تحلیل نابرابری های توسعه منطقه ای در بخش بهداشت و درمانِ استان اردبیل

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

جمیله توکلی نیا ¹ (استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران)
رضا کانونی ² (کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران)
امیر رضا خاوریان گرمسیر ³ (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران)
وحید پاسبان عیسی لو ⁴ (کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زابل، زابل، ایران)

تاریخ دریافت : 1393/06/25 تاریخ پذیرش : 1394/03/23 تاریخ انتشار : 1394/03/01

کلید واژه: توسعه منطقه ای, مدل ویکور, شاخص های بهداشت و درمان, استان اردبیل,

چکیده مقاله :

      هدف برنامه­ریزی منطقه­ای توسعه و کاهش نابرابری­هاست. لازمه­ی برنامه­ریزی منطقه­ای، شناسایی جایگاه مناطق نسبت به یکدیگر به لحاظ توسعه است. کاهش نابرابری در بهره­مندی از منابع، دست آوردها و امکانات جامعه، یکی از مهم­ترین معیارهای اساسی توسعه به شمار می­آید. خدمات بهداشت و درمان یکی از ارکان اصلی توسعه محسوب می­شوند و ارائه خدمات بهداشت و درمان در مناطق مختلف باعث کاهش فقر می­شود، لذا شرایط را جهت تربیت و رشد سرمایه انسانی و توسعه اقتصادی و اجتماعی در مناطق مختلف کشور را فراهم می­نماید. همچنین وضعیت بهداشتی و درمانی جامعه به عنوان یکی از مهم­ترین معیارهای کیفیت زندگی و توسعه­یافتگی مطرح است. هدف از پژوهش حاضر بررسی و تحلیل میزان توسعه­یافتگی شهرستان­های استان اردبیل در بخش بهداشت و درمان است. روش تحقیق توصیفی– تحلیلی بوده و درجه توسعه­یافتگی شهرستان­های استان در شاخص بهداشتی و درمانی با مدل VIKOR مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته­اند. نتایج پژوهش نشان می­دهد که شهرستان­های استان به لحاظ سطح توسعه­یافتگی در شاخص­های بهداشتی و درمانی دارای عدم تعادل می­باشند، به طوری­که شهرستان خلخال با امتیاز نهایی 0924/0 (بسیار برخوردار) و شهرستان پارس­آباد با امتیاز نهایی 9989/0 (بسیار محروم) به ترتیب در سطوح اول و آخر قرار گرفته­اند. همچنین نتایج آزمون همبستگی پیرسون برخورداری از شاخص­های بهداشتی– درمانی در بین شهرستان­های مورد مطالعه را در ارتباط با میزان نزدیکی به مرکز استان و میزان شهرنشینی به ترتیب رابطه­ی معناداری مستقیم و غیرمستقیم را نشان می­دهد.

چکیده انگلیسی:

The aim of regional planning refers to development and reduce inequality. A prerequisite for regional planning is identification the status of areas related to each other in term of development. Reducing disparities is one of the main criteria of development in taking advantage of social resources and facilities Health-therapy services is a key element of development that leads to poverty reduction. Hence, it provides suitable conditions for the upbringing and development of human wealth, economic and social development in the country. Moreover, the health- therapy status of the community is considered as one of the most important measures of life quality and development. This descriptive-analytical was used VIKOR method to analyze development in cities of Ardebil in terms of health- therapy indicators. The results showed that Ardebil province’s counties are imbalanced in regarding health- therapy indicators: the city of Khalkhal with a final score of 0.0924 (the possessed) and the city of Pars Abad with a final score of 0.9989 (very deprived) are ranked respectively in the first and the last level. Moreover, the Pearson correlation test on taking advantage of the health-therapy indices among the counties of Ardebil showed a direct and an indirect relationship in regard of its closeness to the provincial capital and the urban rate, respectively.

منابع و مأخذ:

1. الیاس­پور، بهنام؛ الیاس پور، داریوش و علی حجازی (1390): «میزان توسعه­یافتگی بخش بهداشتی و درمانی شهرستانهای استان خراسان شمالی به روش تاکسونومی عددی در سال 1385»، مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، دوره 3، شماره 1، بجنورد، صص 28-3.


