تحلیل نابرابری های توسعه منطقه ای در بخش بهداشت و درمانِ استان اردبیل

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

جمیله توکلی نیا ¹ , رضا کانونی ² , امیر رضا خاوریان گرمسیر ³ , وحید پاسبان عیسی لو ⁴

1 - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
2 - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
3 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران
4 - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زابل، زابل، ایران

تاريخ الإرسال : 21 الثلاثاء , ذو القعدة, 1435 تاريخ التأكيد : 26 السبت , شعبان, 1436 تاريخ الإصدار : 04 الجمعة , شعبان, 1436

الکلمات المفتاحية: توسعه منطقه ای, مدل ویکور, شاخص های بهداشت و درمان, استان اردبیل,

ملخص المقالة :

      هدف برنامه­ریزی منطقه­ای توسعه و کاهش نابرابری­هاست. لازمه­ی برنامه­ریزی منطقه­ای، شناسایی جایگاه مناطق نسبت به یکدیگر به لحاظ توسعه است. کاهش نابرابری در بهره­مندی از منابع، دست آوردها و امکانات جامعه، یکی از مهم­ترین معیارهای اساسی توسعه به شمار می­آید. خدمات بهداشت و درمان یکی از ارکان اصلی توسعه محسوب می­شوند و ارائه خدمات بهداشت و درمان در مناطق مختلف باعث کاهش فقر می­شود، لذا شرایط را جهت تربیت و رشد سرمایه انسانی و توسعه اقتصادی و اجتماعی در مناطق مختلف کشور را فراهم می­نماید. همچنین وضعیت بهداشتی و درمانی جامعه به عنوان یکی از مهم­ترین معیارهای کیفیت زندگی و توسعه­یافتگی مطرح است. هدف از پژوهش حاضر بررسی و تحلیل میزان توسعه­یافتگی شهرستان­های استان اردبیل در بخش بهداشت و درمان است. روش تحقیق توصیفی– تحلیلی بوده و درجه توسعه­یافتگی شهرستان­های استان در شاخص بهداشتی و درمانی با مدل VIKOR مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته­اند. نتایج پژوهش نشان می­دهد که شهرستان­های استان به لحاظ سطح توسعه­یافتگی در شاخص­های بهداشتی و درمانی دارای عدم تعادل می­باشند، به طوری­که شهرستان خلخال با امتیاز نهایی 0924/0 (بسیار برخوردار) و شهرستان پارس­آباد با امتیاز نهایی 9989/0 (بسیار محروم) به ترتیب در سطوح اول و آخر قرار گرفته­اند. همچنین نتایج آزمون همبستگی پیرسون برخورداری از شاخص­های بهداشتی– درمانی در بین شهرستان­های مورد مطالعه را در ارتباط با میزان نزدیکی به مرکز استان و میزان شهرنشینی به ترتیب رابطه­ی معناداری مستقیم و غیرمستقیم را نشان می­دهد.

المصادر:

1. الیاس­پور، بهنام؛ الیاس پور، داریوش و علی حجازی (1390): «میزان توسعه­یافتگی بخش بهداشتی و درمانی شهرستانهای استان خراسان شمالی به روش تاکسونومی عددی در سال 1385»، مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، دوره 3، شماره 1، بجنورد، صص 28-3.


2. ابراهیم زاده، عیسی؛ اسکندری ثانی، محمد و مرتضی اسمعیل نژاد (1389): «کاربرد تحلیل عاملی در تبیین الگوی فضایی توسعه و توسعه نیافتگی شهری– منطقه ای در ایران»، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 17، زاهدان، صص 28-7.


3. تقوایی، مسعود و احمد شاهیوندی (1389): «پراکنش خدمات بهداشتی و درمانی در شهرستانهای ایران»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره 39، تهران، صص 54-33.


4. توکلی­نیا، جملیه؛ کانونی، رضا و امیر شریفی (1393): «ارزیابی نظام­های شهری مناطق نه گانه کشور بر اساس روش تصمیم گیری چندمعیاره (AHP)»، فصلنامه مطالعات برنامه ریزی شهری، سال دوم، شماره 5، ساری، صص 99-77.


5. حسینی نسب، سیدابراهیم و مهدی باسخا (1388): «محاسبه کارایی بخش بهداشت ایران در میان کشورهای اسلامی منتخب»، مجله مدیریت سلامت، شماره 36، تهران، صص 16-9.


6. حسینی، سید احمد؛ احدنژاد روشتی، محسن؛ مدیری، مهدی و محمدجواد کاملی فر (1392): «ارزیابی کیفیت نواحی شهری با توجه به توزیع خدمات شهری در بحران های انسان ساخت با رویکرد پدافند غیر عامل (نمونه موردی: نواحی شهر تهران)»، مجله برنامه­ریزی فضایی، سال سوم، شماره 9، اصفهان، صص 100-79.


7. داوری، عبدالرحیم؛ حائریان، احمد؛ دانش کاظمی؛ علیرضا و محمد زلقی پرچل (1390): «تعیین و مقایسه شاخصهای بهداشتی دهان و دندان در دانش آموزان 15 ساله پسر مدارس شهر یزد در سالهای1380 و 1387»، مجله دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، دوره 19 ، شماره 1، یزد، صص 53-45.


8. سایه میری، علی و کورش سایه میری (1380): «رتبه بندی وضعیت بهداشت و درمان شهرستانهای ایلام با استفاده از تکنیک تاکسونومی عددی و تحلیل مؤلفه های اصلی»، مجله دانشگاه علوم پزشکی ایلام، سال هشتم و نهم، شماره 29 و 30 ، ایلام، صص 35-30.


