نقد و تحلیلی بر ادعای بی¬اعتباری سنّت تاریخ¬نگاری اسلامی از دیدگاه دکوین در کتاب آغاز ستایش علی و پیدایش جهان¬بینی عباسیان
محورهای موضوعی : نشریه پژوهشنامه معارف اهل بیت علیه السلام
محمدرضا نورآبادی
1
(دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران.)
نوروز امینی
2
(استادیار گروه علوم قرآن وحدیث دانشگاه گیلان؛ استادیار مدعو علوم قرآن و حدیث، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران؛ (نویسنده مسئول).)
محبوب مهدویان
3
(استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران.)
کلید واژه: دکوین, نقد, تاریخ نگاری, تاریخ نگاری اسلامی,
چکیده مقاله :
برخی از نویسندگان و مورّخان غیر مسلمان بدون داشتن دانش کافی به تحقیق در مورد تاریخ¬نگاری اسلام پرداخته¬اند و به دلیل ناآشنایی با مبانی این دین و عدم درک فلسفه و ماهیّت برخی موضوعات آن، به نتیجه علمی بی¬طرفانه و قابل استنادی نرسیده¬اند؛ در کنار این موارد باید تعصّب و تاثیر دیدگاه¬های مورّخان را نیز اضافه نمود که باعث شده ذهنیّت¬های قبلی خود را به موضوعات مربوط به دین مورد پژوهش تسرّی دهند و به نتیجه دلخواه برسند. این نوشتار برخورد یکسونگرانه دکوین در مورد بخش عظیمی از منابع دین اسلام، یعنی تاریخ¬نگاری اسلامی را با محور قرار دادن دیدگاه-های او در کتاب «آغاز ستایش علی و پیدایش جهان¬بینی عباسیان» به صورت مشخّص به صورت نقد و تحلیلی بر ادّعای بی-اعتباری سنّت تاریخ¬نگاری اسلامی از دیدگاه دکوین مورد بررسی قرار می¬دهد. دستاوردهای پژوهش نشان می¬دهد وی تحقیقات خود را براساس بی¬اعتباری تاریخ¬نگاری اسلامی استوار کرده است و هر آنچه را که در ارتباط با تاریخ اسلام می¬باشد فاقد اعتبار، ارزش و سندیّت می¬داند. شواهد مورد ادّعای دکوین برای اثبات دیدگاهش مورد تردید بوده و در بعضی موارد به لحاظ روش¬شناختی و تحلیلی-تاریخی دارای تناقض ¬است.
Some non-Muslim writers and historians have researched the historiography of Islam without having sufficient knowledge, and due to their unfamiliarity with the foundations of this religion and lack of understanding of its philosophy and the nature of some of its issues, they have not reached an unbiased and reliable scientific result. In addition to these cases, it is necessary to add prejudice and the impact of the views of historians, which caused them to spread their previous mentalities to the subjects related to the researched religion and reach the desired result. This article examines Dequin's one-sided approach to a huge part of the sources of Islam, i.e. Islamic historiography, focusing on his views in the book the Beginning of Ali's Praise and the Emergence of Abbasid Worldview in a critical and analytical manner on the claims of It examines the validity of the tradition of Islamic historiography from the perspective of Dequin. The results of the research show that he has based his research on the invalidity of Islamic historiography and considers everything related to the history of Islam to lack validity, value and authenticity. The evidence claimed by Dequin to prove his point of view is questionable, and in some cases it is methodologically and analytically-historically contradictory.
منابع -قرآن کریم
ـ کتاب مقدس (عهدین) (1383ش)، ترجمه فاضل‌خان همدانی، هنری مرتن، ویلیام گلن ،تهران: نشر اساطیر، چاپ دوم.
-آزادی، پرویز. جانی پور، محمد (1391ش)، «نقد و بررسی نظرات مستشرقان در خصوص شخصیت زید بن ثابت»، دوفصلنامه علمی پژوهشی مطالعات قرآن و حدیث، سال ششم، شماره اول ـ پاییز و زمستان، پیاپی11، صص187،218.
-آقاجری، سید هاشم. حاتمی، امیرحسین (1393ش)، «روش اسنادی و گذار از آن در تاریخ نگاری اسلامی»، دوفصلنامه علمی- پژوهشی تاریخ نگری و تاریخ نگاری دانشگاه الزهرا (س)، سال24، دوره جدید،شماره13، پیاپی 98، بهار و تابستان، صص5،32.
-آیینه وند، صادق (1377ش)، علم تاریخ در گستره تمدن اسلامی، جلد اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-ابن اثیر، ابوالحسن علی بن محمد (1385ق)، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر؛ دار بیروت، چاپ اول.
-ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی (1415ق)، المنتظم فی التواریخ الملوک و الأمم، بیروت: دارالفکر.