2. ابراهیم زاده، عیسی؛ اسکندری ثانی، محمد و مرتضی اسمعیل نژاد (1389): «کاربرد تحلیل عاملی در تبیین الگوی فضایی توسعه و توسعه نیافتگی شهری– منطقه ای در ایران»، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 17، زاهدان، صص 28-7.


3. تقوایی، مسعود و احمد شاهیوندی (1389): «پراکنش خدمات بهداشتی و درمانی در شهرستانهای ایران»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره 39، تهران، صص 54-33.


4. توکلی­نیا، جملیه؛ کانونی، رضا و امیر شریفی (1393): «ارزیابی نظام­های شهری مناطق نه گانه کشور بر اساس روش تصمیم گیری چندمعیاره (AHP)»، فصلنامه مطالعات برنامه ریزی شهری، سال دوم، شماره 5، ساری، صص 99-77.


5. حسینی نسب، سیدابراهیم و مهدی باسخا (1388): «محاسبه کارایی بخش بهداشت ایران در میان کشورهای اسلامی منتخب»، مجله مدیریت سلامت، شماره 36، تهران، صص 16-9.


6. حسینی، سید احمد؛ احدنژاد روشتی، محسن؛ مدیری، مهدی و محمدجواد کاملی فر (1392): «ارزیابی کیفیت نواحی شهری با توجه به توزیع خدمات شهری در بحران های انسان ساخت با رویکرد پدافند غیر عامل (نمونه موردی: نواحی شهر تهران)»، مجله برنامه­ریزی فضایی، سال سوم، شماره 9، اصفهان، صص 100-79.


7. داوری، عبدالرحیم؛ حائریان، احمد؛ دانش کاظمی؛ علیرضا و محمد زلقی پرچل (1390): «تعیین و مقایسه شاخصهای بهداشتی دهان و دندان در دانش آموزان 15 ساله پسر مدارس شهر یزد در سالهای1380 و 1387»، مجله دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، دوره 19 ، شماره 1، یزد، صص 53-45.


8. سایه میری، علی و کورش سایه میری (1380): «رتبه بندی وضعیت بهداشت و درمان شهرستانهای ایلام با استفاده از تکنیک تاکسونومی عددی و تحلیل مؤلفه های اصلی»، مجله دانشگاه علوم پزشکی ایلام، سال هشتم و نهم، شماره 29 و 30 ، ایلام، صص 35-30.


9. صیدایی، سید اسکندر؛ جمینی، داود و علیرضا جمشیدی (1393): «تحلیلی بر وضعیت شاخص­های بهداشتی و درمانی در شهرستان­های استان کرمانشاه با بهره­گیری از مدل­های TOPSIS، AHP و تحلیل خوشه­ای، مجله برنامه ریزی فضایی (جغرافیا)، سال چهارم، شماره 1، اصفهان صص 64-43.  


10. ضرابی، اصغر و ملیحه ایزدی (1392): «تحلیلی بر توسعه منطقه ای استان های کشور»، مجله برنامه ریزی فضایی، سال سوم، شماره اول، پیاپی 8، اصفهان، صص 116-101.


11. عطایی، محمد (1389): تصمیم گیری چند معیاره، انتشارات دانشگاه صنعتی شاهرود، چاپ اول، شاهرود.


12. فتاحی، احداله؛ بیات، ناصر؛ امیری، علی و رضا نعمتی (1392): «سنجش و اولویت بندی پایداری اجتماعی در مناطق روستایی شهرستان دلفان با استفاده از مدل تصمیم گیری ویکور (مطالعه موردی: دهستان خاوه شمالی)، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال سوم، شماره11، مرودشت، صص 78-65.


13. مودت، الیاس و سعید ملکی (1393): «طیف­بندی و سنجش فضایی آسیب فیزیکی– اجتماعی شهرها در برابر زلزله با بکارگیری تکنیک VIKOR و GIS؛ موردشناسی شهر یزد»، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری– منطقه ای، سال سوم، شماره 11، زاهدان، صص 103-85.

