شناسایی پیشران¬های کلیدی موثر بر سوء رفتار مالی شرکت¬ها در افق زمانی 1412

محورهای موضوعی : حسابداری

مهرداد لرکان ¹ , حسن همتی ² , جمال بحری ثالث ³ , سعید جبارزاده کنگرلوئی ⁴

1 - دانشجوي دکتري، گروه حسابداري، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران
2 - استادیار،گروه حسابداري، دانشگاه رجاء، قزوین، ایران (عهده‌دار مکاتبات)
3 - دانشیار، گروه حسابداري، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران
4 - دانشیار، گروه حسابداري، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران

تاریخ دریافت : 1403/03/21 تاریخ پذیرش : 1403/10/27 تاریخ انتشار : 1404/05/30

کلید واژه: سوء رفتار مالی, محیط اطلاعاتی, آینده¬پژوهی.,

چکیده مقاله :

امروزه تأثیر محیط¬های حاکم بر فعالیت¬های مالی شرکت¬ها را نمی¬توان دست کم گرفت. با درک عواملی که منجر به سوء رفتار مالی می¬شوند، ذی¬نفعان و به¬طورکلی تصمیم¬گیرندگان می¬توانند استراتژی¬هایی را برای پیشگیری و تشخیص چنین رفتاری اتخاذ نمایند. پرورش فرهنگ صداقت، ترویج شفافیت، و اجرای مقررات قوی در ایجاد یک محیط تجاری که به شیوه¬های اخلاقی و مسئولیت¬پذیری ارزش می¬دهد، ضروری است. از این رو، هدف پژوهش حاضر شناسایی پیشران¬های کلیدی تاثیرگذار بر سوء رفتار مالی شرکت¬ها در افق زمانی 1412 می¬باشد. برای بررسی پیشران¬-های موثر بر سوء رفتار مالی شرکت¬ها از روش مطالعات اسنادی و روش دلفی و نرم‌افزار MICMAC استفاده شده است. از این رو با مصاحبه از 28 نفر از خبرگان و متخصصان مراکز دانشگاهی و مدیران مالی شرکت¬ها، 23 پیشران اثرگذار بر سوء رفتار مالی شرکت¬ها در چهار گروه محیط-های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و قانونی طی سال 1402 شناسایی شدند. نتایج نشان دهنده آن بود که 6 پیشران تورش رفتاری مدیران، تغییر قوانین، ریسک¬های رقابتی، شهرت شرکت، روابط سیاسی شرکت¬ها و کنترل اقتصادی بر صنعت، از کلیدی¬ترین عوامل اثرگذار بر سوء رفتار مالی شرکت¬ها می¬باشند. بنابراین با تلاش‌های هماهنگ قانون¬گذاران، شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران، می‌توانیم به سوی آینده‌ای کار کنیم که در آن تخلفات مالی به حداقل برسد و اعتماد به دنیای شرکت‌ها احیا شود.

چکیده انگلیسی:

Today, the influence of the ruling environment on the financial activities of companies cannot be underestimated. By understanding the factors that lead to financial misconduct, stakeholders and decision makers in general can adopt strategies to prevent and detect such behavior. Fostering a culture of honesty, promoting transparency, and enforcing strong regulations are essential in creating a business environment that values ​​ethical and responsible practices. Therefore, the aim of the current research is to identify the key drivers affecting the financial misconduct of companies in the time horizon of 2033. Documentary studies, Delphi method and MICMAC software have been used to investigate the factors affecting the financial misconduct of companies. Therefore, by interviewing 28 experts and specialists from academic centers and financial managers of companies, 23 drivers affecting the financial misconduct of companies were identified in four groups of political, economic, social and legal environments during 1402. The results showed that the 6 driving forces of managers' behavior, changes in laws, competitive risks, company reputation, political relations of companies and economic control over the industry are among the most key factors affecting the financial misconduct of companies. . Therefore, with the coordinated efforts of legislators, companies and investors, we can work towards a future where financial violations are minimized and trust in the corporate world is restored.

منابع و مأخذ:

[1]. آقاها، رضا و خردیار، سینا و رضایی، فرزین و محمدی نوده، فاضل. (1400). ارزیابی عملکرد بازار سهام شرکت‌ها مبتنی بر عدم اطمینان در محیط درونی اطلاعاتی و تورش‌های رفتاری. دانش سرمایه‌گذاری، 10(40)، صص747-773.
[2]. خوش طینت، محسن و حاجیان، نجمه و یاوری، فرشته. (1399). تأثیر ویژگی های کمیته حسابرسی بر حساب آرایی شرکت¬های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، پژوهش¬های نوین در حسابداری و حسابرسی، دوره 3، شماره 1، صص 193-167.
[3]. زمانی، سعید و میره کی، محسن. (1401). تأثیر خوش‌بینی سرمایه‌گذاران بر سوء رفتارهای حسابداری: شواهدی از تقلب و پاک‌سازی‌های بزرگ. پژوهش-های کاربردی در گزارشگری مالی، دوره 11، شماره 1، صص 113-77.
[4]. گلدوست، مجید و طالب نیا، قدرت الله و اسماعیل زاده مقری، علی و رهنمای رودپشتی، فریدون و رؤیایی، رمضانعلی. (1398). تحلیل رابطه ادراک اخلاقی و قضاوت اخلاقی شاغلان حرفه حسابداری در بخش عمومی نسبت به هشداردهی تخلفات مالی: نقش تعدیل گر هوش اخلاقی، دانش حسابرسی، سال نوزدهم، شماره 76، صص 168-147.
[5]. یزدانی، حمیدرضا و مهدیخانی، حبیب و احمدی، داریوش، و عالی¬وندی، امین. (1397). تجزيه و تحليل تاثير عزت نفس و دانش مالي بر رفتار مالي (مورد مطالعه: سرمايه¬گذاران حقيقي کارگزاري بانک اقتصاد نوين)، دانش سرمايه¬گـذاري، سال هفتم، شماره 27، صص77-59.
[6]. Chakrabarty, B, Scott, D, Michael, H.(2020).A New Approach to Estimating the Relation between Audit Fees and Financial Misconduct. ACCOUNTING HORIZONS American Accounting Association, Vol. 34, No. 2 DOI: 10.2308/horizons-19-042
[7]. Gao, H., Jiang, R., Liu, W., Wang, J. and Wu, C. (2023), "Distance Matters: Evidence From Firms' Financial Misconduct * ", Lee, C.-F. and Yu, M.-T. (Ed.) Advances in Pacific Basin Business, Economics and Finance (Advances in Pacific Basin Business, Economics and Finance, Vol. 11), Emerald Publishing Limited, Leeds, pp. 1-26. https://doi.org/10.1108/S2514-465020230000011001
[8]. Gorshunov, M. (2024), "The surprising role of audit committee financial experts and the need for more of them to combat financial corruption", Managerial Finance, Vol. 50 No. 4, pp. 718-733. https://doi.org/10.1108/MF-11-2022-0522
[9]. Groysberg, B., Lin, E. and Serafeim, G. (2020), "Does Corporate Misconduct Affect the Future Compensation of Alumni Managers? * ", Tzabbar, D. and Cirillo, B. (Ed.) Employee Inter- and Intra-Firm Mobility (Advances in Strategic Management, Vol. 41), Emerald Publishing Limited, Leeds, pp. 293-321. https://doi.org/10.1108/S0742-332220200000041020
[10]. Gu, J. (2022). Do at home as Romans do? CEO overseas experience and financial misconduct risk of emerging market firms, Research in International Business and Finance, Volume 60, https://doi.org/10.1016/j.ribaf.2022.101624
[11]. Hegde S, Zhou T, (2018), Predicting Accounting Misconduct: The Role of Firm-Level Investor Optimism, Journal of Business Ethics, 149 (1), 1-28
[12]. Lee, G. and Xiao, X. (2018), "Whistleblowing on accountingy-related misconduct: A synthesis of the literature", Journal of Accounting Literature, Vol. 41 No. 1, pp. 22-46. https://doi.org/10.1016/j.acclit.2018.03.003
[13]. Mbanyele, W. and Wang, F. (2023), "Financial misconduct and corporate innovation: evidence from China", Chinese Management Studies, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/CMS-09-2020-0396
[14]. Mehri Namakavarani, O., Kazemi, H., Rezaei, F., & Ehtesham Rasi, R. (2023). The Research Future of Management Accounting Based on Data-Based Systems. International Journal of Knowledge Processing Studies, 4(1), 91-106. doi: 10.22034/kps.2023.391096.1117
[15]. Ohlrogge, F., Hardies, K., Claeys, A, S. (2024). Investor reactions to apologies for financial misconduct, Accounting, Organizations and Society, Volume 112, https://doi.org/10.1016/j.aos.2023.101511
[16]. Osei Bonsu, C., Liu, C. and Yawson, A. (2024), "The impact of CEO attributes on corporate decision-making and outcomes: a review and an agenda for future research", International Journal of Managerial Finance, Vol. 20 No. 2, pp. 503-545. https://doi.org/10.1108/IJMF-02-2023-0092

