بررسی روابط تعدادی از صفات مهم زراعی توده‏های مختلف گندم مناطق سردسیر با عملکرد با استفاده از تجزیه علیت

محورهای موضوعی : بوم شناسی گیاهان زراعی

فهیمه هلالی سلطان آباد ¹ (کارشناسی ارشد زراعت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج.)
حمداله کاظمی ² (استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.)
داریوش تقوی ³ (کارشناسی ارشد زراعت. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.)
علیرضا نور آبادی ⁴ (عضو هیآت علمی گروه گیاهان دارویی مرکز آموزش کشاورزی ارومیه.)
جلیل اجلی ⁵ (عضو هیأت علمی واحد میانه)

تاریخ دریافت : 1386/12/11 تاریخ پذیرش : 1388/02/03 تاریخ انتشار : 1388/11/01

کلید واژه: تجزیه علیت, عملکرد دانه, گندم, اجزای عملکرد,

چکیده مقاله :

به منظور مقایسه عملکرد ارقام و توده های مختلف گندم مناطق سردسیر کشور، آزمایشی طی سال زراعی 1384 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی میاندوآب انجام شد. این آزمایش با استفاده از45 توده از گندم های بومی زمستانه که از مناطق مختلف سردسیری ایران جمع آوری شده بود، درقالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. صفات مورد مطالعه عبارت بودند از : ارتفاع بوته، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه در هکتار، شاخص برداشت، تعداد سنبلچه در هر سنبله و تعداد دانه در هر سنبله. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها نشان داد که تفاوت معنی داری بین ارقام از نظر این صفات وجود دارد. مقایسه میانگین صفات مورد بررسی نشان داد که توده های 36،37،29،32 و 38 شاخص برداشت بالایی دارند و توده های 15 ،18 و13 برای عملکرد دانه و برخی از اجزای عملکرد برتر هستند. بنابراین، این توده ها می توانند در برنامه های به نژادی، برای افزایش شاخص برداشت، وزن خشک و عملکرد دانه مورد استفاده قرارگیرند. تجزیه ضرایب همبستگی نشان داد که وزن خشک بوته، ارتفاع گیاه، تعداد دانه در هر سنبله، عملکرد دانه در خوشه اصلی، وزن دانه، طول سنبله و تعداد سنبلچه در هر سنبله همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد دانه دارند. تجزیه ضرایب همبستگی صفات نشان داد که صفات مؤثر برای شاخص برداشت، وزن بیوماس و عملکرد دانه بودند و این صفات در کل 2/90 درصد از پراکندگی شاخص برداشت را توجیه کردند. هم چنین تجزیه ضرایب عملکرد دانه نشان داد که مؤثرترین صفات برای افزایش عملکرد دانه، تعداد سنبلچه در سنبله و ارتفاع گیاه بودند. این صفات حدود 7/35 درصد از سهم پراکندگی عملکرد دانه را توجیه کردند.

چکیده انگلیسی:

   In order to compare Iranian cold region wheat lines and landraces for yield and yield components, an experiment was carried out in 2005 at the Miyandoab agricultural research station. In this experiment 45 landraces of winter wheat collected from different cold regions of Iran were planted at a randomized complete block design arrangement with three replications. Traits under study were, plant height, biological yield, grain yield, harvest index, number of spikelets per spike, and numbers of kernel per spike. Results showed significant differences of lines in studied traits. Lines no. 29, 32, 36, 37 and 38 had higher harvest indices. It was also revealed that lines no.15, 18 and 13 produced the highest grain yield and yield components and therefore can be used in plant improvement programs for higher harvest index, dry weight, and grain yield. Path coefficient analysis of harvest index showed that the most effective traits for increasing harvest index were biomass weight and grain yield and these traits determined 90.2% of harvest index variations. Path coefficient analysis of grain yield also showed that the most effective traits for increasing grain yield were number of spikelets per spike and plant height and these traits determined 35.7% of grain yield variations.

منابع و مأخذ:

1- خدابنده، ن. 1386. غلات. انتشارات دانشگاه تهران، 310 ص.

2- دیدار، ر. 1374. بررسی تنوع ژنتیکی توده­های بومی گندم بهاره در آذربایجان­شرقی. پایان­نامه کارشناسی ارشد اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز، 89 ص.

