بررسی عناصر اقلیمی در رمان «سرود مردگان»

محورهای موضوعی : سایر زبان ها، گویش ها و ادبیات حاضر در ایران

محبوبه بسمل ¹

1 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد سوادکوه، دانشگاه آزاد اسلامی، سوادکوه، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/04/27 تاریخ پذیرش : 1403/06/05 تاریخ انتشار : 1403/06/06

کلید واژه: فرهاد کشوری, سرود مردگان, ادبیات اقلیمی, اقلیم کارگری جنوب, مکتب خوزستان,

چکیده مقاله :

در میان گونه‌های متعدد ادبیات اقلیمی، ادبیات اقلیمی جنوب به دلیل تنوع فرهنگ‌ها، شیوه‌های مختلف زندگی، جغرافیای خاص و صنعت عظیم نفت تشخّص بیشتری دارد. رمان «سرود مردگان» اثر فرهاد کشوری را می‌توان در قلمرو «مکتب داستان‌نویسی خوزستان» طبقه‌بندی کرد. در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، رمان مذکور از منظر شاخص‌های اقلیمی و بومی واکاوی شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که کشوری آشنایی عمیقی با فرهنگ و تاریخ جنوب داشته‌است. وی توانسته‌است با انعکاس عناصری از زبان و لهجه، آداب و رسوم، مکان‌ها، نوع پوشش و وقایع سیاسی و تاریخی این خطّه، فضایی محلی و اقلیمی به رمان خود بدهد. در این میان، چیرگی عناصر مرتبط با صنعت نفت بر دیگر عناصر اقلیمی، ترسیم محیط کارگری-صنعتی و مسائل مرتبط با آن و انعکاس آن‌ها در اثری  که راوی‌اش با اکتشاف نفت معاصر نیست، گویای آن است که وقایع مذکور به‌عنوان وقایعی مهم، همچنان در لایه‌های پنهان ذهن مردم جنوب مانده‌است. 

چکیده انگلیسی:

Among the numerous types of regional literature, Southern regional literature is more distinctive due to the diversity of its cultures, different lifestyles, unique geography, and the vast oil industry. Farhad Keshvari's novel, "Song of the Dead," can be categorized within the realm of the "Khuzestan School of Storytelling." In this research, using a descriptive-analytical method, the aforementioned novel is analyzed from the perspective of regional and indigenous indicators. The research results indicate that Keshvari has a deep familiarity with the culture and history of the South. He has been able to give his novel a local and regional atmosphere by reflecting elements of language and dialect, customs and traditions, places, types of clothing, and political and historical events of this region. Meanwhile, the dominance of elements related to the oil industry over other climatic elements, the depiction of the worker-industrial environment and its associated issues, and their reflection in a work whose narrator is not contemporary with oil exploration, indicates that the aforementioned events, as important events, still remain in the hidden layers of the minds of the people of the south.

منابع و مأخذ:

