای وقوع بحران­های قومی­ـ­ مذهبی و متأثر ساختن امنیت ملی کشور فراهم می­آورد. هدف از این پژوهش بررسی انسجام اجتماعی در حفظ امنیت مرزی با تأکید بر تنوع قومی ـ مذهبی منطقه سیستان می­باشد. روش تحقیق از نوع توصیفی ـ تحلیلی بوده و اطلاعات به روش میدانی با استفاده از پرسشنامه گردآوری شده است. جامعه­ی آماری 2610 خانوار می­باشد و جامعه­ی نمونه بر اساس فرمول کوکران 380 خانوار انتخاب گردید که در نهایت اطلاعات جمع­آوری شده به وسیله­ی نرم­افزار آماری SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و برای آزمون فرضیه­ها از آزمون T تک نمونه استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که از بین شاخص­های بعد انسجام مؤثر بر امنیت مرزها، شاخص­های احترام به والدین و بزرگان همدیگر، همدردی در زمان وقوع حادثه ناخوشایند با خانواده عزادار، همیاری در فصل کار، با سطح معناداری صفردرصد، بالاترین رتبه را کسب کرده­اند. اما در بین شاخص­های امنیت اجتماعی مؤثر بر مرزها، شاخص­های میزان رضایت از مسئولان امنیتی (669/6) و اعتماد به مرزنشینان (104/5) در بالاترین رتبه قرار گرفته که از تلاش مسئولان دولتی جهت برقراری امنیت در این منطقه نشأت می­گیرد. از بین شاخص­های امنیت اقتصادی درصد جمعیت شاغل به کار در بخش کشاورزی (399/7) و درصد جمعیت شاغل به کار در بخش خدمات (282/4) در بالاترین رتبه قرار دارند و این نکته بیانگر آن است که مردم مرزی منطقه سیستان در صورت وجود منابع آبی کافی و حمایت­های دولتی، به بخش کشاورزی تمایل بیشتری دارند. شاخص­های دسترسی برابر به مناصب و موقعیت­های اقتصادی (640/6-) و دسترسی برابر به اطلاعات اقتصادی (982/8-) کمترین رتبه را کسب کرده­اند که لزوم سیاست­گذاری مطلوبت­تر در این حوزه را طلب می­نماید.

المصادر:

1. افشار سیستانی، ایرج (1381): ویژگی­های اخلاقی و نژادی مردم سیستان، طرح پژوهشی، معاونت پژوهشی دانشگاه زابل.


2. افشار سیستانی، ایرج (1391): «پیوندهای قومی در شهرهای مرزی با محوریت شهر مرزی چابهار، همایش ملی مرزی و امنیت؛ چالشه­ها و رهیافت­ها»، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، صص 175ـ 166.


3. ازکیا، مصطفی و غلامرضا غفاری (1380): «بررسی رابطه بین انسجام اجتماعی و مشارکت اجتماعی سازمان یافته روستائیان در نواحی روستا شهرستان کاشان»، مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال نهم، شماره 36، تهران، صص 206ـ175.


4. ابراهیم زاده، عیسی (1389): آمایش سرزمین و برنامه ریزی محیطی در جنوب شرق ایران، انتشارات اطلاعات، چاپ اول، تهران.


5. احمدی، زهرا؛ حیدری­موصلو، طهمورث و طیبه حیدری­موصلو (1389): «تحلیل قومیت و هویت قومی در ایران؛ جهت امنیت پایدار»، فصلنامه انتظام اجتماعی، سال دوم، شماره اول، تهران، صص 35ـ62.


6. افروغ، عماد (1378): خرده فرهنگ ها، مشارکت و وفاق اجتماعی، مجموعه مقالات وفاق اجتماعی و فرهنگ عمومی، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، تهران.


7. بیرو، آلن (1366): فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه­ی باقر ساروخانی، انتشارات کیهان، چاپ اول، تهران.

1. تریف، تری (1383): مطالعات نوین امنیتی، ترجمه­ی علیرضا طیب و وحید بزرگی، پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ اول، تهران.


2. عندلیب، علیرضا (1380): نظریه­ی پایه و اصول آمایش مناطق مرزی جمهوری اسلامی ایران، انتشارات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دانشکده فرماندهی و ستاد دوره عالی جنگ، چاپ اول، تهران.


3. عندلیب، علیرضا (1384): آمایش مناطق مرزی، انتشارات دانشگاه مالک اشتر، چاپ اول، تهران.


4. مرکز آمار ایران (1375): سالنامه آماری استان سیستان و بلوچستان، تهران.


5. میرحیدر، دره (1384): مبانی جغرافیای سیاسی، انتشارات سمت، چاپ اول، تهران.


6. نواح، عبدالرضا؛ قیصری، نوراله و سیدمجتبی تقوی نسب (1389): «آسیب شناسی مسائل قومی در ایران (مطالعه موردی: عرب­های ساکن شهرستان اهواز)»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره سوم، شماره3، تهران، صص 65ـ18.