-ابن إسحاق (1383ش)، سیرت ابن إسحاق از روایت عبدالملک ابن هشام، ترجمه رفیع الدین إسحاق ابن محمد همدانی، ویرایش جعفر مدرس صادقی، تهران: نشرمرکز، چاپ سوم.
- اخوان الصفا (1412ق)، رساله اخوان الصفا و خلان الوفاء، بیروت: الدارالاسلامیه.
-ادهم، علی (1974م)، بعض مورخی‌الاسلام، بیروت: بی نا.
-ازرقی، ابوالولید (1983م)، اخبار مکه، به کوشش رشدی صالح، مکه: دارالثقافه.
-استنفورد، مایکل (1387ش)، درآمدی بر فلسفه تاریخ، ترجمه احمد گل محمدی، تهران: نشر نی، چاپ دوم.
-اسماعیل، محمود (2000م)، سوسیولوجیا الفکر الإسلامی، مصر: سینا، الطبعة الرابعة.
-اسماعیل، محمود (1388ش)، نقد تاریخ پژوهی اسلامی، ترجمه حجت الله جودکی، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام، چاپ اول.
-اشپولر، برتولد (1377ش)، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمه جواد فلاطوری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، جلد اول.
-امامی کاشانی، محمد (1386ش)، خط امان در ولایت صاحب الزمان (عج)، قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول.
-امینی، عبدالحسین (1416ق)، الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، جلد هشتم، قم: مرکز الغدیرللدراسات الاسلامیه، چاپ اول.
-بیات، عزیزالله (1377ش)، شناسایی منابع و ماخذ تاریخ از آغاز تا سلسله صفویه، تهران: امیرکبیر، چاپ دوم.
-بیهقی، علی (1317ش)، تاریخ بیهق، به کوشش احمد بهمنیار، تهران: بنگاه دانش.
-پاکتچی، احمد (1367ش)، اسناد، دایره المعارف اسلام، ج8، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
-توحیدی، ابوحیان (1417ق)، اخلاق الوزیرین، بیروت: دارالکتب العلمیه.
-توحیدی، امیر (1385ش)، «بررسی کتابت حدیث در دوره صحابه»، مجله صحیفه مبین، شماره ۳۸.
-تهرانی، محمد محسن آقا بزرگ (1408ق)، الذریعه الی تصانیف الشیعه، تهران: کتابخانه اسلامیه.
- تیسن، هنری (بی تا)، الهیات مسیحی، ترجمه ط. میکائیلیان، تهران: انتشارات حیات ابدی.
- تیلیخ، پل (1381ش)، الهیات سیستماتیک، ترجمه حسین نوروزی، تهران: نشر حکمت.
-ثعالبی نیشابوری، ابومنصور عبدالملک (1304ق)، یتیمه الدهر، به کوشش مفید محمد قمیحه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
-جوانشیر، موسی (1391ش)، موعود در آیین اسلام و مسیحیت، قم: بنیاد فرهنگی حضرت مهدی (عج)، چاپ اول.
-حموی، شهاب الدین ابو عبدالله (1414ق)، معجم الادباء(ارشاد الاریب الی معرفه الادیب)، تحقیق احسان عباس، بیروت: دارالغرب الاسلامی، الطبعه الاولی.
-خضر، عبدالعلیم عبدالرحمان (1389ش)، مسلمانان و نگارش تاریخ، پژوهشی در تاریخ نگاری اسلامی، ترجمه صادق عبادی، تهران: انتشارات سمت.
-دکوین، ریموند (2014م)، آغاز ستایش علی و پیدایش جهان¬بینی عباسیان، ترجمه ب. بی¬نیاز (داریوش)، آلمان، کلن: انتشارات پویا، چاپ اول.
-دوری، عبدالعزیز (1993م)، نشاه علم التاریخ عند العرب، بیروت: دارالمشرق، الطبعه الثانیه.
-ذهبی، شمس الدین محمد (بی تا)، تذکره الحفاظ، جلد دوم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
- رابینسن، چیس اف (1389ش)، تاریخ نگاری اسلامی، ترجمه مصطفی سبحانی، تهران : نشرپژوهشکده تاریخ اسلام، چاپ اول.
-روزنتال، فرانتس (1368ش)، تاریخ تاریخ نگاری در اسلام، ترجمه اسدالله آزاد، جلد 1، مشهد: آستان قدس رضوی.
-زرین کوب، عبدالحسین (1377ش)، تاریخ در ترازو، تهران: نشر امیرکبیر، چاپ پنجم.
-سجادی، صادق (۱۳۸۵ش)، تاریخ نگاری، دائره المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر سید محمدکاظم موسوی بجنوردی، تهران: نشر مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول.
-سجادی، صادق و عالم زاده، هادی (1380ش)، تاریخ نگاری در اسلام، تهران: سمت، چاپ سوم.
- سجستانی، ابوسلمان محمدبن طاهر(1353ش)، صوان الحکمه و ثلاث رسائل، به کوشش عبدالرحمان بدوی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
-سزگین، فواد (1412ق)، تاریخ التراث العربی، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، چاپ دوم.