متن کامل:



مجله مدیریت توسعه و تحول 61 (1404) 80-71

شناسایی پیشران­های کلیدی موثر بر سوء رفتار مالی شرکت­ها در افق زمانی 1412 

مهرداد لرکان1، حسن همتی2،*، جمال بحری ثالث3، سعید جبارزاده کنگرلوئی4

 

1دانشجوي دکتري، گروه حسابداري، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران

2استادیار،گروه حسابداري، دانشگاه رجاء، قزوین، ایران (عهده‌دار مکاتبات)

3دانشیار، گروه حسابداري، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران

4دانشیار، گروه حسابداري، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران

تاریخ دریافت: 21/03/1403                تاریخ پذیرش نهایی: 27/10/1403

 

چکیده

امروزه تأثیر محیط­های حاکم بر فعالیت­های مالی شرکت­ها را نمی­توان دست کم گرفت. با درک عواملی که منجر به سوء رفتار مالی می­شوند، ذی­نفعان و به­طورکلی تصمیم­گیرندگان می­توانند استراتژی­هایی را برای پیشگیری و تشخیص چنین رفتاری اتخاذ نمایند. پرورش فرهنگ صداقت، ترویج شفافیت، و اجرای مقررات قوی در ایجاد یک محیط تجاری که به شیوه­های اخلاقی و مسئولیت­پذیری ارزش می­دهد، ضروری است. از این رو، هدف پژوهش حاضر شناسایی پیشران­های کلیدی تاثیرگذار بر سوء رفتار مالی شرکت­ها در افق زمانی 1412 می­باشد. برای بررسی پیشران­­های موثر بر سوء رفتار مالی شرکت­ها از روش مطالعات اسنادی و روش دلفی و نرم‌افزار MICMAC استفاده شده است. از این رو با مصاحبه از  28 نفر از خبرگان و متخصصان مراکز دانشگاهی و مدیران مالی شرکت­ها، 23 پیشران اثرگذار بر سوء رفتار مالی شرکت­ها در چهار گروه محیط­های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و قانونی طی سال 1402 شناسایی شدند. نتایج نشان دهنده آن بود که 6 پیشران تورش رفتاری مدیران، تغییر قوانین، ریسک­های رقابتی، شهرت شرکت، روابط سیاسی شرکت­ها و کنترل اقتصادی بر صنعت، از کلیدی­ترین عوامل اثرگذار بر سوء رفتار مالی شرکت­ها می­باشند. بنابراین با تلاش‌های هماهنگ قانون­گذاران، شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران، می‌توانیم به سوی آینده‌ای کار کنیم که در آن تخلفات مالی به حداقل برسد و اعتماد به دنیای شرکت‌ها احیا شود.

 

واژه­های اصلی: سوء رفتار مالی، محیط اطلاعاتی، آینده­پژوهی.

 

 

1-مقدمه

تخلفات مالی نه تنها اعتبار یک شرکت را خدشه­دار می­کند، بلکه می­تواند منجر به خسارات مالی قابل توجه و عواقب قانونی شود. اثرات دامنه­دار چنین رفتار نادرستی می­تواند بازارهای مالی را بی­ثبات کند و اعتماد سرمایه­گذاران را تضعیف کند و در نهایت بر اقتصاد کلان تأثیر بگذارد[9]. از سوی دیگر، این تخلفات مالی برای خود شرکت نیز دارای هزینه­های متفاوتی است، هزینه­های مستقیم مرتبط با تخلفات مالی شامل هزینه­های قانونی، جریمه­ها و غیره می­باشد. با این حال، هزینه‌های غیرمستقیم، مانند فرصت‌های تجاری از دست رفته، کاهش روحیه کارکنان و کاهش اعتماد سهامداران، می‌تواند در بلندمدت مضرتر باشد[7]. از این رو، این تخلفات تجاری که گاهی اوقات از آن با نام سوء رفتار مالی یاد می­شود یک نگرانی جدی است که می­تواند عواقب جبران ناپذیری برای شرکت­ها داشته باشد. سوء رفتار مالی می­تواند به­طور قابل توجهی بر موفقیت و شهرت یک شرکت در بازار تأثیر بگذارد. یک شرکت ممکن است در طول چرخه عمر خود، با چالش­های مختلفی روبرو شود که می­تواند منجر به رفتارهای غیراخلاقی، کلاهبرداری یا حتی فعالیت­های مجرمانه شود. از این رو، درک عوامل بنیادی که به سوء رفتار مالی کمک می‌کنند و اقدامات مؤثر برای پیشگیری و کشف چنین رفتارهایی برای شرکت­ها ضروری است. از سوی دیگر، شناسایی عوامل کلیدی قبل از بروز چنین رفتارهای نادرستی در جلوگیری از اقدامات غیراخلاقی و حفظ پایداری بلندمدت شرکت­ها بسیار مهم است.