14. Acheson D. (1998): Independent inquiry into inequalities in health. London: The Stationery Office.

15. Apostolache, M. A. (2014): Regional Development in Romania–From Regulations to Practice. Procedia Economics and Finance, 8, 35-41.

16. Barton, H., & Tsourou, C. (2004): Urbanisme et santé. Un guide de l'OMS pour un urbanisme centré sur les habitants, Rennes: Association internationale pour la promotion de la Santé et du Développement Durable.

17. Beauchemin, M., Leroux, R., Ninacs, W. A., & Institut national de santé publique du Québec. (2002): La santé des communautés: perspectives pour la contribution de la santé publique au développement social et au développement des communautés. [Montréal]: Institut national de santé publique Québec.

18. Bourque, D., & Favreau, L. (2003): Le développement des communautés et la santé publique au Québec. Service social, 50 (1), 295-308.

19. Dora, C., Haines, A., Balbus, J., Fletcher, E., Adair-Rohani, H., Alabaster, G., & Neira, M. (2014).:Indicators linking health and sustainability in the post-2015 development agenda. The Lancet.

20. El-Zein, A., Jabbour, S., Tekce, B., Zurayk, H., Nuwayhid, I., Khawaja, M., ... & Hogan, D. (2014): Health and ecological sustainability in the Arab world: a matter of survival. The Lancet, 383(9915), 458-476.

21. Fang, P., Dong, S., Xiao, J., Liu, C., Feng, X., & Wang, Y. (2010): Regional inequality in health and its determinants: evidence from China. Health Policy, 94(1), 14-25.

22. Fedorov, L. (2002): Regional inequality and regional polarization in Russia, 1990–99. World Development, 30(3), 443-456.

23. Görener, A., Toker, K., & Uluçay, K. (2012): Application of combined SWOT and AHP: a case study for a manufacturing firm. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 58, 525-534.

24. Kawachi, I., Subramanian, S. V., & Almeida-Filho, N. (2002): A glossary for health inequalities. Journal of epidemiology and community health, 56(9), 647-652.

25. Lai, D., Huang, J., Risser, J. M., & Kapadia, A. S. (2008): Statistical properties of generalized Gini coefficient with application to health inequality measurement. Social Indicators Research, 87(2), 249-258.

26. Learmonth, M., & Harding, N. (2006): Evidence‐based management: The very idea. Public administration, 84(2), 245-266.

27. Opricovic, S. (2011): Fuzzy VIKOR with an application to water resources planning. Expert Systems with Applications, 38(10), 12983-12990.

28. Ridde, V. (2004): Agir contre les inégalités sociales de santé: tentative d'explications de l'immobilisme des autorités de la santé publique québécoise. Canadian Journal of Public Health/Revue Canadienne de Sante'e Publique, 224-227.

29. Saaty, T. L. (1980): The analytic hierarchy process: planning, priority setting, resources allocation. New York: McGraw.

30. Smith, H. K., Harper, P. R., Potts, C. N., & Thyle, A. (2009): Planning sustainable community health schemes in rural areas of developing countries. European Journal of Operational Research, 193(3), 768-777.

31. Streiner, D. L., & Norman, G. R. (2008): Health measurement scales: a practical guide to their development and use. Oxford university press.

32. Stuckler, D., Basu, S., & McKee, M. (2010): Drivers of inequality in Millennium Development Goal progress: a statistical analysis. PLoS medicine, 7(3), e1000241.

33. WHITEHEAD, M. & DAHLGREN, G. What can we do about inequalities in health. The lancet, 338: 1059–1063 (1991).

34. Winkler, A. (2012): Measuring regional inequality: an index of socio-economic pressure for Serbia. Zbornik radova-Geografski fakultet Univerziteta u Beogradu, (60), 81-102.

35. World Health Organization. (2001): The World health report 2000. Health systems: improving performance. Geneva.

36. Zatonski W. (2007): The east-west health gap in Europe—what are the causes? European Journal of Public Health; 17:121.