طراحی واعتبارسنجی مدل آموزش و توسعه حرفه‌ای معلمان بر اساس رویکرد کارآفرینانه

محورهای موضوعی : آموزش و پرورش

قاسم بامیری ¹ (دانشجوی دکتری گروه مدیریت آموزشی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران. )
محسن دیبایی صابر ² (دانشیار گروه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.)
سیف اله فضل الهی ³ (استادیار گروه علوم تربیتی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران)

تاریخ دریافت : 1403/02/25 تاریخ پذیرش : 1403/04/27 تاریخ انتشار : 1403/06/09

کلید واژه: آموزش و توسعه حرفه‌ای معلمان, رویکرد کارآفرینانه, راهبردهای آموزشی.,

چکیده مقاله :

هدف: هدف پژوهش حاضر طراحی مدل آموزش و توسعه حرفه‌ای معلمان بر اساس رویکرد کارآفرینانه بود. روش: پژوهش حاضر از رویکرد آمیخته اکتشافی در دو فاز کیفی و کمی که در بخش کیفی از روش تحلیل مضمون و در بخش کمی از تحلیل توصیفی پیمایشی استفاده شده است. جامعه آماری شامل کلیه اساتید دانشگاه فرهنگیان، دولتی و آزاد شهرکرد که حجم نمونه با مصاحبه با 15 نفر در حد اشباع قرار گرفت. ابزار اندازه‌گيري مصاحبه نیمه ساختارمند بود. جهت تجزيه و تحليل اطلاعات براساس رویکرد گرند تئوری استفاده شد. یافته‌ها: یافته ها نشان داد، براساس شش عنصر برنامه درسی برخاسته از داده‌های کیفی شامل: منطق، هدف، محتوا، راهبرد آموزشی، مواد آموزشی، و ارزشیابی بوده است و مدل حاصله از مصاحبه، در حوزه اصلی «منطق» شامل: کمک به رشد مهارت های دانش آموزان، کمک به رشد مهارت های معلمان، کمک به جامعه، شناسایی فرصت ها؛ حوزه اصلی در «اهداف» شامل: توسعه دانشی معلمان، رشد مهارت های فردی معلمان؛ حوزه اصلی در «محتوا» شامل: محتوای تئوریک (دانشی)، محتوای مهارتی، محتوای براساس متد جهانی؛ حوزه اصلی در «راهبردهای آموزشی» شامل: روش مستقیم، روش غیرمستقیم و عملیاتی؛ حوزه اصلی در «مواد آموزشی» شامل مواد آموزشی؛ و حوزه اصلی در «ارزشیابی» شامل ارزشیابی، به دست آمد. نتیجه گیری: خلاقیت و کارآفرینی در آموزش و پرورش، محصول مستقیم کیفیت برنامه ها، روش ها، فعالیت ها و فرآیندهای یاددهی-یادگیری است و همان قدر که گسترش کمی برای تصمیم آموزش وپرورش و فراهم آوری زمینه رشد استعدادها ضروری است، توجه و تأکید بر کیفیت نیز برای بروز و پرورش خلاقیت ها و کارآفرینی در بین معلمان نیز حیاتی است.

چکیده انگلیسی:

purpose: The purpose of the present study was to formulate a model of professional education and development of teachers based on an entrepreneurial approach. Method: The current research uses a mixed exploratory approach in two qualitative and quantitative phases, in which the qualitative part of the theme analysis method and in the quantitative part of descriptive survey analysis are used. The statistical population includes all the professors of Farhangian University, State University, Azad Shahrekord, and the sample size was saturated by interviewing 15 people. The measurement tool was a semi-structured interview. Thematic analysis was used to analyze the data based on the grand theory approach. Results: The findings showed that, based on six curriculum elements derived from qualitative data, including: logic, purpose, content, educational strategy, educational materials, and evaluation, and the model resulting from the interview, in the main area of "logic" includes: helping to Developing students' skills, helping to develop teachers' skills, helping society, identifying opportunities; The main area in "goals" includes: knowledge development of teachers, development of teachers' individual skills; The main area in "content" includes: theoretical (knowledge) content, skill content, content based on the global method. Conclusion: creativity and entrepreneurship in education is a direct product of the quality of programs, methods, activities and teaching-learning processes and as much as quantitative expansion is necessary for the decision of education and upbringing and providing the basis for the development of talents. attention and emphasis on quality is also vital for the emergence and cultivation of creativity and entrepreneurship among teachers.

منابع و مأخذ:

حسینی، فاطمه. علی عسگری، مجید. قلتاش، عباس و احدبیگی، فاطمه. (1401). طراحی و اعتباربخشی مدل برنامه درسی کارآفرینی اجتماعی در آموزش عالی ایران. فصلنامه پژوهش در نظام‌های آموزشی، 8 (4): 145-174.
داوودی راد، دانیال. عباس پور، عباس و میگون پوری، محمدرضا. (1400). طراحی و اعتباریابی الگوی کارآفرینی اجتماعی نظام آموزش عالی ایران. فصلنامه پژوهش در نظام‌های آموزشی، 7 (2): 33-50.
عبداللهی، بیژن. سادین، علی¬اکبر. نوه¬ابراهیم، عبدالرحیم. و عباسیان، حسین. (1401). طراحی مدل بالندگی حرفه¬ای اعضاء هیئت علمی در دانشگاه فرهنگیان با رویکرد داده بنیاد و پارادایم آمیخته اکتشافی. مدیریت بر آموزش سازمان¬ها، 11(3)، 83-41.
کشاورزی، فهیمه. جاودانی، محمد و بدخشان، مجید. (1400). طراحی چارچوب شایستگی¬های حرفه¬ای معلمان کارآفرین. نوآوری¬های آموزشی، 20 (4): 54-35.
کمالی، ندا. سیف نراقی، مریم و نادری، عزت اله. (1399). طراحی الگوی درس کارآفرینی در دوره کارشناسی آموزش ابتدایی مبتنی بر ویژگی‌های ذهنی- روانی کارآفرینان آموزشی. فصلنامه توسعه آموزش جندی شاپور، 11 (1): 90-78.
مرادیان، پریسا. سلیمی، مهتاب و جهانیان، رمضان. (1399). شناسایی عوامل توسعه کارآفرینی آموزشی در نظام آموزش عالی. فصلنامه علمی آموزش علوم دریایی، 5 (3): 151.
Acton, R. (2019). Mapping the evaluation of problem-oriented pedagogies in higher education: A systematic literature review. Education Sciences, 9(4): 1–15.
Akpan, O.E. (2021). Entrepreneurship Studies Education in Tertiary Institutions in Nigeria: Theories and Practices. International, Journal of Vocational and Technical Education Research.
Banha, F., Luís, S. C., & Adão, F. (2022). Entrepreneurship Education: A Systematic Literature Review and Identification of an Existing Gap in the Field. Education Sciences, 12: 336.
Bell, R. (2020). Adapting to constructivist approaches to entrepreneurship education in the Chinese classroom. Stud. High. Educ, 45, 1694–1710.
Chyekoh, H. (2019) Testing hypotheses of entrepreneurial characteristics: A study of Hongkong MBA Students. Journal of managerial psychology. 11(3), 12-25.
Colombelli, A., Loccisano, M., Panelli, A., Orazio, A. Pennisi, M., & Francesco, S. (2022). Entrepreneurship Education: The Effects of Challenge-Based Learning on the Entrepreneurial Mindset of University Students. Administrative Sciences, 12: 10.
Cui, J. (2021). The Impact of Entrepreneurship Curriculum with Teaching Models on Sustainable Development of Entrepreneurial Mindset among Higher Education Students in China: The Moderating Role of the Entrepreneurial Climate at the Institution. Sustainability, 13, 7950.
Delgado Kloos, C.D., Alario-Hoyos, C., Morales, M., Rocael, H.R., Jerez, O.; Perez-Sanagustin, M.; Kotorov, I.; Fernandez, S.A.R.; Oliva-Cordova, L.M.; & Solarte, M. (2021). PROF-XXI: Teaching and Learning Centers to Support the 21st Century Professor. In Proceedings of the 2021 World Engineering Education Forum/Global Engineering Deans Council, WEEF-GEDC 2021, Madrid, Spain, 15–18 November 2021; IEEE: Piscataway, NJ, USA, 2021; pp. 448–455.
Ferreira, J., Fayolle, A., & Ratten, V. (2018). Entrepreneurial universities: Collaboration, education and policies. London: Routledge, ISBN 9781786432452.
Grigg, R., Healey-Benson, F., Israel, H., McCallum, E., & Oksanen, L. (2024). Chapter 6: Reflecting on the potential of EntreCompEdu to stimulate teachers’ entrepreneurial thinking and activity.
Guerrero, M., Urbano, D., & Gajón, E. (2020). Entrepreneurial university ecosystems and graduates’ career patterns: Do entrepreneurship education programmes and university business incubators matter? Journal of Management Development, 39(5), 753–775. https://doi.org/10.1108/JMD-10-2019-0439
Hägg, G., & Gabrielsson, J. (2019). A systematic literature review of the evolution of pedagogy in entrepreneurial education.
Heliona, M., & Cungu, J. (2023). Entrepreneurship Education, a Challenging Learning Process towards Entrepreneurial Competence in Education. Administrative Sciences, 13:22.
Hero, L. M. (2018). Innovation tournament as a multidisciplinary activity system to promote the development of innovation competence. Ammattikasvatuksen aikakauskirja, 19(4), 8-31.
Jeou-Shyan, H., Han-Liang, H., Horng, H.L. Hsiao, C.H. Liu, S.F. & Chou, K. (2021). Learning innovative entrepreneurship: Developing an influential curriculum for undergraduate hospitality students‏. Journal of Hospitality ,29.
Jerez Yàñez, Ó., Aranda Càceres, R, Corvalán Canessa, F., González Rojas, L., & Ramos Torres, A. (2019). A teaching accompaniment and development model: Possibilities and challenges for teaching and learning centers. International Journal Acad. Dev. 2019, 24, 204–208.
Kim, S., Raza, M., Seidman, E. (2019). Improving 21-st century teaching skills: The key to effective 21-century learners. Research in Comparative and International Education, 14(1), 99-117.
Mei, W. & Symaco, L. (2020). University-wide entrepreneurship education in China’s higher education institutions: Issues and challenges. Stud. High. Educ,4, 1–17.
Shahin, M. (2021). The impact of a STEM-based entrepreneurship program on theentrepreneurial intention of secondary school female students. International Entrepreneurship and Management Journal, https://doi.org/10.1007/s11365-020-00713
UNESCO. (2015). Transforming technical and vocational education and training: building skills for work and life [Paper presentation]. Third International Congress on Technical and Vocational Education and Training, Shanghai, China.
Wu, W., Wang, H., & Wu, Y. J. (2020). Internal and external networks, and incubatees’ performance in dynamicenvironments: entrepreneurial learning’s mediating effect. The Journal of Technology Transfer, 46(6): 1707-1733.
Yuan, C. H., & Wu, Y. J. (2020). Mobile instant messaging or face-to-face? Group interactions in cooperative simulations. Computers in Human Behavior, 113: 134-155.