علاوه بر این، زمانی که شرکت‌های مطرح دست به سوء رفتار مالی می‌زنند، می‌تواند منجر به افزایش نظارت‌ها در سرتاسر صنعت شود و حتی بر شرکت­هایی که سابقه چنین رفتارهایی را نداشته­اند هم تأثیر بگذارد. این سناریو بر اهمیت پرداختن به دلایل اصلی بروز سوء رفتار مالی برای حفظ یکپارچگی اکوسیستم تجاری تاکید می­کند. چراکه درک انواع متداول تخلفات مالی می‌تواند به شرکت­ها کمک کند تا نقاط آسیب‌پذیر را در فعالیت‌های خود شناسایی کنند و اقدامات پیشگیرانه را برای اجتناب از 

[e-mail]*

چنین رفتارهایی انجام دهند[8].

همواره حاکمیت شرکتی ضعیف، عدم شفافیت، فشارهای مالی و غیره برای دستیابی به مقاصد مالی، از عوامل کلیدی و پیشران­های تأثیرگذار بر رفتار شرکت­ها هستند. با درک این پیشران­های کلیدی، شرکت­ها می­توانند به طور مستمر اقداماتی را برای کاهش خطر سوء رفتار مالی اجرا کنند. چراکه شناخت این پیشران­های کلیدی به شرکت­ها اجازه می‌دهد تا مکانیسم‌های انطباق خود را توسعه دهند و بهترین شیوه‌ها را برای همسویی با اصول اخلاقی اتخاذ کنند. بنابراین پرسش اصلی آن است که عوامل مؤثر بر بر سوء رفتار مالی شرکت­ها در آینده کدامند و نحوه اثرگذاری این عوامل چگونه است؟ و در نهایت نحوه اثرگذاری و اثرپذیری پیشران­های موثر بر سوء رفتار مالی شرکت­ها به چه شکل می­باشد؟

 

2-مبانی نظری پژوهش

2-1-عوامل موثر در سوء رفتار مالی

عوامل متعددی در بروز سوء رفتار مالی در شرکت­ها نقش دارند. حاکمیت شرکتی ضعیف، که با نظارت ناکافی و شیوه‌های مدیریت ضعیف مشخص می‌شود، اغلب منجر به محیطی می‌شود که در آن سوءرفتار مالی می‌تواند رشد کند. فقدان شفافیت، به­عنوان یک عامل اصلی، فرصت­هایی را برای افراد ایجاد می­کند تا درگیر اعمال غیراخلاقی شوند. این موضوع در شرکت­هایی تشدید می­شود که در آن تفکیک وظایف صریحی وجود ندارد یا قدرت بیش از حد در دست افراد معدودی متمرکز شده است. علاوه بر این، اهداف مالی غیرواقعی و فشارهای عملکردی می‌توانند کارکنان را به سوء رفتار مالی به عنوان وسیله‌ای برای برآورده کردن انتظارات یا تضمین پاداش و ترفیع سوق دهند. این فشارها می­تواند باعث شود که کارکنان رفتار غیراخلاقی خود را به عنوان گامی ضروری برای پیشرفت شغلی یا موفقیت سازمانی تلقی کنند[10].

2-2-انواع متداول سوء رفتار مالی

شناسایی به موقع سوء رفتار مالی مستلزم ترکیبی از کنترل­های داخلی موثر، تجزیه و تحلیل داده­ها و مکانیسم­های افشاگری است. با آگاهی از انواع متداول تخلفات، شرکت­ها می­توانند اقدامات پیشگیرانه­ای را برای مقابله و شناسایی چنین رفتارهایی انجام دهند. از این رو، سوء رفتار مالی می­تواند به اشکال مختلف ظاهر شود که درک آن­ها برای تشخیص و پیشگیری از چنین رفتارهایی ضروری است. بنابراین برخی از انواع متداول سوء رفتار مالی شرکت­ها عبارتند از:

1. گزارشگری مالی متقلبانه: این بخش به معنای ارائه نادرست و عمدی صورت­های مالی برای فریب سهامداران در مورد عملکرد مالی یک شرکت است. که می­تواند شامل افزایش درآمد، کاهش هزینه­ها و به­طور کلی کتمان واقعیت­های رخ داده در مورد شرکت باشد.

2. سوء استفاده از دارایی­ها: این بخش به استفاده یا سرقت غیرمجاز دارایی­های یک شرکت برای منافع شخصی اشاره دارد. که می­تواند شامل اختلاس، سرقت یا سوء استفاده از وجوه یا منابع باشد.

3. تجارت داخلی: این بخش شامل معاملات غیرقانونی همچون پذیرش رشوه در ازای مزایای تجاری یا رفتار مطلوب در درون شرکت یا فساد مالی بر اساس اطلاعات غیرعمومی در مورد شرکت است. که این امر می­تواند منجر به مزایای ناعادلانه و زیان مالی برای سایر سرمایه گذاران شود و همچنین این اقدامات غیراخلاقی می­تواند رقابت را مخدوش کرده و یکپارچگی تراکنش­های مالی را تضعیف کند[12].

2-3-تأثیرات سوء رفتار مالی بر شرکت­ها

همواره برای کاهش تأثیر سوء رفتار مالی، شرکت­ها باید حاکمیت شرکتی قوی، شیوه­های اخلاقی و کنترل­های داخلی مؤثر را در اولویت قرار دهند. زیرا سوء رفتار مالی می­تواند عواقب شدیدی در طی عمر و موفقیت کلی شرکت داشته باشد. برخی از تأثیرات مهم سوء رفتار مالی عبارتند از:

1. آسیب به اعتبار: سوء رفتار مالی می تواند به شدت به شهرت شرکت آسیب برساند و منجر به از دست دادن اعتماد و اعتبار در بین ذی­نفعان از جمله مشتریان، سهامداران و کارمندان شود. از طرفی بازسازی اعتماد پس از سوء رفتار مالی می تواند فرآیندی چالش برانگیز و زمان بر باشد.

2. زیان­های مالی: رفتار نادرست می­تواند منجر به خسارات مالی قابل توجهی از جمله جرایم متعدد و هزینه­های قانونی شود. این بار مالی می­تواند مانع از توانایی شرکت برای سرمایه­گذاری در فرصت­های رشدی یا انجام تعهدات مالی خود شود.

3. پیامدهای قانونی و نظارتی: تخلفات مالی می­تواند منجر به بررسی­های قانونی و نظارتی شود و در نهایت منجر به جریمه، مجازات و حتی اتهامات کیفری شود. این عواقب می­تواند اثرات مخرب طولانی مدتی بر عملیات و شهرت یک شرکت داشته باشد.

4. تأثیر منفی بر ذی­نفعان: سوء رفتار مالی می­تواند بر ذی­نفعان مختلف از جمله سهامداران تأثیر منفی بگذارد. این امر می­تواند منجر به از دست دادن شغل، عدم اعتماد و کاهش ارزش سرمایه سهامداران شود[18].