7. هوشمند، احسان (1384): «نگاهی به داده­های زبانی و مذهبی ایران معاصر»، فصلنامه گفتگو، شماره 43، تهران، صص 64ـ55.

9. ـ پیشگاهی فرد، زهرا (1388): «ارتباط بین پراکندگی اقوام ایرانی و امنیت مرزها»، فصلنامه ژئوپلتیک، سال پنجم، شماره اول، تهران، صص 71ـ48.


10. حاجیانی، ابراهیم (1388): جامعه­شناسی هویت ایرانی، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک، تهران، صص 70ـ45.


11. حسین­زاده، فهیمه (تابستان 1380): «گروه­های قومی ایران، تفاوت­ها، تشابه­ها»، فصلنامه مطالعات ملی، شماره 8، تهران، صص 68ـ43.


12. شه­بخش، عظیم (1377): «مرزهای سیاسی بلوچستان»، فصلنامه گفتگو، تهران.


13. صالحی امیری، سیدرضا (1385): مدیریت منازعات قومی در ایران، انتشارات مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، تهران.


14. صالحی­امیری، سیدرضا (1385): «مدیریت تنوع قومی مبتنی بر نظریه­های سرمایه اجتماعی»، فصلنامه راهبرد، شماره 40، تهران، صص 50ـ37.


15. داودی، علی­اصغر و تکتم نبی­زاده­شهری (1391): «بررسی مناسبات قومی ـ مذهبی در شهرهای مرزی (مطالعه موردی: خراسان رضوی)، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت؛ چالش­ها و رهیافت­ها»، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، صص 464ـ 450.


16. راستی، عمران (1391): «واکاوی ژئوپلیتیکی و جغرافیای ـ سیاسی ناامنیت­های دهه 1380 خورشیدی در جنوب­شرق ایران، جمعیت حنفی مذهبان استان سیستان و بلوچستان»، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت؛ چالش­ها و رهیافت­ها، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، صص 498ـ478.


17. زرقانی، سید هادی (1386): مقدمه­ای بر شناخت مرزهای بین المللی با تأکید بر کارکرد امنیتی- انتظامی مرزها، انتشارات ناجا، چاپ اول، تهران.

20. عزیزی، پروانه و آذرکمند، رزا (1390). «بررسی عوامل واگرایی قوم بلوچ و تأثیر آن بر امنیت کشور»، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت؛ چالش­ها و رهیافت­ها، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، صص 830ـ814.


21. ـ فروزان­نیا، مسعود؛ دهقان، یدالله و علی­اکبر یاقوتی  (1391): «نقش اقوام و طوایف در استان سیستان و بلوچستان و تأثیر آنها بر ایجاد امنیت پایدار در منطقه»، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت؛ چالش­ها و رهیافت­ها، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، صص 893ـ883.   


22. کامران، حسن؛ پریزادی، طاهر و حسن حسینی­امینی (1390): «ساماندهی فضایی نواحی مرزی همجوار با مرز ایران و پاکستان با رویکرد پدافند غیر عامل»، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال دوم، شماره پنجم، مرودشت، صص 132ـ109.


23. کاویانی راد، مراد (1389): ناحیه گرایی در ایران از منظر جغرافیایی سیاسی، پژوهشکده مطالعات راهبردی، سال دهم، شماره اول، تهران.


24. گرجی، ابوالقاسم (1389): تاریخ فقه و فقها، انتشارات سمت، چاپ اول، تهران.

28. وزیری، محمد جواد (1383): «بررسی تأثیر انسجام و انعطاف­پذیری خانواده بر شکل­گیری هویت در جوانان شهر شیراز»، فصلنامه مطالعات جوانان، شماره­ 7، بابل، صص 28-17.

30. Dwived, R. L. (1990): Functionals of political geography: Chaltanya publishing House, University of Allahabad, Pp259-273.


31. Ebrahymbay salami, Gh (2006): Geopolitical and social insecurity,Geopolitics Quarterly, No. 6-7, Tehran {in persian}


32. Hahsemi, s.m (1995): Islamic Repubic of Iran, Volume I, shahid Beheshti Universty, {in persian}.


33. http://www.mortezamotahari.com/fa/articleview.html?ArticleID.


34. http://siasi.porsemani.ir/node/1164.


35. Ghalibaf, M (2009): The dimensions of social capital on border security geopolitical Journal, Year 6, Number 2, {in persian}.


36. Jones, P.N & Wild, Trevor (1994): Opening the frontier: Recent spatial impacts in the inner--German border zone: Regional studies, Vol. 28, No.3.


37. Widegren, Orjorn (1997): Social Solidarity and Social Exchange, Sociology, vol.31, No. 4,pp.755- 771.


38. Panahi, H(2006): Identify to the boundary pillars, Law Enforcement Education publication, {in persian}