متن کامل:



فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی‌واحدگرمسار سال هجدهم، شماره 1، بهار 1403 صص 25-1

 

 

 

 

 

 

 

طراحی مدل آموزش و توسعه حرفه‌ای معلمان بر اساس رویکرد کارآفرینانه

قاسم بامیری¹، محسن دیبایی صابر²، سیف اله فضل الهی قمشی³

 

چکیده:

هدف: هدف پژوهش حاضر طراحی مدل آموزش و توسعه حرفه‌ای معلمان بر اساس رویکرد کارآفرینانه بود.

روش: پژوهش حاضر از رویکرد آمیخته اکتشافی در دو فاز کیفی و کمی که در بخش کیفی از روش تحلیل مضمون و در بخش کمی از تحلیل توصیفی پیمایشی استفاده شده است. جامعه آماری شامل کلیه اساتید دانشگاه فرهنگیان، دولتی و آزاد شهرکرد که حجم نمونه با مصاحبه با 15 نفر در حد اشباع قرار گرفت. ابزار اندازه‌گيري مصاحبه نیمه ساختارمند بود. جهت تجزيه و تحليل اطلاعات براساس رویکرد گرند تئوری استفاده شد.

یافته‌ها: یافته­ها نشان داد، براساس شش عنصر برنامه درسی برخاسته از داده‌های کیفی شامل: منطق، هدف، محتوا، راهبرد آموزشی، مواد آموزشی، و ارزشیابی بوده است و مدل حاصله از مصاحبه، در حوزه اصلی «منطق» شامل: کمک به رشد مهارت­های دانش­آموزان، کمک به رشد مهارت­های معلمان، کمک به جامعه، شناسایی فرصت­ها؛ حوزه اصلی در «اهداف» شامل: توسعه دانشی معلمان، رشد مهارت­های فردی معلمان؛ حوزه اصلی در «محتوا» شامل: محتوای تئوریک (دانشی)، محتوای مهارتی، محتوای براساس متد جهانی؛ حوزه اصلی در «راهبردهای آموزشی» شامل: روش مستقیم، روش غیرمستقیم و عملیاتی؛ حوزه اصلی در «مواد آموزشی» شامل مواد آموزشی؛ و حوزه اصلی در «ارزشیابی» شامل ارزشیابی، به­دست آمد.

نتیجه­گیری: خلاقیت و کارآفرینی در آموزش و پرورش، محصول مستقیم کیفیت برنامه­ها، روش­ها، فعالیت­ها و فرآیندهای یاددهی-یادگیری است و همان­قدر که گسترش کمی برای تصمیم آموزش وپرورش و فراهم آوری زمینه رشد استعدادها ضروری است، توجه و تأکید بر کیفیت نیز برای بروز و پرورش خلاقیت­ها و کارآفرینی در بین معلمان نیز حیاتی است.

کلیدواژه‌ها: آموزش، توسعه حرفه‌ای معلمان، رویکرد کارآفرینانه، راهبردهای آموزشی.

پذیرش مقاله: 27/4/ 1403                دریافت مقاله: 25/2/1403

مقدمه

ایده توجه به کارآفرینی⁴، شوروشوق زیادی در چند دهه گذشته ایجاد کرده است و اثرات زیادی برای این توجه ذکر شده است که می­توان از جمله مهم­ترین آنها به نتایجی چون رشد اقتصادی، ایجاد اشتغال، رشد فردی، افزایش مشارکت مدرسه در خدمات‌دهی، بهبود کیفیت خدمات و فعالیت­ها، می­توان اشاره کرد (می و سیمکو⁵، 2020). کارآفرین فردی است که به‌صورت عقلایی و منطقی در مورد ایجاد هماهنگی در منابع کمیاب داوری کرده و تصمیم­گیری می­کند و مهم‌ترین ویژگی­های افراد کارآفرین اعتمادبه‌نفس، استقلال رای، خوش­بینی، نیاز به موفقیت، پشتکار، سخت­کوشی، پیش‌گامی، خطرپذیری، اشتیاق به کارهای بزرگ، رفتار هدایتگرانه است (گریج، هیلی-بینسون، اسرائیل، مک کالوم و اوکسانن⁶، 2024). كارآفرينان توانايي لازم در بهره‌گيري از فرصت­ها، نيروهاي آن­ها در نوآوري و ظرفيت آن­ها در قبال موفقيت به معياري تبديل شده است كه كارآفريني نوين توسط آن سنجيده مي‌شود و اين معيار در همه‌جا پذيرفته شده است (آکتون⁷، 2019). کارآفرينی در سراسر جهان در حال ‌رشد است و معلمان کارآفرین سهم مهمی در بهبود کیفیت آموزشي و ارتقای نوآوری دارند. وجود شایستگی­هایی در معلمان تا حد بسیاری نتایج اثربخش برای کارآفرینی در پی دارد و یادگیری مهارت­های کارآفرینانه به تمایل دانش­آموزان برای شروع کسب‌وکار و مشارکت در کارآفرینی منجر خواهد شد (وو، وانگ و وو⁸، 2020)؛ بنابراین، توسعه کارآفرینی را نمی­توان از شایستگی معلمان کارآفرین جدا کرد. در این میان آموزش کارآفرينانه از معلمان می­خواهد تادانش، مهارت و نگرش لازم را از طریق روش­های متفاوت آموزشی به دانش­آموزان بیاموزند (یوان و وو⁹،2020). به عبارتی، همراه با آشكارشدن تأثیر كارآفرینی در روند اشتغال­زایی و رشد اقتصادی كشورهای توسعه­یافته، تلاش برای آموزش و تعمیم دانش و روحیه كارآفرینی در میان مدیران، تجار و فراگیران (كارآفرینان بالقوه) و كارآفرینان بالفعل شدت گرفته است و هدف از آن تربیت افرادی است كه بتوانند پس از تكمیل تحصیلات خود افرادی «کارآفرین» شوند و كسب­وكاری را راه­اندازی کنند (گوریرو، یوربانو و گاجون¹⁰، 2020)؛ بنابراین، اگر افراد در آموزش، اهداف، محتوا و روش‌های تدریس باهم هماهنگ باشند، بهتر می­توان از تلاش‌های آموزشی نتیجه گرفت. در این راستا پژوهش­ها نشان می­دهند که معلمان سهمی اساسی در کاربرد ایده­های گوناگون در تربیت کارآفرینان دارند، ازاین‌رو، بایستی با اتخاذ روش‌های تدریس نوآورانه و خلاقْ کیفیتِ آموزش را بهبود بخشید (آکپان¹¹، 2021)؛ لذا در مدارس شیوه­های تدریس در درازمدت باعث افزایش توانایی­های کارآفرینی فراگیران می­شود و این امر مستلزم اقداماتی همچون پرورش معلمان با روحیۀ کارآفرینانه، طراحی برنامه­های درسی مناسب، فراهم‌کردن محیط یادگیری نوآورانه، ایجاد شبکه­ها و فرهنگ یادگیری کارآفرینی در مراکز تربیت‌معلم است (بانها، لویز و اداو¹²، 2022).

