بررسی عناصر اقلیمی در رمان «سرود مردگان»

الموضوعات :

محبوبه بسمل ¹

1 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد سوادکوه، دانشگاه آزاد اسلامی، سوادکوه، ایران.

تاريخ الإرسال : 11 الأربعاء , محرم, 1446 تاريخ التأكيد : 22 الإثنين , صفر, 1446 تاريخ الإصدار : 23 الثلاثاء , صفر, 1446

الکلمات المفتاحية: فرهاد کشوری, سرود مردگان, ادبیات اقلیمی, اقلیم کارگری جنوب, مکتب خوزستان,

ملخص المقالة :

در میان گونه‌های متعدد ادبیات اقلیمی، ادبیات اقلیمی جنوب به دلیل تنوع فرهنگ‌ها، شیوه‌های مختلف زندگی، جغرافیای خاص و صنعت عظیم نفت تشخّص بیشتری دارد. رمان «سرود مردگان» اثر فرهاد کشوری را می‌توان در قلمرو «مکتب داستان‌نویسی خوزستان» طبقه‌بندی کرد. در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، رمان مذکور از منظر شاخص‌های اقلیمی و بومی واکاوی شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که کشوری آشنایی عمیقی با فرهنگ و تاریخ جنوب داشته‌است. وی توانسته‌است با انعکاس عناصری از زبان و لهجه، آداب و رسوم، مکان‌ها، نوع پوشش و وقایع سیاسی و تاریخی این خطّه، فضایی محلی و اقلیمی به رمان خود بدهد. در این میان، چیرگی عناصر مرتبط با صنعت نفت بر دیگر عناصر اقلیمی، ترسیم محیط کارگری-صنعتی و مسائل مرتبط با آن و انعکاس آن‌ها در اثری  که راوی‌اش با اکتشاف نفت معاصر نیست، گویای آن است که وقایع مذکور به‌عنوان وقایعی مهم، همچنان در لایه‌های پنهان ذهن مردم جنوب مانده‌است. 

المصادر:

آبراهامیان، یرواند (1376). مقالاتی در جامعه‌شناسی سیاسی ایران. ترجمه سهیلا ترابی فارسانی، تهران: نشر شیراز.
آژند، یعقوب (1369). وضع ادبیات داستانی در قبل و بعد از انقلاب. سوره، 2 ( 12)، 12- 16.
ابراهیمی ناغانی، حسین(1398). خرسک. دانش‌نامه فرهنگ مردم ایران. جلد 2. تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
احمدی، محمود طاهر(1379). اسنادی از اتحادیه‌های کارگری. تهران: سازمان اسناد ملی ایران، پژوهشکده اسناد.
بایرامی، سمانه(1393).حزب توده در خوزستان بین سال‌های 1320- 1327. مطالعات تاریخی، (47 و 48)، 11-54.
بهرامی، عسگر، باجلان فرخی، محمدحسین (1398). اسطوره. دانش‌نامه فرهنگ مردم ایران، جلد 3، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
پرهیزگار، زرین‌تاج (1401). بررسی ادبیات اقلیمی در رمان «هرس» اثر نسیم مرعشی. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 14 (51)، 341-371. doi:10.30495/dk.2021.1935310.2305
تمیم داری، احمد (1393). فرهنگ عامه. چاپ چهارم. تهران: کامه.
جعفری قنواتی، محمد (1381). در قلمرو ادبیات اقلیمی. کتاب ماه ادبیات و فلسفه،(65 و 66)، 140-145.
حسینی، محمد (1377). شمیم کوهستان. قم: موسسه انتشارات عصمت.
خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، (7.7. 1400). «ارباب روایت/2؛ فرهاد کشوری»، ibna.ir/x4FKk
دهقان‌نژاد، مرتضی، احمدی اختیار، مهدی (1390). از امتیاز دارسی تا شرکت نفت انگلیس و ایران. مجموعه مقالات دومین همایش ایران و استعمار انگلیس، 2 جلد، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، 128-150.
رحمانیان، زینب، عدل‌پرور، لیلا (1399). ادبیات اقلیمی در رمان «اهل غرق» اثر منیرو روانی‌پور. ادبیات و زبان‌های محلی ایران زمین، 6 (4)، 31- 50، dor:20.1001.1.2345217.1399.6.4.2.2
سپانلو، محمدعلی (1359). گزارشی از داستان‌نویسی یک ساله انقلاب. آینده، 6 (3 و4)، 242-238.
شیری، قهرمان (1384). آرمان‌ها و انگاره‌های اقلیمی در داستان‌نویسی جنوب. کتاب ماه ادبیات و فلسفه،(93)، 52- 63.
شیری، قهرمان (1382) پیش‌درآمدی بر مکتب‌های داستان‌نویسی در ادبیات معاصر ایران. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، 46 (189)، 147-90.
شیری، قهرمان (1387). مکتب‌های داستان‌نویسی در ایران. تهران: نشر چشمه.
صادقی شهپر، رضا (1389). نخستین رمان اقلیمی در داستان‌نویسی معاصر ایران. کتاب ماه ادبیات، 4 (154)، 39- 35.
صادقی شهپر، رضا (1397). سه گونگی اقلیمی؛ طرحی نو در داستان‌نویسی اقلیمی جنوب. ادبیات داستانی، 7 (24)، 81- 107.
صادقی شهپر، رضا (1391). حوزه‌های پنج‌گانه اقلیمی‌نویسی در ادبیات داستانی معاصر ایران، پژوهش زبان و ادبیات فارسی. (27)، 99- 124.
صفی‌نژاد، جواد (1395). جامعه‌شناسی ایلات و عشایر ایران. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت).
طیبی، حشمت الله (1374). مبانی جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی ایلات و عشایر. تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
فلور، ویلیام (1377). اتحادیه‌های کارگری و قانون کار در ایران. ترجمه ابوالقاسم سرّی، تهران: توس.
قربان‌پور دشتکی، خدابخش (1390). انگلیس و بختیاری. تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
کشوری، فرهاد (1393). سرود مردگان. تهران: نشر چشمه.
کریمی، اصغر (1366). بختیاری. دانش‌نامه بزرگ اسلامی، جلد 11، تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
کهن‌چی، شبنم (9. 5. 1401). «گفت‌وگو با فرهاد کشوری داستان‌نویس، ما با ترس و خشم فرو‌خورده بزرگ شدیم»، روزنامه اعتماد. https://www.pishkhan.com/news/273918
گارثویت، جن. راف (1373). تاریخ سیاسی، اجتماعی بختیاری. ترجمه مهراب امیری، تهران: سهند.
ملایی، مصطفی (1390). مساله نفت و نقش آن در روابط ایران و انگلیس از سال 1313ق/ 1896م تا 1332ق/ 1914م (با تکیه بر امتیاز دارسی). مجموعه مقالات دومین همایش ایران و استعمار انگلیس، 2 جلد، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، 517-540.
میرعابدینی، حسن (1383). صد سال داستان‌نویسی ایران. چاپ سوم. تهران: چشمه.
میرصادقی، جمال (1366). ادبیات داستانی در ایران. تهران: انتشارات شفا.
مرادی خلج، محمد‌مهدی، روشنفکر، محمد‌مهدی (1393). پدیده طلوعیان و نقش انگلیسی‌ها در شکل‌گیری آن. تاریخ‌های محلی ایران، 3 (5)، 153- 173.
یاوری، حسین، سرخوش، شیدا (1389). آشنایی با لباس‌ها و پوشاک سنتی مردم مناطق مختلف ایران. تهران: آذر.