بازخورد اقلیم و ژئومورفولوژی در برنامه ریزی توسعه شهری (مطالعه موردی: کلانشهر شیراز)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

عبدالعلی کمانه ¹ (استادیار جغرافیا و ژئومورفولوژی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران)
حیدر قادری ² (استادیار جغرافیا و اقلیم‌شناسی، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران)
شهیده دهقان ³ (کارشناس ارشد جغرافیا و اقلیم‌شناسی، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران)

تاریخ دریافت : 1393/04/08 تاریخ پذیرش : 1394/07/07 تاریخ انتشار : 1394/07/01

کلید واژه: شیراز, توسعه فیزیکی, فراکتال, تغییرات اقلیمی, حوضه‌ی ژئومورفیک, کیاس,

چکیده مقاله :

       هدف مدیران و برنامه­ریزان از توسعه شهری چینش منطقی کاربری­های انسانی و طبیعی در یک مجموعه سیسمتی است. تعامل بین زیرسیستم­ها به مطلوب­ترین شکل می­تواند سبب بالاترین حد آنتروپی مثبت و در نتیجه توسعه مدرن شهری گردد. در این پژوهش مسئله این است که آیا دینامیک توسعه فیزیکی شهر شیراز از ضوابط آشوبی یا برخالی تبعیت می­نماید؟ مهم­ترین ابزار تحلیلی در این برآورد در مرحله اول اعمال نگرش سیستمی در پژوهش می­باشد. در مرحله دوم هر یک از زیرسیستم­ها (زیرسیستم کلیماتیک، ژئومورفولوژیک، انسانی) به صورت کمی تعریف گردیده است. به این  منظور اطلاعات مورد نیاز از خروجی­های سی ساله اقلیمی سازمان هواشناسی استان به صورت قیاسی استخراج و از بطن آن به صورت استقرائی اطلاعات مورد نیاز حوضه­ی شیراز در مطالعات اقلیمی از طریق واسطه یابی درونی مورد مطالعه قرار گرفته است. همچنین با استخراج پیکسل­های دو بعدی مسطحاتی و سه بعدی (توپوگرافیکی و ژئومورفیکی) اطلاعات مکانی برداشت شده است. دیتاهای دو بعدی توسعه فیزیکی شهر شیراز به عنوان سیستم انسانی نیز به صورت  قیاسی در کل استان و شهرستان شیراز و سپس به صورت واسطه یابی درونی به صورت کمی برداشت شده است. با توجه به آرایش فضائی هندسی اطلاعات عددی و تجزیه و تحلیل جبری زیرسیستم­ها می­توان به بازخورد سیستماتیک آنها که ناشی از ساختار کیاسی، فراکتال یافازی است پی برد و با آگاهی از عملکرد متقابل عناصر دو زیرسیستم حوضه طبیعی و زیرسیستم انسانی محدوده شهری شیراز طوری به مدیریت  توسعه شهری شیراز پرداخت که کل سیستم دارای کمترین حد آنتروپی منفی در سایر زمینه­های جریان ماده و انرژی و بالاترین حد بازخورد منفی سیستمی باشد. نتیجه این تحلیل سیستمی از طرفی سبب پیش­بینی بروز عدم تعادل در زیرسیستم­های پویای ژئومورفولوژی شهری و کنترل آنها خواهد شد و از طرف دیگر می­تواند سبب کنترل سیستم  به سمت ناتعادلی و سپس تعادل گردد. 

چکیده انگلیسی:

The goal of urban planners and administrators is developing the logical ordering of human and natural user in a collection system. The most favorable interactions between subsystems can be caused the maximum of positive entropy and the development of modern city. In this study, the most important issue is whether the physical development of the city of Shiraz comply with the dynamic conditions or empty of turmoil? For this reason, in this study, the first phase of the above-mentioned issue is viewed as a system, and in the second stage, each of the components and subsystems (including sub bioclimatic, geomorphologic and anthropogenic) is defined to quantify. So that in this respect, the output of the thirty year’s meteorological organization climate were converted to analog data. The heart of the inductive Shiraz climate studies have been analyzed by interpolation. As well with the two-flat pixels and three-dimensional spatial information is harvested. The spatial arrangement of geometrical and numerical data can be used to algebraic analysis the structure of chaotic, fractal or fuzzy subsystems positioning. Knowing the area of natural and physical development of interactive performance can be used for the whole Shiraz urban system development with minimal negative entropy flow of matter and energy in all aspects and the highest negative feedback system. The result of this analysis not only led to the prediction of a non-equilibrium in the geomorphological dynamics system of Shiraz city and control subsystem but also It can be led from non-equilibrium to equilibrium in the natural and human system of Shiraz.

منابع و مأخذ:

1. آذرانفر و ابریشمچی و تجریشی (1385): «ارزیابی اثرات تغییر اقلیم بر بارش و دما در حوضه آبریز زاینده رود با استفاده از خروجی مدل های چرخش عمومی»، دومین همایش ملی منابع آب ایران، اصفهان.