در نظام تعلیم‌وتربیت لازم است با راهبردها، رویکردها و شیوه­های آموزشی مناسب به تربیت و تشویق افرادی پرداخته شود که ساختارهای سنتی را بشکنند و با شناخت فرصت‌ها تغییرات گسترده­ای در جامعه ایجاد کنند و بتوانند شغل و حرفه معلمی را توسعه دهند (یانگ¹³، 2024). توسعه حرفه­ای معلمان عبارت است فرایندها و فعالیت­های طرح­ریزی شده به‌منظور افزایش دانش، مهارت‌ها و نگرش­های حرفه­ای معلمان تا اینکه بتوانند موجب بهبود یادگیری دانش­آموزان شوند (دلگادو کلوز¹⁴و همکاران، 2021). این تعریف دامنه وسیعی برای توسعه حرفه­ای معلمان قائل است، بااین‌حال رویکردهای جدید نسبت به توسعه حرفه­ای، طرف‌دار یادگیری درونی‌سازی بوده و یادگیری حرفه­ای را مداخله­ای کوتاه‌مدت نمی‌دانند، بلکه توسعه حرفه‌ای معلمان را فعالیتی بلندمدت می‌دانند، که دامنه آن از آموزش معلمان در دانشگاه تا دوره­های ضمن خدمت معلمان را در بر می­گیرد و در این آموزش­ها، باید به الگوی تدریس کارآفرینی معلمان توجه ویژه نمود (جرز یانز، اراندا کاسریز، کوروالان، گونزالس روجاس¹⁵و همکاران، 2019). 

در همین زمینه، کولومبلی، لوسیانو، پانیلی، ورازیو، پینیسی و فرانسسکو¹⁶(2022)، بیان می­کنند، که معلمان کارآفرینی می­بایست، فراتر از رهبران و مدیران باشند، همچنین، معلمان کارآفرینی باید همان نوآوران و افراد خطرپذیری باشند، که از فراگیرانشان انتظار دارند، این‌گونه باشند. شین¹⁷ (2021)، نیز در پژوهشی شش ویژگی برای مدل رفتار کارآفرینی حرفه­ای معلمان طراحی نمود که شامل: دانش کارآفرینی، سازگاری حرفه­ای، خودکارآمدی حرفه­ای، تفکر خلاق، مهارت شبکه­ای و مهارت­های گروهی، به دست آمد. طبق تعریف یونسکو¹⁸ (2015)، کارآفرینی باید یکی از مؤلفه­های اصلی آموزش‌وپرورش حرفه­ای باشد: «باتوجه‌به میزان بیکاری جوانان و اشتغال آسیب­پذیر، آموزش کارآفرینی مؤلفه­ای ضروری برای انتقال موفقیت­آمیز مدرسه به محل کار است». هم­چنین هاگ و گابریل سون¹⁹ (2019)، باور دارند که تأکید روی تغییرات آموزش، مثل اصلاحات، برای آموزش معلمان بیشتر از دانش­آموزان ضروری است. این موضوع می­تواند اهمیت این نکته را روشن سازد که آموزش کارآفرینی بر مبنای یادگیری معلمان است؛ بنابراین، سهم معلم در این مورد اهمیت ویژه­ای دارد و آموزش معلم را نمی­توان دست‌کم گرفت. معلم باید با آموزش کارآفرینی ساخته‌وپرداخته شده باشد. از نظر بل²⁰ (2020)، مؤسسات آموزشی باید سازمان‌های کارآفرینی، کلاس­های درس آن­ها مکان­های کارآفرینی و معلمان آن­ها به‌منزله کارآفرین در نظر گرفته شوند. بنابراین ضروری است، معلمان از توانمندی­ها و شایستگی­های لازم برخوردار باشند؛ زیرا آنان تربیت‌کنندگان نیروی کاری خلاق و نوآور برای رشد و پیشرفت جنبه­های گوناگون زندگی فردی و اجتماعی فراگیران هستند و برای موفقیت در رسالت خویش بایستی شایستگی­های لازم را داشته باشند (اوکسانین²¹، 2024). از دیدگاه چي­كو²² (2019)، انواع شایستگی­های معلمان عبارت است از شایستگی­های شخصی، شایستگی­های عملکردی، شایستگی­های نظارتی، شایستگی­های حرفه­ای، شایستگی­های شناختی، شایستگی­های عاطفی، شایستگی­های پژوهشی، شایستگی‌های پویایی و مولد بودن.

هم­چنین شایستگی به‌صورت بالقوه به فرآیندها و قابلیت­های فرد، یعنی شایستگی نوآوری فردی، تعریف شده است (هیرو²³، 2018). شایستگی­های فردی مانند انعطاف­پذیری، انگیزه، تعامل، گرایش به موفقیت، عزت­نفس و خودمدیریتی. مهارت­هایی مانند مهارت­های تفکر آینده­نگر، خطرپذیر، خلاق و یادگیرنده، مهارت­های اجتماعی (مانند همکاری، مهارت­های شبکه­سازی و ارتباطی، مهارت­های مدیریت پروژه، مهارت­های تصمیم­گیری، ساخت مهارت­ها و مهارت­های فنی) و دانش مربوط به تسلط بر خود یا نظم و انضباط و دانش سایر رشته­هاست و در این میان الگوی شایستگی کارآفرینی مبتنی بر توانایی فرد برای تبدیل ایده­ها به عمل است و مبنایی برای کسب مهارت و دانش خاص موردنیاز افرادی است که به ایجاد فعالیت‌های اجتماعی یا تجاری کمک می­کنند یا خودشان آن­ها را تولید می­کنند (جویو – شیان، هان-لیانگ، هورنگ، هسیاو، و لئو²⁴و همکاران، 2021). با این اوصاف، آموزش به‌منظور توسعه حرفه­ای و کارآفرینی ضروری است؛ بنابراین، کارآفرینی پدیده­ای انسانی است که مربوط به طیف وسیعی از شایستگی­ها، مهارت­ها و نگرش­هاست که نشان می­دهد هیچ روش ساده­ای برای تجزیه‌وتحلیل آن و دانستن چیزی که می­تواند فرد را به یک کارآفرین تبدیل کند، وجود ندارد (فریرا، فرناندز و کروس²⁵،2019). بنابراین، بزرگ‌ترین مزیتی که نظام آموزشی می­تواند از آن برخوردار باشد بهره­مندی از معلمانی شایسته و توانمند، خلاق و کارآفرین پرور است. طبق تحقیقات کیم، رازا و سیدمن²⁶ (2019)، معلمان با نشان‌دادن حس ابتکار عمل و کارآفرینی در مدرسه به‌منزله الگویی برای دانش­آموزان خود عمل می­کنند و در این میان معلم شایسته معلمی است، که راه‌ و رسم چگونه آموختن، چگونه اندیشیدن و چگونه زیستن را به دانش­آموزان می­آموزد و به خودسازی و دانش­افزایی خودش نیز توجه دارد. در ادامه به بررسی پیشینه پروهشی می­پردازیم:

 عبداللهی، سادین، نوه ابراهیم و عباسیان (1401)، در پژوهشی به طراحی مدل بالندگی حرفه­ای اعضاء هیئت‌علمی در دانشگاه فرهنگیان با رویکرد داده‌بنیاد و پارادایم آمیخته اکتشافی پرداختند. در بخش یافته­ها مهارت‌های آموزشی، پژوهشی، مسئولیت حرفه­ای، سازمانی و فراسازمانی با جزئیات 17 مؤلفه و 76 نشانگر متناسب با شرایط علی و زمینه­ای تربیت‌معلم شناسایی و با اتخاذ راهبردهای دانشگاهی و ساختاری پیامدهای فردی، سازمانی و فراسازمانی ارائه شد. نتایج فرضیه‌های مبتنی بر ضرایب مسیر، حاکی از تأیید کلیه فرضیه­های اصلی و فرعی به‌استثنای تأثیر مولفه­های جهانی‌شدن و عوامل اجتماعی بر راهبردها و همچنین تأثیر بالندگی حرفه­ای بر پیامدهای فراسازمانی، در مدل طراحی شده بود، در نتیجه مطالعه تأثیر، ضرورت بالندگی حرفه­ای برای دستیابی به دانشگاه موفق در تربیت‌معلم را تأیید می­کند. حسینی، علی عسگری، قلتاش و احدبیگی (1401)، در پژوهشی به طراحی و اعتباربخشی مدل برنامه درسی کارآفرینی اجتماعی در آموزش عالی ایران پرداختند. این پژوهش جزء پژوهش­های ترکیبی، از نوع اکتشافی متوالی است. بخش کیفی با استفاده از روش تحلیل محتوا با رویکرد قیاسی و کدگذاری باز و محوری و در بخش کمی با استفاده از روش آمار توصیفی و استنباطی شامل آزمون استنباطی و ناپارامتریک خی دو  و هم­چنین فریدمن جهت رتبه بندی گویه­های هر عنصر استفاده شد. مشارکت کنندگان در بخش کیفی شامل 4 گروه، متخصصان کارآفرینی، برنامه­ریزان درسی، جامعه شناسی و کارآفرینی اجتماعی و با تکنیک گلوله برفی بود، که تا رسیدن به اشباع نظری مصاحبه به عمل آمد. در پایان، مدل نهایی برنامه درسی کارآفرینی اجتماعی در آموزش عالی با 87 عنوان در قالب عناصر ده­گانه اکر، طراحی و تدوین شد. داوودی راد، عباس پور و میگون پوری (1400)، در پژوهشی به طراحی و اعتباریابی الگوی کارآفرینی اجتماعی نظام آموزش عالی ایران پرداختند. پژوهش حاضر از طریق روش تحقیق ترکیبی انجام شد. در بخش کیفی پژوهش، از طریق نمونه‌گیری هدفمند، با 15 نفر از صاحب‌نظران آموزش عالی مصاحبه به عمل آمد. بر این اساس، پرسشنامه‌ای ساخته شد. در بخش کمی پژوهش نیز، از طریق نمونه‌گیری تصادفی، 384 نفر از دانشجویان دانشگاه‌های شهر تهران انتخاب و پرسشنامه روی آن­ها اجرا شد. داده‌های پژوهش، در بخش کیفی، با روش نظریه‌ زمینه‌ای؛ و در بخش کمی، از طریق مدل‌یابی معادلات ساختاری تحلیل شد. نتایج نشان داد، عوامل زیرساختی، طراحان و متخصصان برنامه‌ریزی درسی، دانشجو، استاد، عدم آینده‌پژوهی کارآفرینی، اقتصادی، سیاست‌های آموزش عالی، پیامدهای اقتصادی و اجتماعی، مدیریت آموزش عالی، عوامل فرهنگی، اجتماعی و برنامه‌های درسی و کیفیت ناکارآمد، عوامل کارآفرینی اجتماعی نظام آموزش عالی ایران هستند.