2-4-محیط اطلاعاتی شرکت­ها

محيط سازمان به مجموعه­ي عناصري گفته مي­شود كه سازمان را احاطه كرده و داراي پتانسيل بالقوه براي اثرگذاري بر عملكرد سازمان و در نهايت دستيابي به اهداف سازماني مي­باشند. اين عوامل و عناصر ممكن است در درون مرزهاي سازمان يا در خارج از آن قرار داشته باشند. در واقع بحث محيط سازماني از زمان پيدايش و حاكميت مدل سيستم­هاي باز آغاز شد كه محققان ديگر نمي­توانستند به راحتي تاثير محيط­ها بر سازمان­ها را ناديده بگيرند و به منظور بررسي اين ارتباطات علي لازم بود برخي نظريات كاربردي در مورد محيط­ها ايجاد شوند. بررسي محيط، چالش برانگيزترين جنبه­ي فرآيند برنامه­ريزي استراتژيك براي مديران مي­باشد. در طول حيات، سازمان­ها به آگاهي از آنچه كه در محيط آن­ها مي­گذرد و ممكن است بر سرنوشت آن­ها تأثير بگذارد نياز دارند. لذا در هر سازمان و در هر شرايط و زماني مي­توان تحليل محيط را به عنوان يك ضرورت سازماني براي بهبود عملكرد انجام داد [1].

2-5-آینده پژوهی

آینده­پژوهی در مقام یک دانش، هنر پذیرش عدم قطعیت آینده و محتمل دانستن امکان وقوع حالت­های گوناگونی از آینده به جای یک آینده خاص است. آینده­پژوهی از آینده­های مختلف خبر می­دهد که هرگز مطمئن نیست و همیشه آبستن وقوع رویدادهای غیرمنتظره است. در این راستا یکی از مهم­ترین روش­های آینده­پژوهی، سناریونویسی است. برنامه­ریزی برپایه سناریوها روشی برای پذیرفتن و احاطه عدم قطعیت­ها (از طریق کند و کاو آینده­های بدیل) و هدایت و رهبری از میان پیچیدگی­ها (با تحرک قدرت داستان سرائی) ارائه می­دهد. می­توانیم برنامه­ریزی سناریویی را به عنوان ابزار خلق بحران­های میانجی که در ابتدا موجب بروز انکار یا عصبانیت و سپس اقدام شجاعان می­شوند، در نظر بگیریم، نکته کلیدی وادار ساختن افراد به کنار گذاشتن منطقه امن آرام خود و برانگیختن مدیران به توقف پیروی از حرکت در همان مسیر است، به دلیل برنامه­­ریزی سناریویی نیاز به وجود توازن هنرمندانه بین موارد معلوم و نامعلوم دارد. هدف برنامه­ریزی سناریو، پیش­بینی و پیش­گوئی آینده یا فراهم کردن تصویر دقیقی از آینده نیست، بلکه کمک می­کند تا با نگاه به آینده و بررسی عواملی که به طور بالقوه بر آینده تأثیر گذارند، بتوان تصمیم بهتری گرفت. هدف اصلی سناریوسازی و سناریوها، توانمندسازی تصمیم­گیرنده­ها برای کشف و بررسی تمام یا برخی از حالت­های امکان­پذیر آینده برای روش کردن اقدامات زمان حال و نتایج آتی آن­هاست. بنابراین، تصمیم­گیرنده­ها باید از انجام اقدامات راهبردی، قبل از انجام تفکر راهبردی خودداری کنند. بدیهی است که پربار کردن چارچوب سناریوها در هر حوزه­ای با رجوع به عوامل اصلی و روندهای شناسایی شده قابل اجرا خواهد بود. براین اساس در هر سناریو باید به عوامل اصلی و روندها توجه شود[14].

 

3-پیشینه پژوهش

ژو و لی¹(2025) با تکیه بر نظریه مثلث تقلب، تأثیر عدم اطمینان در افشای اطلاعات پایداری را بر سوء رفتار مالی شرکت‌ها بررسی نمودند. نتایج پژوهش نشان داد که این رابطه با افزایش محدودیت‌های مالی و کاهش نظارت بر سرمایه‌گذاران نهادی، بیشتر نمود پیدا می­کند. علاوه بر این، یک رابطه مثبت بین عدم اطمینان در رتبه­بندی افشای اطلاعات پایداری و سوء رفتار مالی شرکت­ها در صنایعی که با رقابت شدید مواجه هستند، برقرار است، این در حالی است که حاکمیت شرکتی قوی و نظام قانونی، به تضعیف این رابطه منجر می­شود[19].

کووان و همکاران²(2024) به بررسی ارتباط بین تعصبات مذهبی و سوء رفتار مالی پرداختند. نتایج نشان داد که تحلیل­گران مالی که در مناطق مذهبی کار می‌کنند، کمتر استانداردهای اخلاقی را نقض می‌کنند. هنگامی که تحلیل­گران به مناطقی مذهبی نقل مکان می­کنند، میزان تخلف آن­ها کاهش می­یابد. از این رو، تأثیر بعد مذهبی در سطوح تراکم جمعیت، انواع سوء رفتار و تحولات بازار زیاد است[17].

امبانیله و وانگ³(2023) در پژوهش خود به بررسی ارتباط بین سوء رفتار مالی و نوآوری شرکت­­های بورس کشور چین پرداختند. نتایج نشان داد که سوء رفتار مالی مانع نوآوری شرکت می­شود. علاوه بر این، تأثیر منفی سوء رفتار مالی در شرکت‌های خصوصی بیشتر بوده است. همچنین نتایج نشان داد که سوء رفتار مالی، مانع نوآوری و تأمین مالی شرکت­ها می­شود[13].

گورشونوف⁴(2023)به بررسی نقش کارشناسان مالی کمیته حسابرسی و نیاز به تعداد بیشتر آن­ها برای مبارزه با فساد مالی پرداخت. نتایج نشان داد که کارشناسان مالی در کمیته­های حسابرسی به طور کلی فساد مالی را افزایش می­دهند. اما، زمانی که کمیته­های حسابرسی دارای سه یا چند کارشناس مالی بودند، تأثیر معکوس شد و نشان داد که داشتن حداقل سه کارشناس مالی باعث کاهش فساد مالی می­شود[8].

بونسو و همکاران⁵(2023) در پژوهش خود به بررسی تاثیر ویژگی­های مدیرعامل بر تصمیم­گیری و نتایج شرکت در آینده پرداختند. پژوهشگران ویژگی‌های مدیرعامل را در سه موضوع اصلی دسته‌بندی نمودند: دسته اول، ویژگی‌های شخصی و تجربه مدیرعامل شامل سن، جنسیت، فرهنگ، تجربه، تحصیلات دسته دوم، تعاملات مدیر عامل با محیط بیرونی نظیر محیط­های اجتماعی و سیاسی و دسته سوم ویژگی­های بنیادی شامل شخصیت، ارزش­ها و ایدئولوژی­های مدیر. نتایج بیانگر آن بود که ویژگی­های مدیر عامل به طور قابل توجهی بر طیف گسترده­ای از سیاست­های خاص شرکت تأثیر می­گذارد و به عنوان مکانیسم­هایی عمل می­کنند که از طریق آن، مدیران، عاملِ فردی موفقیت و عملکرد شرکت هستند[16].

چاکرابارتی و همکاران⁶(2020) به بررسی ارتباط میان سود رفتار مالی و حق الزحمه حسابرسی پرداختند. نتایج نشان داد که حق الزحمه حسابرسی، احتمال سوء رفتار را کاهش می‌دهد اما اندازه موسسه حسابرسی‌، اندازه شرکت و ساختار حاکمیت شرکتی بر این رابطه تاثیرگذار نیست[6].