2. الهی گل، زهرا و مریم حجام (1385): «بررسی اثرات تغییر دما و بارش بر روی رواناب حوضه آبریز امامه (استان تهران)»، دومین همایش ملی منابع آب ایران، اصفهان.


3. باباییان، نجفی نیک، حبیبی نوخندان و زابل عباسی (1386): «مدلسازی اقلیم ایران در دوره 2039-2010 با استفاده از ریز مقیاس نمایی آماری خروجی مدل ECHO-G » ، کارگاه فنی اثرات تغییر اقلیم در مدیریت منابع آب، کمیته ملی آبیاری و زهکشی، تهران.


4. جهادی طرقی (1378): «تعیین روند تغییرات و دما و بارش شهر مشهد طی دوره 1994-1951»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 54 و 55، مشهد، صص 89-75.


5. حسینی‌، عبدالمجید (1382): مبانی هنرهای تجسمی (قسمت اول)، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، چاپ اول، تهران.


6. رامشت، محمد حسین (1381): «مفهوم تعادل در دیدگاه های ژئومرفولوژی»، فصلنامه تحقیقات جغرافیائی، شماره 65-66، مشهد، صص 84- 68.


7. رامشت، محمد حسین (1378): «کاربرد منطق فازی در جغرافیا و سیستم های طبیعی»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال چهاردهم،  شماره (پیاپی 52 و 53)، مشهد.


8. زمردیان، محمدجعفر (1391): «تحلیل لندفرم های هیدروژئومورفولوژیک حوضه آبریز دریاچه مهارلو بر مبنای روابط تعاملی فرایندهای مورفوتکتونیک، مورفوکلیماتیک و هیدرومورفیک»، مجلّه جغرافیا و توسعه ناحیه ای، شماره 19، مشهد، صص 126-111.


9. سادات آشفته و مساح بوانی (1386): «تأثیر تغییر اقلیم بر شدت و فراوانی سیلاب در دوره های آتی مطالعه موردی حوضه آیدوغموش آذربایجانشرقی»، کارگاه فنی اثرات تغییر اقلیم در مدیریت منابع آب، کمیته ملی آبیاری و زهکشی، تهران.


10. طالبـی حمیـدرضـا (1381): «بررسی آثـار یخچالی در زفره اصفهان»، پـایـان نـامه کارشناسی ارشد جغرافیا و اقلیم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد.


11. عساکره حسین و حسینعلی غیور (1382): «تغییرات دمایی کرۀ زمین طی سدۀ گذشته»، سومین کنفرانس منطقه ای و اولین کنفرانس ملی تغییر اقلیم، اصفهان.


12. منتظری، مجید و عباس فهمی (1382): «اثرات تغییر اقلیم بر منابع آب کشور»، سومین کنفرانس منطقه ای و اولین کنفرانس ملی تغییر اقلیم، اصفهان.


13. نگارش، حسین (1382): «کاربرد ژئومورفولوژی در مکان گزینی شهرها و پیامدهای آن»، مجله جغرافیا و توسعه، سال اول، شماره 2، زاهدان، صص 133-150


14. هاشمی، مریم السادات (1389): «شواهد ژئومورفولوژیکی تغییرات اقلیمی کواتر نر در شهرستان فسا»، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و اقلیم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد لارستان.


15. هاشمی، مریم السادات (1390 ): «بررسی اثرات نواسانات و تغییرات پالئوکلیماتیک کواتر نر بر حوضه­ی ژئومورفیک فسا»، فصلنامه جغرافیای طبیعی، شماره 13، لارستان صص 47-35.


16. Arabacioglu, B, C, (2010): Using fuzzy inference system for architectural space analysis .  Applied Soft Computing 10 (3) , 926–937, doi:10.1016/j.asoc.2009.10.011

1. Briggs, John, (1992):  Fractals:The Patterns of Chaos. London, UK, Thames and Hudson. P: 148. ISBN 0-500-27693-5, 0500276935 

18. Biacino, L and G .Gerla, (2002): Fuzzy logic continuity and effectiveness , Archive for Mathematical Logic 41 (7) , 643–667. doi:10.1007/s001530100128, ISSN 0933-5846.


19. Falconer, Kenneth (2003):  Fractal Geometry: Mathematical Foundations and Applications,.ISBN 0-470-84862-6.


20. Karl Weierstrass(1872): Über continuirliche Functionen eines reellen Arguments, die für keinen Werth des letzeren einen bestimmten Differentialquotienten besitzen Classics on Fractals, Addison-Wesley Publishing Company.


21. Kellert, Stephen H, (1993):  In the Wake of Chaos: Unpredictable Order in Dynamical Systems , University of Chicago Press, p. 32.ISBN 0-226-42976


22. Mandelbrot, B, (2004): Fractals and Chaos. Berlin: Springer. p. 38, ISBN 978-0-387-20158-0.


23. Sokal, RR and CD, Michener, (1958): A statistical method for evaluating systematic relationships ,  Scientific Bulletins , 38(22): pp, 1409–38.


24. Vellekoop, Michel, Berglund, Raoul (1994): On Intervals, Transitivity & Chaos , The American Mathematical Monthly ,  101 (4), 353–5, doi ,10.2307/ 2975629, JSTOR 2975629.