هیلیونا و گونگو²⁷ (2023)، در پژوهشی به بررسی الگوی آموزش کارآفرینی، یک فرآیند یادگیری چالش‌برانگیز به سمت شایستگی کارآفرینی در آموزش پرداختند. در این تحقیق نیاز معلمان به کسب صلاحیت حرفه­ای بر اساس کارآفرینی را در هر سطح حرفه­ای (دوره آموزشی) مورد سنجش قرار گرفت. یافته‌های حاصل از نظرسنجی مورد تجزیه‌وتحلیل قرار می‌گیرد، با در نظر گرفتن سیاست‌های اروپا در مورد آموزش کارآفرینی، مانند چارچوب صلاحیت کارآفرینی اروپا²⁸ و اجرای آن­ها در بخش آموزشی کشور آلبانی، 75.7 درصد از شرکت‌کنندگان این را تأیید کردند، که طراحی مدل آموزش مفاهیم کارآفرینی برای آموزش معلمان ضروری است و سپس آن را باید در برنامه درسی مدرسه گنجاند، به‌ویژه در موضوعات خاص مانند آموزش عملی معلمان در کسب‌وکارهای موفق و انتقال آن به دانش­آموزان. 72 درصد از شرکت‌کنندگان اذعان دارند، که نیاز به دانش بیشتر و یک الگوی عملی در مورد آموزش کارآفرینی دارند، 9/88 درصد از شرکت‌کنندگان اذعان داشتند، که نیاز به دانش بیشتر در مورد آموزش کارآفرینی، ایجاد ارتباطات و ساختارهای همکاری با کسب‌وکارها و سازمان‌های اجتماعی برای حمایت از برنامه درسی کارآفرینی در مدارس خود، دارند. چوی²⁹ (2021)، در پژوهشی به بررسی موانع برنامه درسی کارآفرینی برای تدریس الگوهای توسعه پایدار کارآفرینی طرز فکر دانشجویان آموزش عالی در چین: نقش تعدیل‌کننده جو کارآفرینی در انستیتو پرداخت. با استفاده از طرح پیمایش مقطعی، داده‌ها از 15 مؤسسه آموزش عالی در چین جمع‌آوری شد، نتایج نشان داد که دانشگاه‌ها و توسعه‌دهندگان برنامه‌های کارآفرینی باید به انتخاب الگوهای آموزشی صحیح و ایجاد فضای کارآفرینی حمایتی برای بهینه‌سازی دانش‌آموزان توجه کنند، تا در نتیجه توسعه پایدار خود را ترویج می‌کند، تا از بروز این مانع جلوگیری کنند. الگوهای توسعه پایدار کارآفرین برای برطرف نمودن موانع کارآفرینی شامل: ایجاد انگیزه‌های به‌کارگیری خلاقیت و ابتکار منتج به کارآفرینی، و بالابردن سطح تفکر انتقادی که منتج به کارآفرینی شود، گزارش داده شد. بل³⁰ (2020)، در پژوهشی به بررسی انطباق با مدل سازنده­گرایانه برای آموزش کارآفرینی در کلاس درس و رفع موانع آموزش کارآفرینی در کشور چین پرداخت. برای مطالعه چالش‌هایی که دانشجویان چینی هنگام گذراندن دوره کارآفرینی مبتنی بر تجربه سازنده­گرا با تمرکز بر فرآیند به‌جای محتوا با آن مواجه می‌شوند، هشت گروه از دانشجویان بازرگانی در یک دانشگاه چینی وظیفه توسعه پروژه‌هایی را داشتند، که به جامعه بین‌المللی دانشگاه ارزش‌افزوده می‌داد. نتایج پژوهش کیفی نشان داد چهار موضوع کلیدی: آشنایی با فرآیند یادگیری ساخت‌گرا، تقویت کارگروهی و پویایی گروه‌های تیمی، پیوند محتوای آموزش‌داده‌شده به فعالیت‌های عملی و کارآفرینی، و فرآیند بازتابی یادگیری در آموزش ساخت‌گرا، شناسایی شد.

بنابراین با توجه به بررسی پیشینه پژوهش و با توجه ‌به روند توسعه کشورها، به‌خصوص ایران، در ابعاد گوناگون و با تمرکز بر رشد کارآفرینی به‌عنوان رویکردی جهانی در قلمرو آموزش، در این زمینه، به‌خصوص برای معلمان جامعه ما، کاستی­هایی وجود دارد و تاکنون چارچوب جامعی مبنی بر آموزش و توسعه حرفه­ای معلمان بر اساس رویکرد کارآفرینانه طراحی نشده است؛ بنابراین در این زمینه، با درک اهمیت موضوع و با توجه ‌به روند توسعه کشور در ابعاد گوناگون ملی و بین­المللی و رویکردهای جهانی غالب به رشد کارآفرینی در قلمرو و آموزش، ضروری است که چارچوب مدل کارآفرینانه حرفه­ای معلمان در پرورش قابلیت­های وجودی آن­ها و به‌روزرسانی و کسب مهارت‌های روز و حضور فعالانه در جامعه و ارائه خدمات ارزشمند به کلیه ذی‌نفعان کاوش شود و در توجه قرار گیرد. ازاین‌رو، پژوهش حاضر، درصدد طراحی مدل بهسازی و توسعه حرفه­ای معلمان بر اساس رویکرد کارآفرینانه است. در راستای رسیدن به این هدف کلی، تعیین و شناسایی ابعاد، ملاک‌ها و نشان­گرهای چارچوب مدل کارآفرینانه حرفه­ای معلمان در قالب پژوهشی کیفی مورد سنجش قرار گرفته است.

سوال تحقیق

مدل آموزش و توسعه حرفه‌ای معلمان بر اساس رویکرد کارآفرینانه چگونه است؟

روش تحقیق

باتوجه‌به اینکه هدف پژوهش حاضر طراحی مدل آموزش و توسعه حرفه‌ای معلمان بر اساس رویکرد کارآفرینانه از نظر متخصصان خواهد بود. از رویکرد کیفی و از روش تحلیل مضمون استفاده شده است.برای مدل آموزش و توسعه حرفه‌ای معلمان بر اساس رویکرد کارآفرینانه از سه نوع کدگذاری استفاده شد. این سه نوع عبارت‌اند از 1)کدگذاری باز بر مبنای مصاحبه انجام شده، 2)کدگذاری محوری و اصلی و 3) کدگذاری انتخابی. البته لازم به ذکر است در این پژوهش محقق برای پاسخ به سوال اول تحقیق صرفاً از کدگذاری باز و کدگذاری محوری استفاده نموده است. جامعه آماری پژوهش شامل: کلیه اساتید دانشگاه فرهنگیان، دولتی و آزاد شهرکرد(با شاخص­های ورودي دارای سابقه بیش از 10 سال کار در حوزه برنامه‌ریزی درسی و کارآفرینی و داشتن مدرك دکتری) با سوابق کارآفرینی (با شاخص­های ورودي دارای سابقه بیش از 10 سال کار در حوزه برنامه‌ریزی درسی و کارآفرینی و داشتن حداقل مدرك کارشناسی ارشد) می‌باشد. این افراد جهت انجام مصاحبه برای تهیه طراحی مدل آموزش و توسعه حرفه‌ای معلمان بر اساس رویکرد کارآفرینانه مورد مطالعه قرار ­گرفتند. جهت حجم نمونه و روش نمونه گیری، برای بخش کیفی پژوهش، مصاحبه با اساتید دانشگاه فرهنگیان، دولتی و آزاد شهرکرد تا اشباع نظری داده­ها ادامه یافت که با 15 نفر مصاحبه­ها در حد اشباع قرار گرفت. جهت انتخاب افراد برای مصاحبه از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شد.