هگده و ژو⁷ (201۸) در مطالعه­ای "پیش­بینی سوء رفتار حسابداری: نقش خوش­بینی سرمایه­گذار در سطح شرکت" نشان دادند که با افزایش خوش­بینی سرمایه­گذاران، میزان سوء رفتارهای حسابداری افزایش می­یابد، البته این رابطه می­تواند حالت غیرخطی داشته باشد، یعنی با افزایش خوش­بینی سرمایه­گذاران تا حد متوسط، میزان سوء رفتارهای حسابداری افزایش می­یابد و زمانی که خوش­بینی سرمایه­گذاران بیش از حد متوسط باشد، میزان سوء رفتارها کاهش می­یابد. همچنین نتایج نشان داد زمانی که سرمایه­گذاران پیش­بینی اولیه­ای از سوء رفتار حسابداری داشته باشند، نسبت به اعلام اخبار تجدید ارائه­ صورت­های مالی، واکنش منفی از خود نشان می­دهند. البته شدت رابطه بین خوش­بینی سرمایه­گذاران و سوء رفتارهای حسابداری با توجه به عوامل اقتصاد کلان، خوش­بینی سطح اقتصاد و سطح صنعت تحت تأثیر قرار می­گیرد[11].

زمانی و میره کی(1401)تأثیر خوش‌بینی سرمایه‌گذاران بر سوء رفتارهای حسابداری را بررسی نمودند. نتایج پژوهش نشان داد که خوش‌بینی سرمایه‌گذاران اثر مثبت و معناداری بر احتمال تقلب و اقلام تعهدی غیر‌عادی دارد و هنگامی­که سطح خوش‌بینی سهامداران به شرکت و صنعت افزایش می­یابد، احتمال گزارشگری متقلبانه و تحریف در سود افزایش می‌یابد. همچنین نتایج نشان داد که خوش‌بینی سرمایه‌گذاران موجب کاهش پاک­سازی­های بزرگ به عنوان یکی از جنبه­های مدیریت سود می­گردد[3].

خوش طینت و همکاران(1399) در پژوهش خود به بررسی تأثیر ویژگی های کمیته حسابرسی بر حساب آرایی شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. نتایج بیانگر آن است که تخصص مالی اعضای کمیته حسابرسی تاثیر معناداری بر حساب آرايی شرکت­ها دارد. همچنین يافته­های پژوهش رابطه معناداری را بین استقلال اعضای کمیته حسابرسی، تنوع جنسیت و اندازه کمیته حسابرسی با حساب آرايی نشان نمی­دهد. از سوی ديگر يافته­ها حاکی از آن بود که حق­الزحمه حسابرسی موجب تعديل رابطه بین استقلال، اندازه، تنوع جنسیت اعضا، تخصص مالی اعضای کمیته حسابرسی و حساب آرايی شرکت­ها نمی­شود[2].

گلدوست و همکاران(1398)به بررسی ارتباط بین ادراک اخلاقی و قضاوت اخلاقی حسابداران شاغل در بخش عمومی نسبت به هشداردهی تخلفات مالی با تأکید بر نقش هوش اخلاقی پرداختند. یافته­های حاصل بیانگر آن بود که ادراک اخلاقی دارای رابطه مستقیم با قضاوت اخلاقی نسبت به انواع هشداردهی مورد بررسی در پژوهش حاضر نمی­باشد لیکن هوش اخلاقی این رابطه را تا حد قابل ملاحظه­ای تعدیل می­کند. علاوه برآن قضاوت اخلاقی بر انواع هشداردهی­ها تأثیر قابل توجه داشته و هوش اخلاقی نیز می­تواند نقش تعدیل­گری مثبت در این بین ایفا نماید[4].

یزدانی و همکاران(1397)در پژوهش خود به بررسی و تجزيه و تحليل تاثير عزت نفس و دانش مالي بر رفتار مالي پرداختند. نتايج نشان می­دهد عزت نفس بر رفتار مالی و دانش مالی ذهنی تاثير مثبت و معناداری دارد. همچنين دانش مالی عينی بر دانش مالی ذهنی تاثير مثبت و معناداری دارد اما بر رفتار مالی تاثير مثبت و معناداری ندارد. دانش مالی ذهنی به عنوان متغير ميانجی در اين پژوهش بر رفتار مالی تاثير مثبت و معناداری دارد[5].

 

4-روش­شناسی پژوهش

این پژوهش از لحاظ هدف­ کاربردی، از لحاظ ماهیت اکتشافی است که براساس روش­­ آینده پژوهی انجام شده است. در تهیه پیشران­­های موثر بر سوء رفتار مالی شرکت­ها در آینده از روش مطالعات اسنادی و روش دلفی استفاده شده است. انتخاب تیم دلفی، با روش نمونه­گیری هدفمند از نوع قضاوتی بوده است. معیارهای انتخاب خبرگان شامل تسلط نظری، تجربه عملی، تمایل و توانایی مشارکت در پژوهش و دسترسی به آنان بود. با توجه به این معیار، تعداد 28 نفر از خبرگان و متخصصان مراکز دانشگاهی و مدیران مالی شرکت­ها، برای شرکت در پژوهش در سال 1402 انتخاب شدند.

در پردازش اطلاعات از روش تحلیل اثرات متقابل ساختاری در نرم‌افزار MICMAC استفاده شده است. در نتیجه پایش متغیرها، 23 پیشران اولیه در 4 بعد (محیط اقتصادی، محیط اجتماعی، محیط سیاسی و محیط قانونی) بر مبنای مطالعات کتابخانه­ای شناسایی و خوشه­بندی شده است (جدول1).

جدول 1- پیشران­های مؤثر بر ارزیابی سوء رفتار مالی شرکت­ها

ابعاد کلی	پیشران­های اولیه
محیط اقتصادی	Var01. شهرت شرکت، Var02. کنترل اقتصادی بر صنعت ، Var03. فشارهای مالی، Var04. عملکرد مالی و اقتصادی، Var05. راهبردها و اهداف مدیریت،  Var06. سهم شرکت از بازار، Var07. اشباع بازار
محیط اجتماعی	Var08. ریسک­های رقابتی، Var09. برآورده کردن انتظارات سرمایه­گذار(توجه به ترجیحات سرمایه­گذار)، Var10. فرهنگ سازمانی، Var11. تورش رفتاری مدیران
محیط سیاسی	Var12. روابط سیاسی شرکت­ها، Var13. عدم ثبات سیاسی Var14. مدرن­سازی سیاسی
محیط قانونی	Var15. پیچیدگی قوانین، Var16. اجتناب مالیاتی، Var17. تغییر قوانین، Var18. عدم شفافیت اطلاعاتی، Var19. ثبات مدیرعامل، Var20. کنترل داخلی ضعیف، Var21. نهادهای نظارتی، Var22. گزارشگری مالی متقلبانه، Var23. کیفیت حسابرسی