آبراهامیان، یرواند (1376). مقالاتی در جامعه‌شناسی سیاسی ایران. ترجمه سهیلا ترابی فارسانی، تهران: نشر شیراز.
آژند، یعقوب (1369). وضع ادبیات داستانی در قبل و بعد از انقلاب. سوره، 2 ( 12)، 12- 16.
ابراهیمی ناغانی، حسین(1398). خرسک. دانش‌نامه فرهنگ مردم ایران. جلد 2. تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
احمدی، محمود طاهر(1379). اسنادی از اتحادیه‌های کارگری. تهران: سازمان اسناد ملی ایران، پژوهشکده اسناد.
بایرامی، سمانه(1393).حزب توده در خوزستان بین سال‌های 1320- 1327. مطالعات تاریخی، (47 و 48)، 11-54.
بهرامی، عسگر، باجلان فرخی، محمدحسین (1398). اسطوره. دانش‌نامه فرهنگ مردم ایران، جلد 3، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
پرهیزگار، زرین‌تاج (1401). بررسی ادبیات اقلیمی در رمان «هرس» اثر نسیم مرعشی. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 14 (51)، 341-371. doi:10.30495/dk.2021.1935310.2305
تمیم داری، احمد (1393). فرهنگ عامه. چاپ چهارم. تهران: کامه.
جعفری قنواتی، محمد (1381). در قلمرو ادبیات اقلیمی. کتاب ماه ادبیات و فلسفه،(65 و 66)، 140-145.
حسینی، محمد (1377). شمیم کوهستان. قم: موسسه انتشارات عصمت.
خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، (7.7. 1400). «ارباب روایت/2؛ فرهاد کشوری»، ibna.ir/x4FKk
دهقان‌نژاد، مرتضی، احمدی اختیار، مهدی (1390). از امتیاز دارسی تا شرکت نفت انگلیس و ایران. مجموعه مقالات دومین همایش ایران و استعمار انگلیس، 2 جلد، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، 128-150.
رحمانیان، زینب، عدل‌پرور، لیلا (1399). ادبیات اقلیمی در رمان «اهل غرق» اثر منیرو روانی‌پور. ادبیات و زبان‌های محلی ایران زمین، 6 (4)، 31- 50، dor:20.1001.1.2345217.1399.6.4.2.2
سپانلو، محمدعلی (1359). گزارشی از داستان‌نویسی یک ساله انقلاب. آینده، 6 (3 و4)، 242-238.
شیری، قهرمان (1384). آرمان‌ها و انگاره‌های اقلیمی در داستان‌نویسی جنوب. کتاب ماه ادبیات و فلسفه،(93)، 52- 63.
شیری، قهرمان (1382) پیش‌درآمدی بر مکتب‌های داستان‌نویسی در ادبیات معاصر ایران. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، 46 (189)، 147-90.
شیری، قهرمان (1387). مکتب‌های داستان‌نویسی در ایران. تهران: نشر چشمه.
صادقی شهپر، رضا (1389). نخستین رمان اقلیمی در داستان‌نویسی معاصر ایران. کتاب ماه ادبیات، 4 (154)، 39- 35.
صادقی شهپر، رضا (1397). سه گونگی اقلیمی؛ طرحی نو در داستان‌نویسی اقلیمی جنوب. ادبیات داستانی، 7 (24)، 81- 107.
صادقی شهپر، رضا (1391). حوزه‌های پنج‌گانه اقلیمی‌نویسی در ادبیات داستانی معاصر ایران، پژوهش زبان و ادبیات فارسی. (27)، 99- 124.
صفی‌نژاد، جواد (1395). جامعه‌شناسی ایلات و عشایر ایران. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت).
طیبی، حشمت الله (1374). مبانی جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی ایلات و عشایر. تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
فلور، ویلیام (1377). اتحادیه‌های کارگری و قانون کار در ایران. ترجمه ابوالقاسم سرّی، تهران: توس.
قربان‌پور دشتکی، خدابخش (1390). انگلیس و بختیاری. تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
کشوری، فرهاد (1393). سرود مردگان. تهران: نشر چشمه.
کریمی، اصغر (1366). بختیاری. دانش‌نامه بزرگ اسلامی، جلد 11، تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
کهن‌چی، شبنم (9. 5. 1401). «گفت‌وگو با فرهاد کشوری داستان‌نویس، ما با ترس و خشم فرو‌خورده بزرگ شدیم»، روزنامه اعتماد. https://www.pishkhan.com/news/273918
گارثویت، جن. راف (1373). تاریخ سیاسی، اجتماعی بختیاری. ترجمه مهراب امیری، تهران: سهند.
ملایی، مصطفی (1390). مساله نفت و نقش آن در روابط ایران و انگلیس از سال 1313ق/ 1896م تا 1332ق/ 1914م (با تکیه بر امتیاز دارسی). مجموعه مقالات دومین همایش ایران و استعمار انگلیس، 2 جلد، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، 517-540.
میرعابدینی، حسن (1383). صد سال داستان‌نویسی ایران. چاپ سوم. تهران: چشمه.
میرصادقی، جمال (1366). ادبیات داستانی در ایران. تهران: انتشارات شفا.
مرادی خلج، محمد‌مهدی، روشنفکر، محمد‌مهدی (1393). پدیده طلوعیان و نقش انگلیسی‌ها در شکل‌گیری آن. تاریخ‌های محلی ایران، 3 (5)، 153- 173.
یاوری، حسین، سرخوش، شیدا (1389). آشنایی با لباس‌ها و پوشاک سنتی مردم مناطق مختلف ایران. تهران: آذر.