ابزار اندازه گیری در بخش کیفی، مصاحبه نیمه­ساختاری است. در این پژوهش از مصاحبه نیمه ساختارمند استفاده شد. این مصاحبه براساس شش عنصر برنامه درسی برخاسته از داده‌های کیفی از قبیل: منطق، هدف، محتوا، راهبرد آموزشی، مواد آموزشی، و ارزشیابی انجام شد. براساس موارد استخراج شده از مصاحبه، مضامین اصلی در «منطق» شامل: کمک به رشد مهارت­های دانش‌آموزان، کمک به رشد مهارت­های معلمان، کمک به رشد جامعه، شناسایی فرصت­ها؛ (2) مضامین اصلی در «اهداف» شامل: توسعه دانشی معلمان، رشد مهارتهای فردی معلمان؛ (3) مضامین اصلی در «محتوا» شامل: محتوای تئوریک (دانشی)، محتوای مهارتی، محتوای براساس متد جهانی؛ (4) مضامین اصلی در «راهبردهای آموزشی» شامل: روش مستقیم، روش غیرمستقیم و عملیاتی؛ (5) مضامین اصلی در «مواد آموزشی» شامل مواد آموزشی؛ و (6) مضامین اصلی در «ارزشیابی» شامل ارزشیابی، بدست آمد. بر اساس طرح نظام­مند نظريه داده بنياد، براي تحليل داده­هاي كيفي گردآوري شده بايد وارد مرحله کدگذاری و خلق نظریه شد. کدگذاری انتخابی را به همراه‌ کدگذاری‌ باز و محوری این‌گونه‌ تشریح می‌کنند:. براساس کد گذاری انتخابی، نظریه پژوهش درباره طراحی مدل آموزش و توسعه حرفه‌ای معلمان بر اساس رویکرد کارآفرینانه مورد بررسی قرار گرفت. قابلیت اطمینان در داده­ها: پایایی و صحت و ثبات داده­ها از طریق بررسی­های مکرر توسط اساتید، استاد راهنما و مشاور، و وارسی­های متقابل و مجدد توسط پژوهشگر انجام شد و مورد تأیید قرار گرفت. روائی محتوائی: مقوله­های استخراج شده حسب موارد مقتضی با مصاحبه شوندگان در میان گذاشته ­شد و در صورت لزوم نسبت به اصلاح کدها و مقولات و تأیید مجدد و نهایی آنها اقدام ­گردید و در نهایت مقوله­های استخراج شده مورد تایید و بدین ترتیب روائی محتوائی تایید شد. 

یافته‌ها

     در این پژوهش از مصاحبه نیمه ساختارمند استفاده شد. این مصاحبه براساس شش عنصر برنامه درسی برخاسته از داده‌های کیفی از قبیل: منطق، هدف، محتوا، راهبرد آموزشی، مواد آموزشی، و ارزشیابی انجام شد. براساس موارد استخراج شده از مصاحبه، مضامین اصلی در «منطق» شامل: کمک به رشد مهارت­های دانش آموزان، کمک به رشد مهارتهای معلمان، کمک به رشد جامعه، شناسایی فرصت­ها؛ (2) مضامین اصلی در «اهداف» شامل: توسعه دانشی معلمان، رشد مهارتهای فردی معلمان؛ (3) مضامین اصلی در «محتوا» شامل: محتوای تئوریک (دانشی)، محتوای مهارتی، محتوای براساس متد جهانی؛ (4) مضامین اصلی در «راهبردهای آموزشی» شامل: روش مستقیم، روش غیرمستقیم و عملیاتی؛ (5) مضامین اصلی در «مواد آموزشی» شامل مواد آموزشی؛ و (6) مضامین اصلی در «ارزشیابی» شامل ارزشیابی، به­دست آمد.

جدول 1. توزيع فراواني افراد مورد مطالعه گروه نمونه براساس جنسیت

جنسیت	فراواني	درصد
مرد	11	3/73
زن	4	7/26
مجموع	15	100

 

بنابر اطلاعات جدول بالا، گروه نمونه مردان مورد مطالعه بیشتر از زنان گروه نمونه مي­باشد.

جدول 2. توزيع فراواني افراد مورد مطالعه گروه نمونه براساس سابقه خدمت

سابقه خدمت	فراواني	درصد
16-20 سال	3	20
21-25 سال	7	7/46
بیشتر از 25 سال	5	3/33
مجموع	15	100

بنابر اطلاعات جدول 2، بیشترین فراوانی مربوط به گروه نمونه با سنوات خدمتی 21 تا 25 سال و کمترین مربوط به افراد با سنوات خدمتی بیشتر از 25 سال مي باشد.

جدول 3. برخی از كدهاي باز استخراج شده از مصاحبه و براساس حوزه اصلي (کدگذاری انتخابی) طراحی مدل آموزش و توسعه حرفه‌ای معلمان بر اساس رویکرد کارآفرینانه