-سلیمانی اردستانی، عبدالرحیم (1386ش)، یهودیت، قم: انتشارات کتاب طه، چاپ اول.
-سواژه، ژان (1366ش)، مدخل تاریخ شرق اسلامی، ترجمه نوش آفرین انصاری (محقق)، ویراستار علی اصغر حلبی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول.
-شفیعی سروستانی، ابراهیم (1387ش)، انتظار بایدها و نبایدها، جلد اول، تهران: انتشارات موعود عصر، چاپ اول.
-شولر، گریگور (1393ش)، شفاهی و مکتوب در نخستین سده های اسلامی، ترجمه نصرت نیل ساز، تهران: انتشارات حکمت، چاپ دوم.
- صحرایی، قاسم و میرزایی مقدم، مریم (1390ش) «بی اعتمادی در دستگاه مسعود غزنوی و دلایل آن در تاریخ بیهقی»، پژوهش های تاریخی، سال سوم، شماره سوم (پیاپی 11)، صص 113-130
- طبری، محمدبن جریر (1383ش)، تاریخ طبری، مترجم ابوالقاسم پاینده، تهران: نشر اساطیر، چاپ ششم.
-عاصی، حسین (1413ق)، ابوجعفر محمدبن جریر الطبری و کتابه تاریخ الامم و الملوک، بیروت: دارالکتب العلمیه.
-عاملی، سید محسن امین (1403ق)، اعیان الشیعه، جلد اول، بیروت: دارالتعارف.
- عسکری، مرتضی (1418ق)، احادیث ام المومنین عایشه، تهران: المجمع العلمی الاسلامی.
- فرجپور، مرتضی (1392ش)، «نقدی بر رویکرد طبری در کتمان و تحریف فضایل اهل بیت در 2 اثر تاریخی و تفسیری خویش»، مجله امامت پژوهی، شماره 9، سال سوم، بهار.
- گری، جی. همیلتون، رندال کولینز و دیگران (1378ش)، تاریخ نگاری و جامعه شناسی تاریخی، ترجمه هاشم آقاجری، تهران: انتشارات کویر، چاپ دوم.
-گوردون، چایلد (1354ش)، تاریخ و بررسی نظریه هایی در باره تاریخ گرایی، ترجمه محمدتقی فرامرزی، تهران: انتشارات مازیار، چاپ اول.
-محمودی، جلال (1393ش)، «روش تاریخ نگاری محمد بن جریر طبری،پیوند تاریخ و حدیث»، فصلنامه علمی-ترویجی مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی(فروغ وحدت)، سال10، دوره جدید، شماره38، زمستان، صص32،42.
-مسعودی، علی بن حسین (1409ق)، مروج الذهب و معادن الجوهر، قم: دارالهجره، چاپ دوم.
-مسکویه، ابو علی رازی (1379ش)، تجارب الامم، تحقیق ابوالقاسم امامی، جلد 6، تهران: سروش، چاپ دوم.
-مکالا، سی بی ین (1387ش)، بنیادهای علم تاریخ، ترجمه احمد گل محمدی، تهران: نشر نی، چاپ اول.
-ملحم، محمد عدنان (1998م)، المورخون العرب و الفتنة الكبري، بيروت، بي نا.
-موسوی خونساری، میرزا محمدباقر (بی تا)، روضات الجنات، جلد هفتم، قم: مکتبه الاسلامیه.
-مهدی، محسن (1373ش)، فلسفه تاریخ ابن خلدون، ترجمه مجید مسعودی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
-میشل، توماس (1381ش)، کلام مسیحی، ترجمه حسین توفیقی، قم: انتشارات مرکز ادیان، چاپ دوم.
-واقدی، محمد ابن عمر(1369ش)، المغازی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ دوم.
-ورهرام، غلامرضا (1371ش)، منابع تاریخی ایران در دوران اسلامی، تهران: انتشارات امیر کبیر.
-یاقوت حموی (1381ش)، معجم الادباء«بخش دوم»، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران: انتشارات سروش، چاپ اول.
-یعقوبی، احمد ابن إسحاق (1387ش)، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی بیرجندی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول.
-یعقوبی، مهدی و منتظری مقدم، حامد (1393ش)، «بررسی دانش مغازی نگاری با تاکید بر مغازی واقدی»، ماهنامه معرفت، سال23، شماره 196، فروردین، صص 101،116.
منابع انگلیسی Cahen, C (1962), «The Historiography of the Seljuqid Period», In Historians of the Middle East, ed. B. Lewis, London
Lewis, Bernard (1993). The Arabs in History. Oxford: Oxford University Press
Michael J. Murray & Michael C. Ra (2008). An Introduction to the Philosophy of Religion. Edited by: Michael C. Rea. New York: Cambridge University Press
-Rozenthal.F (1968). A History of Muslim Historiography. Leiden: E.J.Brill