9. صیدایی، سید اسکندر؛ جمینی، داود و علیرضا جمشیدی (1393): «تحلیلی بر وضعیت شاخص­های بهداشتی و درمانی در شهرستان­های استان کرمانشاه با بهره­گیری از مدل­های TOPSIS، AHP و تحلیل خوشه­ای، مجله برنامه ریزی فضایی (جغرافیا)، سال چهارم، شماره 1، اصفهان صص 64-43.  


10. ضرابی، اصغر و ملیحه ایزدی (1392): «تحلیلی بر توسعه منطقه ای استان های کشور»، مجله برنامه ریزی فضایی، سال سوم، شماره اول، پیاپی 8، اصفهان، صص 116-101.


11. عطایی، محمد (1389): تصمیم گیری چند معیاره، انتشارات دانشگاه صنعتی شاهرود، چاپ اول، شاهرود.


12. فتاحی، احداله؛ بیات، ناصر؛ امیری، علی و رضا نعمتی (1392): «سنجش و اولویت بندی پایداری اجتماعی در مناطق روستایی شهرستان دلفان با استفاده از مدل تصمیم گیری ویکور (مطالعه موردی: دهستان خاوه شمالی)، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال سوم، شماره11، مرودشت، صص 78-65.


13. مودت، الیاس و سعید ملکی (1393): «طیف­بندی و سنجش فضایی آسیب فیزیکی– اجتماعی شهرها در برابر زلزله با بکارگیری تکنیک VIKOR و GIS؛ موردشناسی شهر یزد»، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری– منطقه ای، سال سوم، شماره 11، زاهدان، صص 103-85.

14. Acheson D. (1998): Independent inquiry into inequalities in health. London: The Stationery Office.

15. Apostolache, M. A. (2014): Regional Development in Romania–From Regulations to Practice. Procedia Economics and Finance, 8, 35-41.

16. Barton, H., & Tsourou, C. (2004): Urbanisme et santé. Un guide de l'OMS pour un urbanisme centré sur les habitants, Rennes: Association internationale pour la promotion de la Santé et du Développement Durable.

17. Beauchemin, M., Leroux, R., Ninacs, W. A., & Institut national de santé publique du Québec. (2002): La santé des communautés: perspectives pour la contribution de la santé publique au développement social et au développement des communautés. [Montréal]: Institut national de santé publique Québec.

18. Bourque, D., & Favreau, L. (2003): Le développement des communautés et la santé publique au Québec. Service social, 50 (1), 295-308.

19. Dora, C., Haines, A., Balbus, J., Fletcher, E., Adair-Rohani, H., Alabaster, G., & Neira, M. (2014).:Indicators linking health and sustainability in the post-2015 development agenda. The Lancet.

20. El-Zein, A., Jabbour, S., Tekce, B., Zurayk, H., Nuwayhid, I., Khawaja, M., ... & Hogan, D. (2014): Health and ecological sustainability in the Arab world: a matter of survival. The Lancet, 383(9915), 458-476.

21. Fang, P., Dong, S., Xiao, J., Liu, C., Feng, X., & Wang, Y. (2010): Regional inequality in health and its determinants: evidence from China. Health Policy, 94(1), 14-25.

22. Fedorov, L. (2002): Regional inequality and regional polarization in Russia, 1990–99. World Development, 30(3), 443-456.

23. Görener, A., Toker, K., & Uluçay, K. (2012): Application of combined SWOT and AHP: a case study for a manufacturing firm. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 58, 525-534.

24. Kawachi, I., Subramanian, S. V., & Almeida-Filho, N. (2002): A glossary for health inequalities. Journal of epidemiology and community health, 56(9), 647-652.

25. Lai, D., Huang, J., Risser, J. M., & Kapadia, A. S. (2008): Statistical properties of generalized Gini coefficient with application to health inequality measurement. Social Indicators Research, 87(2), 249-258.

26. Learmonth, M., & Harding, N. (2006): Evidence‐based management: The very idea. Public administration, 84(2), 245-266.

27. Opricovic, S. (2011): Fuzzy VIKOR with an application to water resources planning. Expert Systems with Applications, 38(10), 12983-12990.

28. Ridde, V. (2004): Agir contre les inégalités sociales de santé: tentative d'explications de l'immobilisme des autorités de la santé publique québécoise. Canadian Journal of Public Health/Revue Canadienne de Sante'e Publique, 224-227.

29. Saaty, T. L. (1980): The analytic hierarchy process: planning, priority setting, resources allocation. New York: McGraw.

30. Smith, H. K., Harper, P. R., Potts, C. N., & Thyle, A. (2009): Planning sustainable community health schemes in rural areas of developing countries. European Journal of Operational Research, 193(3), 768-777.

31. Streiner, D. L., & Norman, G. R. (2008): Health measurement scales: a practical guide to their development and use. Oxford university press.

32. Stuckler, D., Basu, S., & McKee, M. (2010): Drivers of inequality in Millennium Development Goal progress: a statistical analysis. PLoS medicine, 7(3), e1000241.

33. WHITEHEAD, M. & DAHLGREN, G. What can we do about inequalities in health. The lancet, 338: 1059–1063 (1991).

34. Winkler, A. (2012): Measuring regional inequality: an index of socio-economic pressure for Serbia. Zbornik radova-Geografski fakultet Univerziteta u Beogradu, (60), 81-102.

35. World Health Organization. (2001): The World health report 2000. Health systems: improving performance. Geneva.

36. Zatonski W. (2007): The east-west health gap in Europe—what are the causes? European Journal of Public Health; 17:121.