كد مصاحبه شونده	کدگذاری انتخابی	كدهاي باز استخراج شده	پاسخ­هاي مشترک مصاحبه شوندگان
A1/A2/A3/A4/A5/A6/A7/A8/A9/A10/A11/A12/A13/A14/A15	منطق	- رشد مهارت­های کارآفرینی دانش آموزان	-آموزش حرفه­ای معلمان براساس کارآفرینی موجب می­شود تا دانش­آموزان نگرش مثبت­تری به مدرسه داشته باشند. - موجب می­شود تا دانش آموزان در انجام تکالیف رغبت بیشتری داشته باشند. - موجب می­شود تا مهارتهای کارآفرینی دانش آموزان نیز رشد و حول یابد. - موجب می­شود تا دانش آموزان به مفهوم کاملتری از کارآفرینی دست یابند.
		- رشد مهارت­های کارآفرینی معلمان	- آموزش حرفه­ای معلمان موجب می­شود تا استعدادهای کارآفرینی معلمان کشف شود. -موجب می­شود رشد مهارت­های کارآفرینی معلمان توسعه یابد. - موجب می­شود تا معلمان به مفهوم کامل­تری از کارآفرینی دست یابند.
		- رشد کارآفرینی در جامعه	-آموزش حرفه­ای معلمان براساس کارآفرینی موجب می­شود تا استعدادهای کارآفرینی در جامعه هم بارور شود. -موجب می­شود تا معلمان کسب و کارهای جدیدی در جامعه ایجاد کنند. - موجب می­شود تا دانش­آموزان آموزش دیده توسط معلمان، کسب و کارهای جدیدی در جامعه ایجاد کنند. - موجب می­شود تا آموزش کارآفرینی معلمان به دیگر به دیگر افراد جامعه توسعه یابد.
		-شناسایی فرصت­ها و کشف مشاغل جدید براساس کارآفرینی	- آموزش حرفه­ای کارآفرینی به معلمان و به­دنبال آن آموزش کارآفرینی به دانش­آموزان و ورود اینگونه دانش­آموزان به بازار کار موجب رشد یادگیری مهارت­هاي کسب و کار و رشد تفکر خلاق براساس کارآفرینی اتفاق خواهد افتاد. - آموزش حرفه­ای کارآفرینی به معلمان و به­دنبال آن آموزش کارآفرینی به دانش­آموزان و ورود اینگونه دانش­آموزان به بازار کار موجب ترقی و پیشرفت و اکتشاف مشاغل جدید براساس کارآفرینی می شود. - آموزش حرفه­ای کارآفرینی به معلمان و بدنبال آن آموزش کارآفرینی به دانش­آموزان و ورود اینگونه دانش­آموزان به بازار کار موجب موجب توسعه مشاغل جدید و به­دنبال آن کاهش نرخ بیکاری می شود. - آموزش حرفه­ای کارآفرینی به معلمان و بدنبال آن آموزش کارآفرینی به دانش­آموزان و ورود اینگونه دانش­آموزان به بازار کار موجب موجب شناسایی فرصت­ها شغلی در جامعه، و ایده پردازی جدیدی براساس فرصت­ها شکل می گیرد.
A2/A3/A4/A6/A7/A9/A8/A10/A11/A13/A14/A15	اهداف	-رشد دانش کارآفرینی در بین معلمان	-وقتی آموزش حرفه­ای معلمان براساس کارآفرینی صورت بگیرید موجب می­شود تا آنان دانش کارآفرینی حرفه­ای را یاد بگیرند. -وقتی آموزش حرفه­ای معلمان براساس کارآفرینی صورت بگیرید موجب می شود تا آنان دانش کارآفرینی حرفه­ای را یاد بگیرند. -وقتی آموزش حرفه­ای معلمان براساس کارآفرینی صورت بگیرید موجب می­شود تا آنان مفهوم عملیاتی کارآفرینی حرفه­ای را یاد بگیرند.
		-انتقال دانش کارآفرینی به دانش آموزان	-وقتی آموزش حرفه­ای معلمان براساس کارآفرینی صورت بگیرید موجب می­شود تا این دانش به دانش­آموزان انتقال داده شود. -وقتی آموزش حرفه­ای معلمان براساس کارآفرینی صورت بگیرید موجب می­شود تا دانش­آموزان یادگیری خود را در موقعیت­های جدید توسعه دهند. -وقتی آموزش حرفه ای معلمان براساس کارآفرینی صورت بگیرید موجب می­شود تا دانش­آموزان مهارت­های کارآفرینی را به یکدیگر آموزش دهند.
		-رشد توانمندی و استعدادهای کارآفرینی در بین معلمان	-وقتی آموزش حرفه­ای معلمان براساس کارآفرینی صورت بگیرید، آن­ها به توانمندی و استعدادهای کارآفرینی خود پی خواهند برد. -استفاده معلمان و دانش­آموزان از آموزش حرفه­ای کارآفرینی در جهت راه اندازی کسب و کار جدید استفاده خواهند کرد.
		-رشد مهارت­های فردی مرتبط با کارآفرینی معلمان	-وقتی نظام آموزش و پرورش، آموزش حرفه­ای معلمان را براساس رشد کارآفرینی در بین آن­ها تنظیم کند مهارت­های زیادی در بین آنان رشد خواهد کرد از جمله: مهارت­های ریسک پذیری، مهارت­هاي تصمیم گیري، مهارت­هاي مقابله با ناامیدي، مهارت­هاي تحمل ابهام، مهارت­هاي تحلیل انتقادي، مهارت­هاي حل مسئله، تفکر سیستمی، تیم سازی، مهارت­هاي مدیریت زمان، مهارت­هاي حل مسأله، مهارت­هاي دسترسی به اطلاعات از طریق رایانه
A1/A2/A3/A4/A5/A6/A7/A8/A9/A10/A11/A12/A13/A14/A15	محتوا	-محتوای دانشی مبتنی بر کارآفرینی	-محتوای آموزش کارآفرینی و اطلاعات دانشی برای کسب و کارهای جدید باید متناسب با استاندارهای صلاحیت حرفه­ای تنظیم شود تا معلمان دانش کاملی کسب کنند - محتوای آموزش کارآفرینی مبتنی بر سواد اطلاعات و ارتباطات مجازی، سواد رسانه­ای - محتوای دانشی آموزش کارآفرینی مبتنی بر: مفاهیم بنیادي در زمینه کسب و کار و تجارت، درك اصول و مفاهیم اقتصادي پایه، اصول و مبانی پول، انواع کسب و کارها و انواع فعالیت هاي تجاري، اصول اخلاقی در امور تجاري، آینده پژوهی شغلی براساس کارآفرینی، اصول عرضه و تقاضا، ماهیت و چگونگی تحلیل هزینه/ فایده، تحلیل پیامد تخصصی شدن نیروي کار و تقسیم کار بر بهره وري، قانون نرخ بازگشت کاهنده و عوامل محدود کننده بازده، روابط بین دولت و دنیاي کسب و کار/ تجارت،
		-محتوای مهارتی مبتنی بر کارآفرینی	-محتوای مهارتی آموزش کارآفرینی باید متناسب با استاندارهای صلاحیت حرفه­ای تنظیم شود تا معلمان دانش کاملی کسب کنند - محتوای مهارتی آموزش کارآفرینی مبتنی بر: انواع کسب و کارها و انواع فعالیت هاي تجاري، اصول عرضه و تقاضا، ماهیت و چگونگی تحلیل هزینه/ فایده، تحلیل پیامد تخصصی شدن نیروي کار و تقسیم کار بر بهره وري، قانون نرخ بازگشت کاهنده و عوامل محدود کننده بازده، روابط بین دولت و دنیاي کسب و کار/ تجارت، ارزیابی و برآورد پیامد اقدامات دولت بر فعالیت هاي اقتصادي خطرپذیر و کارآفرینانه، ارزیابی و برآورد عوامل مؤثر بر سوددهی یک کسب و کار و فعالیت تجاري، عوامل مؤثر بر ریسک در یک کسب و کار و فعالیت تجاري، فرادانش کارآفرینی مشتمل بر خلاقیت و نوآوری کاری، حل مسئله و تفکر انتقادی در کار، ارتباطات و همکاری در محیط کاری مسئولیت­پذیری حرفه­ای براساس کارآفرینی، انعطاف­پذیری و عمل حرفه­ای براساس کارآفرینی
		- محتوای مبتنی بر توسعه کارآفرینی در کشورهای پیشرفته	-باید محتوای که برای آموزش دانشی کارآفرینی تدوین شود که برگرفته از متدهای آموزش کارآفرینی در کشورهای پیشرفته -باید محتوای که برای آموزش مهارتی کارآفرینی تدوین شود که برگرفته از متدهای آموزش کارآفرینی در کشورهای پیشرفته -ترجمه و چاپ آخرین کتاب­ها و مقالات مرتبط با آموزش کارآفرینی
A1/A2/A3/A4/A5/A6/A8/A9/A10/A11/A12/A13/A14	راهبرد آموزشی	- راهبرد آموزش کارآفرینی به روش مستقیم	- راهبرد آموزشی مبنی بر استفاده اساتید دانشگاه بنظر بهتر باشد. - راهبرد آموزشی مبنی بر استفاده از افراد موفق در کارآفرینی برای سخنرانی استفاده نمود -برای آموزش حرفه­ای معلمان براساس کارآفرینی باید از روشهای مستقیم و غیرمستقیم استفاده نمود. - راهبرد آموزشی مبنی بر استفاده از روشهای مستقیم: کارگاه آموزشی کارآفرینی، روش آموزشی مبنی بر اجرای سمینار، روش آموزشی مبنی بر مصاحبه، روش آموزشی مبنی بر سخنرانی، آموزش از طریق حل مسائل سخنرانی.
		- راهبرد آموزش کارآفرینی به روش غیرمستقیم و عملیاتی	- راهبرد آموزشی مبنی بر استفاده از غیرمستقیم: روش آموزشی مبنی بر ملاقات با کارآفرینان، روش آموزشی مبنی بر حضور در دنیای واقعی مبتنی بر موقعیت کنونی، روش آموزشی مبنی بر تبادلات بین فردی و بحث و گفتگو، روش آموزشی مبنی بر شبیه سازي کامپیوتري، روش آموزشی مبنی بر پروژه­هاي تحقیقاتی در شرکت­های کارآفرین، روش آموزشی مبنی بر مأموریت کوتاه مدت در شرکت­هاي کارآفرین، روش آموزشی مبنی بر تأسيس انجمن­هاي كارآفريني برای معلمان، روش آموزشی مبنی بر برگزاری اردوهاي كارآفريني.
A1/A3/A4/A5/A7/A9/A10A11/A12/A13/A14/A15	مواد آموزشی	-مواد آموزشی فیزیکی برای آموزش کارآفرینی	مواد آموزشی فیزیکی برای آموزش حرفه ای معلمان براساس کارآفرینی می تواند از طریق: تدوین کتاب درسی مبتنی بر آموزش کارآفرینی، جزوات کاربردی تدوین شده مبتنی بر آموزش کارآفرینی، مواد آموزشی مبنی بر استفاده از تحقیقات جدید،
		- مواد آموزشی رسانه­ای برای آموزش کارآفرینی	مواد آموزشی رسانه­ای برای آموزش حرفه­ای معلمان براساس کارآفرینی می تواند از طریق: مواد آموزشی مبنی بر استفاده از نمايشگاه كارآفريني آموزش کارآفرینی با استفاده از فوق برنامه، استفاده از برنامه­های صدا و سيما، تهیه فیلم و اسلاید مبتنی بر آموزش کارآفرینی،
		-مواد آموزشی مجازی برای آموزش کارآفرینی	مواد آموزشی مجازی برای آموزش حرفه ای معلمان براساس کارآفرینی می­تواند از طریق: آموزش کارآفرینی با استفاده از اينترنتی و نرم افزارهاي آموزشي، آموزش کارآفرینی با استفاده از بانک های اطلاعاتی.
A1/A2/A3/A4/A5/A7/A9/A10A11/A12/A13/A14/A15	ارزشیابی	-ارزشیابی	ارزشیابی آموزش کارآفرینی که به معلمان داده می­شود می­تواند از طروق موارد: ایجاد چالش كارآفريني برای ارزشیابی آموزش کارآفرینی، محیط مشخص و سازماندهی شده برای ارزشیابی آموزش کارآفرینی، مشاهده عملکرد برای ارزشیابی آموزش کارآفرینی استفاده از چک لیست برای ارزشیابی آموزش کارآفرینی ارزشیابی از طریق حل مسائل

 

جدول بالا، كدهاي باز استخراج شده از مصاحبه و براساس حوزه اصلي (کدگذاری انتخابی) طراحی مدل آموزش و توسعه حرفه‌ای معلمان بر اساس رویکرد کارآفرینانه را نشان می­دهد، که براساس شش عنصر برنامه درسی برخاسته از داده‌های کیفی شامل: منطق، هدف، محتوا، راهبرد آموزشی، مواد آموزشی، و ارزشیابی بوده و مدل حاصله از مصاحبه، در حوزه اصلی «منطق» شامل: رشد مهارت­های کارآفرینی دانش آموزان، کمک به جامعه، رشد مهارت­های کارآفرینی معلمان، رشد کارآفرینی در جامعه، شناسایی فرصت­ها و کشف مشاغل جدید براساس کارآفرینی؛ حوزه اصلی در «اهداف» شامل: رشد دانش کارآفرینی در بین معلمان، انتقال دانش کارآفرینی به دانش آموزان، رشد توانمندی و استعدادهای کارآفرینی در بین معلمان، رشد مهارت­های فردی مرتبط با کارآفرینی معلمان؛ حوزه اصلی در «محتوا» شامل: محتوای دانشی مبتنی بر کارآفرینی، محتوای مهارتی مبتنی بر کارآفرینی، محتوای مبتنی بر توسعه کارآفرینی در کشورهای پیشرفته؛ حوزه اصلی در «راهبردهای آموزشی» شامل: راهبرد آموزش کارآفرینی به روش مستقیم و راهبرد آموزش کارآفرینی بوده است.

