شیوه‌های حمایت از طرف ضعیف در قراردادهای تجاری در نظام حقوقی ایران و فرانسه
محورهای موضوعی : حقوق خصوصی و تجارتحمیدرضا قربانی امنیه 1 , جمشید میرزائی 2
1 - دانشجو دکتری حقوق خصوصی، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران.
2 - استادیار حقوق خصوصی، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران.
کلید واژه: آزادی قراردادی, حقوق ایران, حقوق فرانسه, طرف ضعیف قرارداد,
چکیده مقاله :
بر اساس اصل آزادی قراردادی هر یک از طرفین قرارداد آزادند تا با اختیار خود مفاد قرارداد را بپذیرند و دست به انعقاد آن بزنند. لیکن، گاه اتفاق می‌افتد که به دلایلی نظیر قدرت اقتصادی، سیاسی و اجتماعی یا توان چانه‌زنی بالاتر، یکی از طرفین در موضع ضعف قرار می‌گیرد و شروط و مفادی را با توجه به قدرت برتری که دارد به قرارداد تحمیل می‌کند. در چنین حالتی یکی از طرفین در موضع ضعف قرار می گیرد. همین عامل سبب شد تا نظام‌های حقوقی دنیا به تدوین مقررات و مکانیزم‌هایی در جهت حمایت از طرف ضعیف قرارداد، اقدام ورزند. مقاله حاضر با بهره گیری از روش توصیفی - تحلیلی و استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای و با توجه به اهمیت موضوع به بررسی مسئله مذکور در نظام‌های حقوقی ایران و فرانسه پرداخته است. ابتدا این مسئله در حقوق فرانسه بررسی شد و مشخص گردید که قانون مدنی فرانسه برای حمایت از طرف ضعیف قرارداد، سختی بیش از حد، عدم تعادل قراردادی و مزیت آشکارای بیش از حد یکی از طرفین را پیش بینی کرده است. در حقوق ایران نیز با تصویب برخی قوانین و بهره گیری از تفسیر قراردادها سعی شده است تا از طرف ضعیف قرارداد حمایت شود.
According to the principle of freedom of contract, each of the parties to the contract is free to accept the terms of the contract and start concluding it. However, sometimes it happens that due to reasons such as economic, political and social power or higher bargaining power, one of the parties is in a weak position and imposes terms and conditions on the contract according to its superior power. In such a situation, one of the parties is in a position of weakness. This factor caused the legal systems of the world to develop regulations and mechanisms to protect the weak side of the contract. The present article has investigated the mentioned issue in the legal systems of Iran and France by using the descriptive-analytical method and using library data and considering the importance of the issue. First, this issue was examined in French law, and it was found that the French civil law has provided for the protection of the weak party of the contract, excessive hardship, contractual imbalance, and excessive obvious advantage of one of the parties. In Iranian law, by passing some laws and using the interpretation of contracts, it has been tried to support the weak side of the contract.
براتی، رویا سادات، «بررسی قواعد و اصول تفسیر قرارداد و آثار آن»، فصلنامه داخلی کانون وکلای دادگستری، شماره 18، 1398.
پاشا صالح، علی، فرهنگنامه صالح، جلد 2، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1375.
توسلی نایینی، منوچهر و بهزادی پور، سعید، «بر هم خوردن تعادل اقتصادی قرارداد و پیش بینی شرط هاردشیپ در قراردادهای بین المللی»، دانش حقوق مدنی، دوره 5، شماره 1، 1395.
سنهوری، عبدالرزاق احمد، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید؛ نظریه الالتزام بوجه عام، بیروت، دار الفکر، 1998م.
شفايي، محمدرضا، بررسي تطبيقي تغيير اوضاع و احوال در قراردادها، تهران، انتشارات ققنوس، 1376.
شهیدی، مهدی، حقوق مدنی اصول قراردادها و تعهدات، جلد 2، چاپ 3، تهران، انتشارات مجد، 1383.
شهیدی، مهدی، سقوط تعهدات، چاپ 5، تهران، مجمع علمی فرهنگی مجد، 1381.
صادقي مقدم، محمد حسن، تغيير در شرايط قرارداد، تهران، نشر ميزان، 1390.
صفایی، سید حسین، قواعد عمومی قراردادها، جلد 2، تهران، نشر میزان، 1384.
طاهری، محمد علی و همکاران، دانشنامه حقوق خصوصی، جلد 1، تهران، انتشارات محراب فکر، 1384.
عمید زنجانی، عباسعلی، کلیات حقوق اساسی، چاپ 3، تهران، انتشارات مجد، 1387.
کاتوزیان، ناصر، الزام‌های خارج از قرارداد، جلد 2، چاپ 9، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1390.
کاتوزیان، ناصر، «تفسیر قرارداد»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 70، 1384.
کاتوزیان، ناصر، دوره مقدماتی حقوق مدنی؛ اعمال حقوقی قرارداد-ایقاع، چاپ 10، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1385.
کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، جلد 1، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1374.
کاظم پور، سید جعفر، «بررسی تطبیقی حمایت از طرف ضعیف قرارداد در ایتالیا و دکترین نامعقول بودن در ایالات متحده آمریکا»، مجله حقوقی دادگستری، شماره 71، 1389.
کرمی، سکینه، «نابرابری قدرت چانه‌زنی به عنوان مبنایی برای کنترل قرارداد»، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 7، شماره 2، 1395.
نجفی، آزاده و تقی زاده، ابراهیم و چهکندی نژاد، علی، «سازوکارهای حقوقی حمایت از طرف ضعیف در عقود تحمیلی»، دانش حقوق مدنی، سال دهم، شماره 19، 1400.
نقیبی، سید ابوالقاسم و تقی زاده، ابراهیم و حسینی، عدنان، «اعتبارسنجی شروط تحمیلی و حمایت از طرف ضعیف در عقود تحمیلی»، آموزه‌های فقه مدنی، دوره 14، شماره 26، 1401.
Ahmadpour, Ayoub, Economic Hardship in Performance of Contract: A Comparative Study of English, American and German Law and CISG, the UNIDROIT Principle and PECL Aberdeen, 2005.
Jowit, Earl, The Dictionary of English Law, 2th edition ,by John Bark, vol.1, Sweet Maxwell, London, 1997.
Troisfontaine, Ralph, "La protection de la partie faible en droit commercial : le franchisé", Faculté de droit et de criminologie, Université catholique de Louvain, Prom. : De Cordt, Yves, 2016