3- سرمدنیا، غ. و کوچکی، ع. 1385. جنبه­های فیزیولوژیکی زراعت دیم (ترجمه). انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه فردوسی مشهد.، 120 ص.

4- کوچکی، ع.، راشد محصل، م .ح.، نصیری، م. و صدرآبادی، ر. 1380. مبانی فیزیولوژیکی رشد و نمو گیاهان زراعی (ترجمه). انتشارات آستان قدس مشهد، 181 ص.

5- گل پرور،‏ ا.،‏ قنادها، م.ر.، زالی، ع. ع. و احمدی، ع. 1381. ارزیابی برخی صفات مورفولوژیک به‏عنوان معیارهای انتخاب گندم نان. مجله علوم زراعی ایران،‏ 4 (3):  208-202.

6- ولی‏زاده کامران، ر. 1382. بررسی تنوع ژنتیکی 49 لاین مختلف جو لخت. پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز، 110 ص.

7- هنرنژاد، ر. 1381. بررسی همبستگی بین برخی از صفات کمّی برنج (Oryza Sativa L.) با عملکرد دانه از طریق تجزیه علیت. مجله علوم زراعی ایران، 4 (1): 35-25.

8. Ahmed, H. M., Khan, B. M., Khan, S., Kissana, N. S., and Laghari, S. 2003. Path coefficient analysis in bread wheat. Asian Journal of Plant Science 2(6): 491-494.

9. Ashraf, M., Ghafoor, A., Khan, N. A., and Yousaf, M. 2002. Path coefficient in wheat under- rain fed conditions. Pakistan Journal of Agricultural Research 17: 1-6.

10. Del Blanco, I. A., Rajaram, S., and Kronstad, W. E. 2001. Agronomic Potential of synthetic hexaploid wheat- derived populations. Crop Science 41:670-674.

11. Donaldson, E., Schilinger, W. F., and Dofing, S. M. 2001. Straw production and grain yield relationships in winter wheat. Crop Science 41:100-106.

12. Doffing, S. M., and Knight, C. W. 1992. Alternative model for path analysis of small-grain yield. Crop Science 32: 487-489.

13. Kashif, M., and Khaliq, I. 2004. Heritability, correlation and Path coefficient analysis for some metric traits in wheat. International Journal of Agriculture and Biology 6(1): 138-142.

14. Mahmood. A., and Shahidi, M. 1993. Inheritance and interrelationships studies of some quantitative characteristics in wheat. Pakistan Journal of Agricultural Research 14: 121-125.

15. Moghaddam, M., Ehdaie, B., and Waines, J. D. G. 1997. Genetic variation and interrelationships of agronomic characters in landraces of bread wheat from southeastern Iran. Euphytica 95: 361-369.

16. Nachit, M. M., Kwtata, H., and Acevedo, E. 1991. Selection of morpho-physiological traits for multiple abiotic stresses resistance in durum wheat. Physiology breeding of winter cereal for stressed mediterranean environments, Pp: 391-400.

17. Ortiz, J., and longie, H. 1997. Path analysis and ideotyps for plant breeding. Agronomy Journal 89: 988- 994.

18. Poehlman, J. M., and Sleper, D. A. 1995. Breeding field crops, (forth nd edition). Henry Holt Publisher, New York.

19. Riza, R., and Chowdhry, M. A. 2003. Genetic analysis of some economic traits of wheat under drought condition. Asian Japan Science 2(10):790-796.

20. Rharrabti, Y., Elhani, S., Martos Nunez, V., and Garcia Del Moral, L. F. 1998. Relationship between some quality traits and yield of durum wheat under southern Spain conditions. CIHEAM- Option Mediterraneennes, Pp. 529-531.

21. Slafer, G. A., and Andrade, F. H. 1991. Changes in physiological attributes of the dry matter economy of bread wheat (Triticum aestivum L.) through genetic improvement of grain yield potential at different regions of the world. Euphytica 58: 37-49.

22. Subhani. G. M., and Chowdhry, M. A. 2000. Correlation and path coefficient analysis in bread wheat under drought stress and normal conditions. Parkistan Journal of Biological Science 3: 72-77