 

 

 

 

شکل ۱. مدل آموزش و توسعه حرفه­ای معلمان براساس رویکرد کارآفرینانه

بحث و نتیجه­گیری

یافته­های پژوهش در مورد مدل آموزش و توسعه حرفه‌ای معلمان بر اساس رویکرد کارآفرینانه نشان داد، براساس شش عنصر برنامه درسی برخاسته از داده‌های کیفی شامل: منطق، هدف، محتوا، راهبرد آموزشی، مواد آموزشی، و ارزشیابی بوده و مدل حاصله از مصاحبه، در حوزه اصلی «منطق» شامل: رشد مهارت­های کارآفرینی دانش­آموزان، کمک به جامعه، رشد مهارت­های کارآفرینی معلمان، رشد کارآفرینی در جامعه، شناسایی فرصت­ها و کشف مشاغل جدید براساس کارآفرینی؛ حوزه اصلی در «اهداف» شامل: رشد دانش کارآفرینی در بین معلمان، انتقال دانش کارآفرینی به دانش­آموزان، رشد توانمندی و استعدادهای کارآفرینی در بین معلمان، رشد مهارت­های فردی مرتبط با کارآفرینی معلمان؛ حوزه اصلی در «محتوا» شامل: محتوای دانشی مبتنی بر کارآفرینی، محتوای مهارتی مبتنی بر کارآفرینی، محتوای مبتنی بر توسعه کارآفرینی در کشورهای پیشرفته؛ حوزه اصلی در «راهبردهای آموزشی» شامل: راهبرد آموزش کارآفرینی به روش مستقیم، راهبرد آموزش کارآفرینی به روش غیرمستقیم و عملیاتی؛ حوزه اصلی در «مواد آموزشی» شامل: مواد آموزشی فیزیکی برای آموزش کارآفرینی، مواد آموزشی رسانه­ای برای آموزش کارآفرینی، مواد آموزشی مجازی برای آموزش کارآفرینی؛ و حوزه اصلی در «ارزشیابی» شامل: ارزشیابی، بدست آمد.

     یافته­های پژوهش حاضر در راستا با یافته­های پژوهش عبداللهی، سادین، نوه ابراهیم و عباسیان (1401)، کشاورزی، جاودانی و بدخشان(1400)، مرادیان، سلیمی و جهانیان (1399)، کمالی، سیف نراقی و نادری (1399)، اوکسانین³¹(2024)، یانگ³²(2024)، هیلیونا و گونگو³³(2023)، چوی³⁴ (2021) و بل³⁵(2020)، قرار دارد. در پژوهش عبداللهی و همکاران (1401) در مدل بالندگی حرفه­ای اعضاء هیئت‌علمی در دانشگاه فرهنگیان به نقش مهارت‌های آموزشی اعضاء هیئت‌علمی، در تحقیق کشاورزی و همکاران(1400)، در مدل شایستگی‌های حرفه‌ای معلمان کارآفرین چهار مضمون شایستگی‌های شخصیتی، تدریس، اجتماعی و حرفه‌ای، در مطالعه مرادیان و همکاران (1399)، در مدل توسعه کارآفرینی آموزشی در نظام آموزش عالی به نقش محتواي درسی و توانایی آموزشی اساتید، در پژوهش کمالی و همکاران (1399)، در طراحی مدل درس کارآفرینی آموزشی چهار عنصر هدف، محتوی، روش تدریس و روش ارزشیابی را برای برنامه درسی کارآفرینی، در تحقیق هیلیونا و گونگو (2023)، در الگوی آموزش کارآفرینی تاکید بر نقش مهارت‌های آموزشی معلمان، در مطالعه چوی (2021)، در مدل برنامه درسی کارآفرینی تأکید بر نقش رشد مهارت­های حرفه­ای کارآفرینی اساتید، در پژوهش بل (2020)، در مدل سازنده­گرایانه برای آموزش کارآفرینی بر نقش محتوای درسی، تأکید شده است.

     در تبیین یافته­های پژوهش می­توان گفت، نحوه شکل گیری و ثمربخشی آموزش و توسعه حرفه‌ای معلمان بر اساس رویکرد کارآفرینانه، روش­ها و شیوه­های خاصی مبتنی بر کمک به رشد مهارت­های دانش آموزان، کمک به رشد مهارت­های معلمان، استفاده از محتوای دانشی غنی، محتوای مهارتی کاربردی براساس متد جهانی را می­طلبد که بر پایه­ها و ارزش­های ویژه­ای استوار شده باشد. مجموعه این روش ها و باورها را می توان یک فرهنگ تلقی کرد که در واقع، فرآیند کارآفرینی در بطن خود فرهنگ خاصی را نهفته دارد. فرهنگ کارآفرینانه فرهنگی است که در آن جست وجوگری، تکاپو و تلاش مستمر و بی وقفه برای رسیدن به کمال اساس آن را تشکیل می­دهد و نیازمند داشتن مهارت­های دانشی و عملیاتی خاصی است که طبق نتایج پژوهش حاضر مانند: اطلاعات دانشی و زمینه اي در دنیاي کسب و کار، انواع کسب و کارها و انواع فعالیت­هاي تجاري، مهارت در استفاده از فنون تحلیل فرصت­هاي اقتصادي و ترکیب برنامه­هاي عملیاتی، مهارت راه اندازي و کنترل مؤثر کسب و کار، مهارت­های ارتباط اینترنتی با منابع اقتصادی، می باشد. در فرهنگ کارآفرینانه، تصور و خیال، برتر از دانش است؛ فرهنگی که در آن خلاقیت به سیستم فراشناختی ذهن و کنترل آن می انجامد و این در سایه رشد حرفه­ای معلمان امکان­پذیر است که نیازمند کامل شدن مهارت­های دانشی و عملی کارآفرینی آن­ها است.

      در تبیینی دیگر، مدیران نظام آموزش و پرورش باید بپذیرند كه وارد مرحله سوم از حیات شده اند و دیگر وظایف و كاركردهای آن­ها از دو وظیفه سنتی یعنی آموزش و پژوهش فراتر رفته و در این مقطع ضرورتاً باید كارآفرینی را در رأس كارهای خود قرار دهند و نداشتن تفکر حرفه­ای نسبت به توسعه کارآفرینی در مدارس محسوب می­شود. به این منظور آن­ها باید با تدوین چشم انداز كارآفرینی، تحولات جدیدی را در نظام آموزش و پرورش بوجود آورند تا هم معلمان و هم دانش آموزان به­سمت کارآفرینی پیش روند، رسالت و مأموریت جدید را نهادینه و مدارس را به سوی كارآفرین شدن پیش ببرند. برای این كار از فناوری­های نوین اطلاعاتی استفاده و كارآفرینی را در سیاست­های خود تلفیق كنند و با دید و نگاه كارآفرینانه به توسعه حرفه ­معلمان براساس کارآفرینی بپردازند، و باید در آموزش حرفه­ای معلمان یک منطق علمی و دانشی، اهداف درسی مبتنی بر خلاقیت و ابتکار، محتوای درسی دانشی و عملیاتی مبتنی بر آموزش کارآفرینی، راهبردهای آموزشی مستقیم و غیرمستقیم، مواد آموزشی مناسب و تجهیزات به روز، و ارزشیابی عینی، اجراء شود، تا بدین ترتیب مدل کارآفرینی در توسعه حرفه ای معلمان بخوبی پیاده­سازی شود.

     خلاقیت و کارآفرینی در آموزش و پرورش، محصول مستقیم کیفیت برنامه­ها، روش­ها، فعالیت­ها و فرآیندهای یاددهی-یادگیری است و همان­قدر که گسترش کمی برای تصمیم آموزش وپرورش و فراهم آوری زمینه رشد استعدادها ضروری است، توجه و تأکید بر کیفیت نیز برای بروز و پرورش خلاقیت­ها و کارآفرینی در بین معلمان نیز حیاتی است. آموزش معلمان در دوره­های ضمن خدمت بدون کیفیت، آموزشی سطحی و غیراثربخش است که اهداف عمیق و اصلی آموزشی از جمله پرورش خلاقیت و کارآفرینی معلمان و دانش آموزان را محقق نخواهد کرد و طراحی این مدل در پژوهش حاضر، به مسئولین وزارت آموزش و پرورش این آگاهی را داده که برای آموزش و توسعه حرفه‌ای معلمان بر اساس رویکرد کارآفرینانه باید برنامه­ای براساس شش عنصر برنامه درسی منطق، هدف، محتوا، راهبرد آموزشی، مواد آموزشی و ارزشیابی انجام بگیرد و عنصر منطق نشان­دهنده این است، که با توسعه حرفه­ای معلمان براساس کارآفرینی، بسترهای رشد مهارت­های آن­ها، دانش آموزان و ترویج کارآفرینی در جامعه فراهم خواهد شد و افراد جامعه با تشخیص فرصت­ها، از ابتکار و خلاقیت بیشتری در توسعه شغلی استفاده خواهند نمود، آنچنان که در تحقیق هیلیونا و گونگو (2023)، پیاده سازی الگوی آموزش کارآفرینی را مبتنی بر آموزش مهارت‌های عملی و تئوری کارآفرینی در بین معلمان دانسته و به این نتیجه رسیدند که با آموزش حرفه­ای معلمان است، که می­توان کارآفرینی را در بین دانش­آموزان و سایر افراد جامعه توسعه و ترویج داد.

تقدير و تشکر

این مقاله برگرفته از رساله دکتری نویسنده اول می­باشد، لذا نویسندگان مقاله از معاونت پژوهشی دانشگاه و کلیه افردای که در انجام رساله ما را یاری کردند، تقدیر و تشکر می­نمایند.

منابع

حسینی، فاطمه. علی عسگری، مجید. قلتاش، عباس و احدبیگی، فاطمه. (1401). طراحی و اعتباربخشی مدل برنامه درسی کارآفرینی اجتماعی در آموزش عالی ایران. فصلنامه پژوهش در نظام‌های آموزشی، 8 (4): 145-174.

داوودی راد، دانیال. عباس پور، عباس و میگون پوری، محمدرضا. (1400). طراحی و اعتباریابی الگوی کارآفرینی اجتماعی نظام آموزش عالی ایران. فصلنامه پژوهش در نظام‌های آموزشی، 7 (2): 33-50.