5-یافته­های تحقیق

5-1-تحلیل کلی محیط سیستم

جدول شماره 2 برآیند اثرات متقابل 23 پیشران اثرگذار بر سوء رفتار مالی شرکت­ها در آینده را براساس تشکیل ماتریس 23×23 در 4 بُعد اصلی (محیط اقتصادی، محیط اجتماعی، محیط سیاسی و محیط قانونی) نشان می­دهد. نتایج این جدول بیانگر تعداد تکرار 2 بار و درجه پرشدگی 59/65 درصد است که نشان می‌دهد متغیر­های انتخاب شده بر هم تأثیر داشته­اند. از مجموع 529 رابطه قابل ارزیابی در ماتریس، 182 رابطه عدد صفر است؛ این مقدار بدان معناست که عوامل بر یکدیگر تأثیر نداشته و یا از یکدیگر متأثر نشده­ است. 121 رابطه با مقدار یک دارای تاثیر ضعیف نسبت به هم­ و 122 رابطه با عدد 2 دارای روابط اثرگذاری نسبتاً قوی است. علاوه براین، 104 رابطه عدد 3 دارد و این به معنای آن است که روابط متغیرهای کلیدی بسیار زیاد بوده و از تأثیرگذاری و تأثیرپذیری زیادی برخوردارند.

 

 

 

 

جدول (2): تحلیل اولیه داده­های ماتریس و اثرات متقابل متغیرها

شاخص	اندازه ماتریس	تعداد تکرار	تعداد صفر	تعداد یک	تعداد  دو	تعداد سه	مجموع	درجه پرشدگی
مقدار	23	2	182	121	122	104	347	59/65%

 

ماتریس این پژوهش براساس پیشران­های مورد مطالعه با 2 بار چرخش از مطلوبیت و بهینه‌شدگی 100 درصد برخوردار است که حاکی از روایی بالای پرسشنامه و پاسخ­های آن دارد (جدول 3).

جدول (3): درجه مطلوبیت و بهینه‌شدگی ماتریس

تاثیرپذیری	تأثیرگذاری	چرخش
95%	92%	1
100%	93%	2

5-2-ارزیابی پلان تاثیرگذاری و تاثیرپذیری متغیرها

شیوه توزیع و پراکنش متغیرها در صفحه پراکندگی حاکی از میزان پایداری و یا ناپایداری سیستم است. در حوزه روش تحلیل اثرات متقابل/ ساختاری با نرم‌افزار MICMAC در مجموع دو نوع از پراکنش تعریف شده است که به نام سیستم‌های پایدار و سیستم­های ناپایدار معروف است. در مدل سیستم­ پایدار پراکندگی متغیرها به صورت L است؛ در این مدل برخی متغیرها دارای اثرگذاری بالا و برخی دارای اثرپذیری بالا است. اما در سیستم­های ناپایدار وضعیت پیچیده­تر است؛ در این سیستم نیروهای مد نظر پیرامون محور قطری صفحه پراکنده است و در بیشتر مواقع حالت بینابین از اثرگذاری و اثر­پذیری دارد که شناسایی متغیرهای کلیدی را دشوار می­سازد. آنچه از وضعیت صفحه پراکندگی پیشران­های مؤثر بر سوء رفتار مالی شرکت­ها می­توان فهمید، وضعیت ناپایداری سیستم است. (شکل­های 1 و 2).

 

 

شکل (1):سیستم ناپایدار شکل (2): سیستم پایدار

شکل شماره 3، الگوی پراکندگی عوامل موثر بر سوء رفتار مالی شرکت­ها در آینده را نشان می­دهد. این الگوی پراکندگی به طور کلی بیانگر وضعیت یک سیستم ناپایدار است (شکل 3). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1]  . Zhou &  Lei

[2]  . Cowan et al

[3] . Mbanyele & Wang

[4] . Gorshunov

[5] . Bonsu et al

[6] . Chakrabarty et al

[7] . Hegde & Zhou

 

شکل (3): الگوی پراکندگی عوامل موثر بر سوء رفتار مالی شرکت­ها در آینده

 

5-3-دسته­بندی عوامل مؤثر بر سوء رفتار مالی شرکت­ها در آینده

عوامل تعیین‌کننده یا تأثیرگذار: این عوامل بیشتر تأثیرگذار بوده و کم‌تر تأثیرپذیر می­باشند. بنابراین سیستم بیشتر به این متغیرها بستگی دارد. این عوامل در قسمت شمال غربی نمودار نمایش داده می­شوند. عوامل تأثیرگذار بحرانی­ترین مؤلفه‌ها می­باشند، زیرا که تغییرات سیستم وابسته به آن‌ها است و میزان کنترل بر این عوامل بسیار مهم است. از طرف دیگر، این عوامل، به‌عنوان متغیرهای ورودی سیستم نیز در نظر گرفته می­شوند. از ميان 23 عامل بررسي شده در اين تحقيق، چند شاخص به‌عنوان پیشران­های اثرگذار بر سوء رفتار مالی شرکت­ها احصاء شده است. در این پژوهش متغیرهای که در این قسمت هستند شامل: شهرت شرکت، کنترل اقتصادی بر صنعت، روابط سیاسی شرکت­ها، عدم ثبات سیاسی، گزارشگری مالی متقلبانه، تغییر قوانین

عوامل «دووجهی»: این عوامل، هم‌زمان به‌صورت بسیار تأثیرگذار و بسیار تأثیرپذیر، عمل می‌نمایند. این عوامل در قسمت شمال شرقی نمودار قرار می‌گیرند. طبیعت این عوامل با عدم پایداری آمیخته است، زیرا هر عمل و تغییری بر روی آن‌ها، واکنش و تغییری بر دیگر عوامل را به دنبال دارد. عوامل این ناحیه شامل: عملکرد مالی و اقتصادی، فشارهای مالی، ریسک­های رقابتی، تورش رفتاری مدیران

عوامل «تأثیرپذیر» یا به بیان بهتر پیشران­های «نتیجه»: این عوامل در قسمت جنوب شرقی نمودار قرار دارند. آن‌ها تأثیرگذاری پایین و تأثیرپذیری بسیار بالایی دارند. بنابراین آن‌ها نسبت به تکامل پیشران­های تأثیرگذار و دووجهی، بسیار حساس می‌باشند، آن‌ها عوامل خروجی می­باشند. در این پژوهش عوامل راهبردها و اهداف مدیریت، عدم شفافیت اطلاعاتی، نهادهای نظارتی، اشباع بازار، ثبات مدیرعامل، کنترل داخلی ضعیف، اجتناب مالیاتی در این ناحیه قرار دارند.

عوامل مستقل یا مستثنی: این عوامل دارای تأثیرگذاری و تأثیرپذیری پایینی هستند. آن‌ها در قسمت جنوب­غربی نمودار قرار داشته و گویا اصلاً ارتباطی با سیستم ندارند. زیرا آن‌ها نه باعث توقف یک عوامل اصلی و نه باعث تکامل و پیشرفت آن در سیستم می‌شوند. عوامل سهم شرکت از بازار، برآورده کردن انتظارات سرمایه­گذار، فرهنگ سازمانی، مدرن­سازی سیاسی، پیچیدگی قوانین، کیفیت حسابرسی در این ناحیه قرار دارند. ولی با این‌حال در این دسته نیز باید به دو دسته از پیشران­ها توجه نمود:

اشکال زیر نمایش گرافیکی پیشران­های مؤثر بر سوء رفتار مالی شرکت­ها در آینده را نشان می­دهد. در این شکل­ها تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم پیشران­ها بر سایر پیشران­های سیستم مشخص شده است.

 

 

شکل (4): دیاگرام تأثیرات غیرمستقیم عوامل

 

 

شکل (5): دیاگرام تأثیرات مستقیم عوامل (قوی­ترین تأثیر)

 

 

شکل (6): دیاگرام تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم عوامل

 

 

5-4-میزان اثرگذاری و تاثیرپذیری مستقیم عوامل بر یکدیگر

جدول شماره 4 و 5، پیشران­های مؤثر بر سوء رفتار مالی شرکت­ها در آینده را براساس تأثیرگذاری به‌صورت مستقیم رتبه‌بندی کرده است. لازم به ذکر است پیشران­های که بیشترین امتیاز را کسب کنند میزان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری­شان تغییر می­کند. 

 

 

 

 

جدول (4): میزان تأثیرات مستقیم عوامل بر یکدیگر

رتبه	علامت اختصاری	متغیر	میزان تاثیرگذاری	رتبه	علامت اختصاری	متغیر	میزان تاثیرگذاری
1	Var11	تورش رفتاری مدیران	576	13	Var14	مدرن­سازی سیاسی	413
2	Var17	تغییر قوانین	546	14	Var05	راهبردها و اهداف مدیریت	398
3	Var08	ریسک­های رقابتی	531	15	Var06	سهم شرکت از بازار	381
4	Var01	شهرت شرکت	502	16	Var21	نهادهای نظارتی	377
5	Var12	روابط سیاسی شرکت­ها	498	17	Var09	برآورده کردن انتظارات سرمایه­گذار	369
6	Var02	کنترل اقتصادی بر صنعت	487	18	Var10	فرهنگ سازمانی	365
7	Var03	فشارهای مالی	480	19	Var15	پیچیدگی قوانین	363
8	Var04	عملکرد مالی و اقتصادی	472	20	Var20	کنترل داخلی ضعیف	359
9	Var13	عدم ثبات سیاسی	457	21	Var07	اشباع بازار	354
10	Var22	گزارشگری مالی متقلبانه	439	22	Var19	ثبات مدیرعامل	351
11	Var18	عدم شفافیت اطلاعاتی	428	23	Var16	اجتناب مالیاتی	344
12	Var23	کیفیت حسابرسی	428

 

جدول (5): میزان تأثیرات غیرمستقیم عوامل بر یکدیگر

رتبه	علامت اختصاری	متغیر			میزان تاثیرگذاری	رتبه	علامت اختصاری	متغیر	میزان تاثیرگذاری
1	Var11	تورش رفتاری مدیران			518	13	Var14	مدرن­سازی سیاسی	433
2	Var17	تغییر قوانین			516	14	Var05	راهبردها و اهداف مدیریت	429
3	Var08	ریسک­های رقابتی			511	15	Var06	سهم شرکت از بازار	428
4	Var01	شهرت شرکت			494	16	Var21	نهادهای نظارتی	405
5	Var12	روابط سیاسی شرکت­ها			476	17	Var09	برآورده کردن انتظارات سرمایه­گذار	399
6	Var02	کنترل اقتصادی بر صنعت			470	18	Var10	فرهنگ سازمانی	388
7	Var03	فشارهای مالی			462	19	Var15	پیچیدگی قوانین	383
8	Var04	عملکرد مالی و اقتصادی			456	20	Var20	کنترل داخلی ضعیف	382
9	Var13	عدم ثبات سیاسی			450	21	Var07	اشباع بازار	367
10	Var22	گزارشگری مالی متقلبانه			447	22	Var19	ثبات مدیرعامل	359
11	Var18	عدم شفافیت اطلاعاتی			440	23	Var16	اجتناب مالیاتی	336
12	Var23	کیفیت حسابرسی			437

 

از میان 23 پیشران­ بررسی‌شده در این تحقیق، 6 پیشران کلیدی مؤثر بر سوء رفتار مالی شرکت­ها در آینده انتخاب شده است. بیشترین پیشران­های کلیدی مؤثر شناسایی شده در رابطه با سوء رفتار مالی از جنس محیط اجتماعی و محیط اقتصادی است. این پیشران­ها مؤثرترین و در عین حال کلیدی­ترین پیشران­های سیستم محسوب می­شوند (جدول 6).

 

 

 

جدول (6): پیشران­های کلیدی مؤثر بر سوء رفتار مالی شرکت­ها در آینده (مستقیم و غیرمستقیم)

علامت اختصاری	متغیر			دسته	امتیاز نهایی به‌دست‌آمده		رتبه
تأثیرگذاری مستقیم		تأثیرگذاری غیرمستقیم
Var11	تورش رفتاری مدیران			محیط اجتماعی	576	518	1
Var17	تغییر قوانین			محیط قانونی	546	516	2
Var08	ریسک­های رقابتی			محیط اجتماعی	531	511	3
Var01	شهرت شرکت			محیط اقتصادی	502	494	4
Var12	روابط سیاسی شرکت­ها			محیط سیاسی	498	476	5
Var02	کنترل اقتصادی بر صنعت			محیط اقتصادی	487	470	6

 

 

6- بحث و نتیجه­گیری 

سوء رفتار مالی به هرگونه رفتار غیراخلاقی یا تقلبی اطلاق می­شود که شرکت­ها در فعالیت­های مالی خود مرتکب می­شوند از این رو، عواقب سوء رفتار مالی می­تواند شدید باشد و منجر به خسارات مالی برای سرمایه­گذاران، آسیب به شهرت شرکت و حتی پیامدهای قانونی شود. برای جلوگیری از چنین رفتاری و حفظ منافع ذی­نفعان، شناسایی عواملی که منجربه سوء رفتار مالی می­شوند بسیار مهم است. از طرفی باید این نکته را در نظر داشت که همواره محیط­هایی که عملکرد مدیریت شرکت را تحت تاثیر قرار می­دهند نظیر محیط قانونی، محیط اجتماعی، محیط سیاسی و محیط اقتصادی و غیره مورد توجه شرکت­ها بوده است.  از این رو، در پژوهش حاضر 23 پیشران در 4 بعد (محیط اقتصادی، محیط اجتماعی، محیط سیاسی و محیط قانونی) شناسایی گردید. نتایج پژوهش حاضر بیان داشت که به ترتیب محیط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و قانونی بیشترین تاثیر را بر سوء رفتار مالی شرکت­ها در آینده خواهند داشت و با استفاده از نتایج پژوهش حاضر از شش مقوله با امتیاز اثرگذاری برتر، دو مقوله آن متاثر از محیط اقتصادی، دو مقوله متاثر از محیط اجتماعی و یک مقوله آن متاثر از محیط سیاسی و یک مقوله نیز متاثر از محیط قانونی می­باشد. بنابراین از مجموعه محیط­های حاکم بر فعالیت سوء رفتار مالی شرکت­ها، به ترتیب محیط اجتماعی و اقتصادی اولویت­های برتر می­باشند. از این رو می­توان چنین بیان داشت که، شرکت‌هایی که در محیطی فعالیت می‌کنند که رفتار غیراخلاقی در آن تحمل یا حتی تشویق می‌شود، بیشتر در معرض سوء رفتار مالی قرار می‌گیرند. از طرفی دیگر، در یک بازار به شدت رقابتی، ممکن است شرکت­ها برای دستیابی به مزیت رقابتی در اعمال غیراخلاقی تحت فشار قرار گیرند و همین بی‌ثباتی اقتصادی می‌تواند محیطی را ایجاد کند که در آن شرکت‌ها در هنگام تلاش برای عبور از شرایط چالش‌برانگیز اقتصادی، مجبور به سوء رفتار مالی شوند. از سوی دیگر نتایج پژوهش بیان داشت که 6 پیشران تورش رفتاری مدیران، تغییر قوانین، ریسک­های رقابتی، شهرت شرکت، روابط سیاسی شرکت­ها و کنترل اقتصادی بر صنعت، از کلیدی­ترین عوامل اثرگذار بر سوء رفتار مالی شرکت­ها می‌باشند.

 

منابع و ماخذ

[1].       آقاها، رضا و خردیار، سینا و رضایی، فرزین و محمدی نوده، فاضل. (1400). ارزیابی عملکرد بازار سهام شرکت‌ها مبتنی بر عدم اطمینان در محیط درونی اطلاعاتی و تورش‌های رفتاری. دانش سرمایه‌گذاری، 10(40)، صص747-773.

[2].       خوش طینت، محسن و حاجیان، نجمه و یاوری، فرشته. (1399). تأثیر ویژگی های کمیته حسابرسی بر حساب آرایی شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، پژوهش­های نوین در حسابداری و حسابرسی، دوره 3، شماره 1، صص 193-167.

[3].       زمانی، سعید و میره کی، محسن. (1401). تأثیر خوش‌بینی سرمایه‌گذاران بر سوء رفتارهای حسابداری: شواهدی از تقلب و پاک‌سازی‌های بزرگ. پژوهش­های کاربردی در گزارشگری مالی، دوره 11، شماره 1، صص 113-77.

[4].       گلدوست، مجید و طالب نیا، قدرت الله و اسماعیل زاده مقری، علی و رهنمای رودپشتی، فریدون و رؤیایی، رمضانعلی. (1398). تحلیل رابطه ادراک اخلاقی و قضاوت اخلاقی شاغلان حرفه حسابداری در بخش عمومی نسبت به هشداردهی تخلفات مالی: نقش تعدیل گر هوش اخلاقی، دانش حسابرسی، سال نوزدهم، شماره 76، صص 168-147.

[5].       یزدانی، حمیدرضا و مهدیخانی، حبیب و احمدی، داریوش، و عالی­وندی، امین. (1397). تجزيه و تحليل تاثير عزت نفس و دانش مالي بر رفتار مالي (مورد مطالعه: سرمايه­گذاران حقيقي کارگزاري بانک اقتصاد نوين)، دانش سرمايه­گـذاري، سال هفتم، شماره 27، صص77-59.

[6].       Chakrabarty, B‌, Scott, D‌, Michael, H‌.(2020).‌A New Approach to Estimating the Relation between Audit Fees and Financial Misconduct.‌ ACCOUNTING HORIZONS American Accounting Association, Vol. 34, No. 2 DOI: 10.2308/horizons-19-042.

[7].       Gao, H., Jiang, R., Liu, W., Wang, J. and Wu, C. (2023), "Distance Matters: Evidence From Firms' Financial Misconduct * ", Lee, C.-F. and Yu, M.-T. (Ed.) Advances in Pacific Basin Business, Economics and Finance (Advances in Pacific Basin Business, Economics and Finance, Vol. 11), Emerald Publishing Limited, Leeds, pp. 1-26. https://doi.org/10.1108/S2514-465020230000011001

[8].       Gorshunov, M. (2024), "The surprising role of audit committee financial experts and the need for more of them to combat financial corruption", Managerial Finance, Vol. 50 No. 4, pp. 718-733. https://doi.org/10.1108/MF-11-2022-0522

[9].       Groysberg, B., Lin, E. and Serafeim, G. (2020), "Does Corporate Misconduct Affect the Future Compensation of Alumni Managers? * ", Tzabbar, D. and Cirillo, B. (Ed.) Employee Inter- and Intra-Firm Mobility (Advances in Strategic Management, Vol. 41), Emerald Publishing Limited, Leeds, pp. 293-321. https://doi.org/10.1108/S0742-332220200000041020

[10].       Gu, J. (2022). Do at home as Romans do? CEO overseas experience and financial misconduct risk of emerging market firms, Research in International Business and Finance, Volume 60, https://doi.org/10.1016/j.ribaf.2022.101624

[11].       Hegde S, Zhou T, (2018), Predicting Accounting Misconduct: The Role of Firm-Level Investor Optimism, Journal of Business Ethics, 149 (1), 1-28

[12].       Lee, G. and Xiao, X. (2018), "Whistleblowing on accountingy-related misconduct: A synthesis of the literature", Journal of Accounting Literature, Vol. 41 No. 1, pp. 22-46. https://doi.org/10.1016/j.acclit.2018.03.003

[13].       Mbanyele, W. and Wang, F. (2023), "Financial misconduct and corporate innovation: evidence from China", Chinese Management Studies, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/CMS-09-2020-0396

[14].       Mehri Namakavarani, O., Kazemi, H., Rezaei, F., & Ehtesham Rasi, R. (2023). The Research Future of Management Accounting Based on Data-Based Systems. International Journal of Knowledge Processing Studies, 4(1), 91-106. doi: 10.22034/kps.2023.391096.1117

[15].       Ohlrogge, F., Hardies, K., Claeys, A, S. (2024). Investor reactions to apologies for financial misconduct, Accounting, Organizations and Society, Volume 112, https://doi.org/10.1016/j.aos.2023.101511

[16].       Osei Bonsu, C., Liu, C. and Yawson, A. (2024), "The impact of CEO attributes on corporate decision-making and outcomes: a review and an agenda for future research", International Journal of Managerial Finance, Vol. 20 No. 2, pp. 503-545. https://doi.org/10.1108/IJMF-02-2023-0092

[17].       Cowan, A, R., Lei, G., Han, J., Pan, Z. (2025). Local religiosity and financial advisor misconduct, Journal of Corporate Finance, Volume 86, https://doi.org/10.1016/j.jcorpfin.2024.102568

[18].       Zhong, X., She, J. and Ren, G. (2024), "Shining diamonds: innovation that outperforms peers and corporate financial misconduct", Journal of Accounting Literature, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/JAL-08-2024-0205

[19].       Zhou, J., Lei, X. (2025). ESG rating uncertainty and corporate financial misconduct, Journal of Business Research, Volume 189, https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2024.115092

 

71