عبداللهی، بیژن. سادین، علی­اکبر. نوه­ابراهیم، عبدالرحیم. و عباسیان، حسین. (1401). طراحی مدل بالندگی حرفه­ای اعضاء هیئت علمی در دانشگاه فرهنگیان با رویکرد داده بنیاد و پارادایم آمیخته اکتشافی. مدیریت بر آموزش سازمان­ها، 11(3)، 83-41.

کشاورزی، فهیمه. جاودانی، محمد و بدخشان، مجید. (1400). طراحی چارچوب شایستگی­های حرفه­ای معلمان کارآفرین. نوآوری­های آموزشی، 20 (4): 54-35.

کمالی، ندا. سیف نراقی، مریم و نادری، عزت اله. (1399). طراحی الگوی درس کارآفرینی در دوره کارشناسی آموزش ابتدایی مبتنی بر ویژگی‌های ذهنی- روانی کارآفرینان آموزشی. فصلنامه توسعه آموزش جندی شاپور، 11 (1): 90-78.

مرادیان، پریسا. سلیمی، مهتاب و جهانیان، رمضان. (1399). شناسایی عوامل توسعه کارآفرینی آموزشی در نظام آموزش عالی. فصلنامه علمی آموزش علوم دریایی، 5 (3): 151.

Acton, R. (2019). Mapping the evaluation of problem-oriented pedagogies in higher education: A systematic literature review. Education Sciences, 9(4): 1–15.

Akpan, O.E. (2021). Entrepreneurship Studies Education in Tertiary Institutions in Nigeria: Theories and Practices. International, Journal of Vocational and Technical Education Research.

Banha, F., Luís, S. C., & Adão, F. (2022). Entrepreneurship Education: A Systematic Literature Review and Identification of an Existing Gap in the Field. Education Sciences, 12: 336.

Bell, R. (2020). Adapting to constructivist approaches to entrepreneurship education in the Chinese classroom. Stud. High. Educ, 45, 1694–1710.

Chyekoh, H. (2019) Testing hypotheses of entrepreneurial characteristics: A study of Hongkong MBA Students. Journal of managerial psychology. 11(3), 12-25.

Colombelli, A., Loccisano, M., Panelli, A., Orazio, A. Pennisi, M., & Francesco, S. (2022). Entrepreneurship Education: The Effects of Challenge-Based Learning on the Entrepreneurial Mindset of University Students. Administrative Sciences, 12: 10.

Cui, J. (2021). The Impact of Entrepreneurship Curriculum with Teaching Models on Sustainable Development of Entrepreneurial Mindset among Higher Education Students in China: The Moderating Role of the Entrepreneurial Climate at the Institution. Sustainability, 13, 7950.

Delgado Kloos, C.D., Alario-Hoyos, C., Morales, M., Rocael, H.R., Jerez, O.; Perez-Sanagustin, M.; Kotorov, I.; Fernandez, S.A.R.; Oliva-Cordova, L.M.; & Solarte, M. (2021). PROF-XXI: Teaching and Learning Centers to Support the 21st Century Professor. In Proceedings of the 2021 World Engineering Education Forum/Global Engineering Deans Council, WEEF-GEDC 2021, Madrid, Spain, 15–18 November 2021; IEEE: Piscataway, NJ, USA, 2021; pp. 448–455.

Ferreira, J., Fayolle, A., & Ratten, V. (2018). Entrepreneurial universities: Collaboration, education and policies. London: Routledge, ISBN 9781786432452.

Grigg, R., Healey-Benson, F., Israel, H., McCallum, E., & Oksanen, L. (2024). Chapter 6: Reflecting on the potential of EntreCompEdu to stimulate teachers’ entrepreneurial thinking and activity.

Guerrero, M., Urbano, D., & Gajón, E. (2020). Entrepreneurial university ecosystems and graduates’ career patterns: Do entrepreneurship education programmes and university business incubators matter? Journal of Management Development, 39(5), 753–775. https://doi.org/10.1108/JMD-10-2019-0439

Hägg, G., & Gabrielsson, J. (2019). A systematic literature review of the evolution of pedagogy in entrepreneurial education.

Heliona, M., & Cungu, J. (2023). Entrepreneurship Education, a Challenging Learning Process towards Entrepreneurial Competence in Education. Administrative Sciences, 13:22.         

Hero, L. M. (2018). Innovation tournament as a multidisciplinary activity system to promote the development of innovation competence. Ammattikasvatuksen aikakauskirja, 19(4), 8-31.

Jeou-Shyan, H., Han-Liang, H., Horng, H.L. Hsiao, C.H. Liu, S.F. & Chou, K. (2021). Learning innovative entrepreneurship: Developing an influential curriculum for undergraduate hospitality students‏. Journal of Hospitality ,29.

Jerez Yàñez, Ó., Aranda Càceres, R, Corvalán Canessa, F., González Rojas, L., & Ramos Torres, A. (2019). A teaching accompaniment and development model: Possibilities and challenges for teaching and learning centers. International Journal Acad. Dev. 2019, 24, 204–208.

Kim, S., Raza, M., Seidman, E. (2019). Improving 21-st century teaching skills: The key to effective 21-century learners. Research in Comparative and International Education, 14(1), 99-117.

Mei, W. & Symaco, L. (2020). University-wide entrepreneurship education in China’s higher education institutions: Issues and challenges. Stud. High. Educ,4, 1–17.

Shahin, M. (2021). The impact of a STEM-based entrepreneurship program on theentrepreneurial intention of secondary school female students. International Entrepreneurship and Management Journal, https://doi.org/10.1007/s11365-020-00713

UNESCO. (2015). Transforming technical and vocational education and training: building skills for work and life [Paper presentation]. Third International Congress on Technical and Vocational Education and Training, Shanghai, China.

Wu, W., Wang, H., & Wu, Y. J. (2020). Internal and external networks, and incubatees’ performance in dynamicenvironments: entrepreneurial learning’s mediating effect. The Journal of Technology Transfer, 46(6): 1707-1733.

Yuan, C. H., & Wu, Y. J. (2020). Mobile instant messaging or face-to-face? Group interactions in cooperative simulations. Computers in Human Behavior, 113: 134-155.

 

 

 

 

---

[1]  - دانشجوی دکتری گروه مدیریت آموزشی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران. [e-mail]

[2]  - دانشیار گروه مدیریت و برنامه­ریزی آموزشی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران. (نویسنده مسئول) [e-mail]

[3]  - دانشیار گروه برنامه­ریزی آموزشی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.  [e-mail]

 

[4] - Entrepreneurship

[5] - Mei & Symaco

[6] - Grigg, Healey-Benson, Israel, McCallum & Oksanen

[7] - Acton

[8]  - Wu, Wang & Wu

[9]  - Yuan & Wu

[10] - Guerrero, Urbano & Gajón

[11] - Akpan

[12] - Banha, Luís & Adão

[13] . Yang

[14] . Delgado Kloos

[15] . Jerez Yàñez, Aranda Càceres, Corvalán Canessa, González Rojas

[16] - Colombelli, Loccisano,Panelli, Orazio, Pennisi & Francesco

[17] - Shahin

[18] - UNESCO

[19] - Hägg & Gabrielsson

[20] - Bell

[21] - Oksanen

[22] - Chyekoh 

[23] - Hero

[24] - Jeou-Shyan, Han-Liang, Horng, Hsiao, Liu

[25] - Ferreira, Fernandes & Kraus

[26] - Kim, Raza & Seidman

[27]  - Heliona & Cungu

[28]  - EntreComp

[29]  - Cui

[30]  - Bell

[31] - Oksanen

[32] . Yang

[33]  - Heliona & Cungu

[34] - Cui

[35] - Bell

 

Designing the teacher training and professional development model based on the entrepreneurial approach

Ghasem Bamiri¹, Mohsen Dibaei Saber², Seyfollah Fazlollahi Qomshi³

 

Abstract:

purpose: The purpose of the present study was to formulate a model of professional education and development of teachers based on an entrepreneurial approach.

Method: The current research uses a mixed exploratory approach in two qualitative and quantitative phases, in which the qualitative part of the theme analysis method and in the quantitative part of descriptive survey analysis are used. The statistical population includes all the professors of Farhangian University, State University, Azad Shahrekord, and the sample size was saturated by interviewing 15 people. The measurement tool was a semi-structured interview. Thematic analysis was used to analyze the data based on the grand theory approach.

Results: The findings showed that, based on six curriculum elements derived from qualitative data, including: logic, purpose, content, educational strategy, educational materials, and evaluation, and the model resulting from the interview, in the main area of ​​"logic" includes: helping to Developing students' skills, helping to develop teachers' skills, helping society, identifying opportunities; The main area in "goals" includes: knowledge development of teachers, development of teachers' individual skills; The main area in "content" includes: theoretical (knowledge) content, skill content, content based on the global method.

Conclusion: creativity and entrepreneurship in education is a direct product of the quality of programs, methods, activities and teaching-learning processes and as much as quantitative expansion is necessary for the decision of education and upbringing and providing the basis for the development of talents. attention and emphasis on quality is also vital for the emergence and cultivation of creativity and entrepreneurship among teachers.

Keywords: training, professional development of teachers, entrepreneurial approach, educational strategies.

---

[1]  - Ph.D. student of Educational Management, Department of Educational Management, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran.

[2]  - Associate Professor, Department of Educational Management and Planning, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran.

[3]  - Associate Professor, Department of Educational Sciences, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran.