تاثير روش كاشت و كود زيستي و شیمیایی نیتروژن روي عملكرد و اجراء عملكرد آفتابگردان
محورهای موضوعی : توليد محصولات زراعيمريم پیرمحمدی 1 , علی نصرالله زاده اصل 2
1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه زراعت کشاورزی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی خوی – ایران
2 - گروه کشاورزی-دانشکده کشاورزی-دانشگاه ازاد اسلامی خوی
کلید واژه: : روش کاشت, عملکرد, کود زیستی, وزن صد دانه,
چکیده مقاله :
در راستای کاهش مصرف کودهای شیمیایی و جلوگیری از آلودگی محیط زیست، آزمایشی با استفاده از کود زیستی نیتروکسین و روش کاشت روی عملکرد و اجزای عملکرد آفتابگردان انجام گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک¬های کامل تصادفی با دو فاکتور و سه تکرار در سال 1393 در شهرستان چایپاره اجرا شد. فاکتور اول روش کاشت در دوسطح (کرتی و جوی پشته¬ای) و فاکتور دوم کود نیتروژنه در شش سطح (شاهد، کود زیستی زیستی نیتروکسین، کود زیستی زیستی نیتروکسین همراه با 50 کیلوگرم کود شیمیایی اوره، کود زیستی نیتروکسین همراه با 100 کیلوگرم کود شیمیایی اوره، کود زیستی نیتروکسین همراه با 150 کیلوگرم کود شیمیایی اوره ، 200 کیلوگرم کود شیمیایی اوره) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که تأثیر کود نیتروژنه روی ارتفاع بوته، قطر ساقه، قطر طبق، وزن صد دانه، تعداد دانه در طبق و عملكرد دانه معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه در تیمارهای استفاده کامل از کود شیمیایی اوره و استفاده از کود زیستی نیتروکسین همراه با 150کیلو گرم کود شیمیایی اوره مشاهده شد و این دو تیمار از نظر عملکرد دانه در یک گروه آماری قرار گرفتند که جهت کاهش مصرف کود شیمیایی و حفظ محیط زیست تیمار کود زیستی نیتروکسین همراه با 150کیلو گرم کود شیمیایی اوره توصیه می شود که در اثر آن 25 درصد در مصرف کود شیمیایی اوره صرفه جویی می گردد. تاثیر روش کاشت به جز ارتفاع بوته، بر قطر ساقه، قطر طبق، وزن صد دانه، تعداد دانه در طبق و عملكرد دانه معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه به میزان 08/599 گرم در متر مربع در حالت روش کاشت جوی پشته¬ای مشاهده شد.درحالت کشت جوی پشته نسبت به کرتی، گیاه با کارایی بیشتری از منابع محیطی استفاده می کند، و عملکرد دانه در کشت جوی پشته نسبت به کرتی حدود 20 درصد افزایش یافت.
In the direction of chemical fertilizer reduction and avoidance of environmental pollution, an experiment was carried out, using the nitroxin biofertilizer and refining the planting methods, on the sunflower yield components. It was done in factorial complete random blocks with two factors and three replications in Chaypareh, in 1393. The first planting method included two levels ( plot and mound stream ), the second one with nitrogen fertilizer in six levels ( control, biofertilizer of bionitroxin together with 50 kg of urea chemical fertilizer; nitroxin biofertilizer with 150 kg urea, and 200 kg urea chemical fertilizer. The results showed that the nitrogen fertilizer had significant impact on the height of stalk, diameter of bush and anthodium, 100-grain weight, number of seeds on the plate, and seed yield. The highest seed yield was seen in complete use of urea fertilizer treatments and nitrogen biofertilizer with 150 kg urea chemical fertilizer. These two treatments, in seed yield, were in one statistical group which are recommended for the reduction of chemical fertilizer and environment preservation by which %25 of urea fertilizer consumption is reduced. The effect of planting method was also meaningful to the brush height, plate and stalk diameter, 100-seed weight, the number of seeds on the plate, and seed yield. The highest seed yield was seen as 599.08 kg per square meter by planting on stream mound method. In this case, plant uses the natural resources efficiently and the seed yield is increased by %20 in mound planting method.
Alyari, H., F. Shekari, 1999. Oil seeds, Agriculture and physiology, Amidi publications. Tabriz. 182 pages.
Ajimoddin, I., M. Vasundhara, D. Radhakrishna, S. L. Biradar, and G. Rao. 2005. Integrated nutrient management studies in sweet basil (Ocimum basilicum) Indian Perfume 49:95-101.
Akasheh, O. Z., and A. M. Abu-Awwad. 1997. Irrigation and soil surface management in arid soils with surface crust. Journal Arid Environment. 37: 243–250.
Akintoye, H. A., E. O. Lucas, and J. G, Kliny. 1999. Grain yield components of single, double and synthetic maize lines grown at four nitrogen levels in three ecological zones of west Africa. Tropical Agriculture. 76: 51-56
Ardekani, M.R., AS. Rahmati, J. Daneshian, and M.Valizadeh. 2006. The effect of density on yield and yield components of hybrid sunflower. Abstracts of the Congress of Crop Sciences, Tehran University, Abooreyhan, page9.
Aquino, P. 1998. The adoption of bed planting of wheat in the yaqui Valley, Sonora, Mexico. Wheat special Report No. 17a. Mexico, Df. CYMMYT.
Babaei,A., C. Daneshian, A.Hamidi, H.H, D.H.Cheapness.2008.The effect Additive bacterial growthon the characteristics of sunflower seed From low water. Journal of Biological Sciences, No. 1,pages17-28.
Bakker, D. M., G. J. Hamilton, D. J. Joulbrooke, and C. Spamn. 2005. The effect of raised beds on soil structure, water logging, and productivity on duplex soils in Western Australia. Australian Journal of Soil Research. 43:575-585.
Bashan, Y., G. Holguin, and L. E. Bashan. 2004. Azospirillum- plant relationships: Physiological, molecular, agricultural and environmental advances. Canadian Journal Microbial, 50: 521-577.
Chobferosh khoie, B. 2011. Effect of biofertilizers on yield and yield components of sunflower in Khoy region.M. Sc. Thesis of Agronomy, Islamic Azad University, Khoy Branch. 96Pp.
Esmaeil, Y. and A. M. Patwardhan. 2006. Physiological analysis of the growth and development of canola (Brassica nupus L.) under different chemical fertilizer application. Asian Journal of Plant Science, 5: 745-752.
Fahong, W., W. Xuging, and K. Sayre. 2004. Comparison of conventional flood irrigated flat planting with furrow irrigated raised bed planting for winter wheat in china. Field Crops Research. 87: 35-42.
Ghaffari, D. and C. Daneshian. 2004. the Reaction Azargol in the different planting pattern in the khoy area. Abstracts of the Eighth Congress of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, University of Guilan
Gholami, A., S. Shahsavani, and S. Nezarat. 2009. The effect of plant growth promoting rhizobacteria on germination, seedling growth and yield of maize. International Journal of Biological and Life Science, 1-10.
Griffith ,D. R., S. D. Parsons, and J. V.Mannering. 1990. Mechanics and adaptability of ridge-planting for corn and soy been. Soil and Tillage Research. 18:113-126.
Imani, M. F. 2012. Effects of fall planting and cultivation methods on yield and yield components Varamin spinach. Journal Seed and Plant. 4: 449- 457.
Khajehpour, M.R. 2004.
Magdi ,R. and Z. khademi. 1999. Effect of placement of potassium and phosphorus fertilizer corn yield. International symposium on balanced fertilization and crop response to potassium .soil and water Res. Ins. International potash Ins.ivIay 15-13 ,Tehran,Iran ,Pp.3-5
Moallem. H. ., and H. Eshghizadeh. 2007. the application of biological
fertilizers: advantages and limitations. abstracts of the National Conference the second. Iran's ecology. Gorghan. Page 4.
Mohammadvarzi, R., D. Habibi, SA. Vazan, AS. Pazky. 2010. Evaluation the Effect of growth stimulants and nitrogen fertilizer on the quality of
sunflower seeds. Ecophysiology of crop plants. 3: 160-150
Poonia, K. L., 2000. Effect of plating geometry, nitrogen and sulfur on growth and yield of sunflower. J. Eco-physiology. 3:59-71.
Rahmati, A S., M.Yarnya, M. R. Ardekani, J. Daneshian and M.Valizadeh. 2006. Evaluation of source and reservoir tank and the density of the two hybrid sunflower. Abstracts of Crop Sciences Congress of Iran, Tehran University. Abooreyhan, page375.
Rana, M. A., M. Arshad and J. Masud. 2006. Effect of Basin, Furrow and Raingun Sprinkler Irrigation Systems on Irrigation Efficiencies, Nitrate-Nitrogen Leaching and Yield of Sunflower. Pakistan Journal of Water Resources, 10: 1-7.
Rosety, D., R. Gaur, and B. N. Juhri. 2006. Plant growth stage, fertilizer management and bio-inoculation of arbascular mycorrizal fungi and plant growth promoting rhizobacteria affect rhizobacteria community structure in rain-fed wheat field. Soil Biology and Biochemistry. 38: 1111-1120.
Sajedi,N. AS., H. Madani, Mirzakhani, M. 2011. Effect of organicfertilizers and chemical sources of nitrogen and phosphorus onyield and oil contentin sunflower crops. Journalof Agricultural newfindings. No. 4:377-387.
SajjadiNick, R., AS. Yadavi, H. Baluchi, and H. Faraji. 2010. The effect of chemical fertilizers, organic and bio-based perform anceand quality sesame.Pages 66-69
Sedaghat, M., J. Razmjo and Y. emami. 2012.The effect of the amount
and the mode of application of nitrogen fertilizerat different growth stageson the Yield components of sunflower. Production of horticultural crops and agronomy, second year ,sixth issue, pages37-48.
Shakeri, A. M., Dehgi, S. AS. Tabatabai, S secondaryschool. 2011.The effects of biological and chemical fertilizer, onyield and yield components, oil percentage the variety sesame Protein. the Agriculture and Natural Resources Research Center of Yazd.72pages.
Spaepen, S. and S. Dobbelaere. 2008. Effects of Azospirillum brasilense indole-3-acetic acidproduction on inoculated weat plants. Plant and Soil, 312: 15-23.
Wu, S. C., Z. H. Cao, Z. G. Li, K. C. Cheung, and M. H. Wong. 2005. Effects of biofertilizers containing N-fixer, P and K solubilizer and AM fungi on maize growth: a greenhouse trail. Geoderma, 125: 155-166.
Yosefpour, Z., AS. R. Yadavi. 2014. The effect of biological and chemical
fertilizers nitrogen and phosphorus on yield The quality and quantity of
sunflower. Journal of agricultural science and sustainable production.
1:96-112 pages.
Zahir A. Z., M. Arshad, and W. F. Frankenberger. 2004. Plant growth promoting rhizobacteria: Applications and perspectives in agriculture. Advances in Agronomy, 81: 97-168.
مجله پژوهش در علوم زراعی – سال‌ششم ، شماره 24، تابستان 1393 117
|
تاثير روش كاشت و كود زيستي و شیمیایی نیتروژن روي عملكرد
و اجراء عملكرد آفتابگردان
مریم پیرمحمدی 1 و علی نصراله زاده اصل 2
چکیده
در راستای کاهش مصرف کودهای شیمیایی و جلوگیری از آلودگی محیط زیست، آزمایشی با استفاده از کود زیستی نیتروکسین و روش کاشت روی عملکرد و اجزای عملکرد آفتابگردان انجام گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با دو فاکتور و سه تکرار در سال 1393 در شهرستان چایپاره اجرا شد. فاکتور اول روش کاشت در دوسطح (کرتی و جوی پشتهای) و فاکتور دوم کود نیتروژنه در شش سطح (شاهد، کود زیستی زیستی نیتروکسین، کود زیستی زیستی نیتروکسین همراه با 50 کیلوگرم کود شیمیایی اوره، کود زیستی نیتروکسین همراه با 100 کیلوگرم کود شیمیایی اوره، کود زیستی نیتروکسین همراه با 150 کیلوگرم کود شیمیایی اوره ، 200 کیلوگرم کود شیمیایی اوره) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که تأثیر کود نیتروژنه روی ارتفاع بوته، قطر ساقه، قطر طبق، وزن صد دانه، تعداد دانه در طبق و عملكرد دانه معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه در تیمارهای استفاده کامل از کود شیمیایی اوره و استفاده از کود زیستی نیتروکسین همراه با 150کیلو گرم کود شیمیایی اوره مشاهده شد و این دو تیمار از نظر عملکرد دانه در یک گروه آماری قرار گرفتند که جهت کاهش مصرف کود شیمیایی و حفظ محیط زیست تیمار کود زیستی نیتروکسین همراه با 150کیلو گرم کود شیمیایی اوره توصیه می شود که در اثر آن 25 درصد در مصرف کود شیمیایی اوره صرفه جویی می گردد. تاثیر روش کاشت به جز ارتفاع بوته، بر قطر ساقه، قطر طبق، وزن صد دانه، تعداد دانه در طبق و عملكرد دانه معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه به میزان 08/599 گرم در متر مربع در حالت روش کاشت جوی پشتهای مشاهده شد.درحالت کشت جوی پشته نسبت به کرتی، گیاه با کارایی بیشتری از منابع محیطی استفاده می کند، و عملکرد دانه در کشت جوی پشته نسبت به کرتی حدود 20 درصد افزایش یافت.
كلمات کلیدی: روش کاشت، عملکرد، کود زیستی، وزن صد دانه
ü [1] تاريخ دريافت:30/07/93 تاريخ پذيرش: 25/10/93
- دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه زراعت کشاورزی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی خوی – ایران ( نويسنده مسئول)
pirmohammadi.maryam.65@gmail.com
[2] - گروه زراعت کشاورزی، واحد خوی، دانشگاه ازاد اسلامی، خوی- ایران.
مقدمه
آفتابگردان (.Helianthus annus L) از نظر تولید روغن در بین گیاهان یکساله تولید کننده روغن بعد از سویا، پنبه دانه و بادام زمینی در مقام چهارم قرار دارد (ساجدی و همکاران،2011). به منظور افزايش توليد محصولات كشاورزي در واحد سطح، عمليات زراعي متعددي نظير مصرف كودهاي شيميايي صورت مي گيرد که نتيجه اين فعاليت ها طي سال هاي اخير بحران آلودگي هاي محيط زيست و به ويژه آلودگي منابع خاك و آب بوده است. به اين منظور تلاش هایی با هدف بهبود كيفيت خاك، محصولات كشاورزي و حذف آلاينده ها آغاز شده است. برای كاهش مخاطرات زيست محيطي تكنيك هاي نوين زراعي بکار می رود و از جمله اين تكنيك ها، ارزيابي جامعه زنده و فعال خاك به منظور شناسايي ريز موجودات خاكزي سودمند، و استفاده از آنها به عنوان كودهاي زيستي است (Wu et at., 2005). از ارکان اصلی در کشاورزي پایدار استفاده از کودهاي زیستی با هدف حذف یا کاهش مصرف نهاده هاي شیمیایی است (معلم و عشقی زاده،2007).
مجموعه‌اي از باکتري هاي موجود در کودهاي زیستی نیتروژنه علاوه بر تثبیت نیتروژن، توانایی حل کنندگی فسفر خاك، ترشح انواع هورمون هاي محرك رشد، آنزیم هاي طبیعی، انواع آنتی بیوتیک-ها و ترکیباتی مانند سیدروفورها و گازهاي فرار را دارند که موجب رشد ریشه، توسعه بخش هوایی گیاه، مقاومت به عوامل بیماري‌زا وحمله به نماتدها می‌شوند (Spaepen. And S.Dobbelaere., 2011). بر اساس گزارش هاي صورت گرفته، کاربرد کودهاي زیستی نیتروژنه توانسته است تغییرات معنی داري در صفات رشد گیاه مانند افزایش ارتفاع بوته، اندازه برگ، وزن خشک گیاه و جذب عناصر غذایی در گیاهانی نظیر گندم، ذرت و جو ایجاد کند (Bashan et at.,2004). محمد ورزی و همکاران (Mohammad Varzi et al., 2010) گزارش کردند کاربرد تلفیقی کود زیستی و شیمیایی نیتروژنه، عملکرد و اجزاي عملکرد آفتابگردان را در مقایسه با تیمار شاهد (گیاهان تیمار شده با نیتروکسین و عدم مصرف کود شیمیایی نیتروژنه) افزایش می دهد. از اینرو، به نظر می رسد که کارایی کودهاي زیستی در حضور کود شیمیایی افزایش می یابد. یوسف‌پور و یدوي (Yosefpour and yadavi ., 2014) نیز طی آزمایشی اعلام کردند که عملکرد دانه آفتابگردان به طور معنی داري تحت تأثیر تیمار تلفیقی از کود زیستی همراه با کود شیمیایی نیتروژنه افزایش یافت. بابايي و همکاران (Babaaei et al ., 2008) اظهار داشتند که تلقيح بذر آفتابگردان با باکتري هاي تثبيت کننده نیتروژن قابليت سبز شدن بذرها را افزايش داده و ميزان دانه های پوك را نیز در اثر تنش کم آبي به شدت کاهش می دهد، همچنين نامبردگان بيان نمودند که تلقيح بذر با باکتري هاي تثبيت کننده نیتروژن وزن، طول و بنيه گياهچه را نسبت به عدم تلقيح، در شرايط تنش کم آبی افزايش داد. روستي و همكاران (Rosety et al ., 2006) اعلام كردند
عملكرد دانه بذور گندم تلقيح شده با کود زیستی نیتروژنه نسبت به تيمار بدون تلقيح 9 درصد افزايش دارد. زهير وهمكاران (Zahir et al ., 2004) افزايش 8/19 درصدي عملكرد دانه را در اثر تلقيح بذر با باكتري هاي ازوتوباكتر و آزوسپيريلوم در گیاه آفتابگردان گزارش كردند. ساجدي و همکاران (Sajjadi et al ., 2010) طی آزمایشی روی آفتابگردان گزارش کردند که با افزایش مصرف کود نیتروژن، عملکرد دانه و تعداد دانه در طبق افزایش یافت. ماجدی و خادمی (Magdi and Khademi ., 1999) طی گزارشی اعلام کردند که با افزایش مصرف کود نیتروژن تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه افزایش یافت.
از فوايد روش كشت جوي پشته اي نسبت به روش كرتي گرم تر شدن سريع خاك، کاهش هزینه ها، كنترل فرسايش، كاهش مصرف آب و افزايش عملكرد بيولوژيك و عملكرد دانه است (Griffith et al ., 1990). آفتابگردان را به صورت جوی پشته می کارند و در صورتی که بافت خاک سبک و یا متوسط باشد کاشت در روی زمین مسطح انجام می شود (Ghaffari and Daneshian ., 2004). ایمانی (Imani .,2012) طی آزمایشی اعلام کرد که روش كاشت كرتي از نظر تهويه خاك و تاج پوشش گیاهی در وضعيت نامناسب تري نسبت به روش كاشت جوی و پشته ای بود. رانا و همکاران (Rana et.at ., 2006) طی آزمایشی اعلام کردند که در کشت جوی پشته عملکرد دانه آفتابگردان نسبت به کشت کرتی افزایش یافت که علت این امر افزایش عمق نفوذ ریشه های گیاه و جذب بهتر آب می باشد. فاهونگ و همکاران (Fahong et al ., 2004) در آزمایشی بر روی دو رقم گندم در یک خاک لومی مشاهده کردند که روش کشت جوی و پشته ای در مقایسه با کشت مسطح موجب افزایش 10 درصدی عملکرد گندم گردید و میزان جذب نیتروژن توسط گندم در روش کشت جوی و پشته ای بیشتر از کشت مسطح بود. بکر و همکاران (Bakker et at ., 2005) در بررسی روش های کاشت مسطح و پشته ای در خاک هایی با بافت شنی تا لوم رسی شنی در گیاه آفتابگردان مشاهده کردند که در روش جوی و پشته ای عملکرد دانه 18 درصد نسبت به کشت مسطح بیشتر بوده است. در آزمایشی مشاهده شد که ذخیره رطوبت خاک و عملکرد جو در تیمارهای کاشت فاروئی نسبت به کاشت مسطح افزایش یافته است (Akasheh and Abu – Awwad ., 1997) . کشت بر روی پشته ها حدود 8 درصد عملکرد بیشتر، 25 درصد آب آبیاری کمتر و 25 درصد هزینه کمتر در مقایسه با کشت مسطح گندم با آبیاری غرقابی داشته است (Aquino ., 1998). هدف از این آزمایش بررسی تاثیر روش کاشت و کود زیستی نیتروکسین در افزایش عملکرد آفتابگردان می باشد.
مواد و روش ها
این پژوهش در بهار سال 1393 در شهرستان چایپاره- بخش حاجیلار با ارتفاع از سطح دریا 1171 متر و عرض جغرافیایی 38 درجه و 55 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 45 درجه و0 دقیقه شرقی انجام گرفت. براساس آزمون خاک بافت خاک محل آزمایش سنگین با اسیدیته 8/7 می باشد (جدول 1). آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. فاکتور اول روش کاشت در دو سطح (کرتی و جوی پشتهای) و فاکتور دوم کود زیستی نیتروکسین در شش سطح (شاهد، کود زیستی زیستی نیتروکسین، کود زیستی زیستی نیتروکسین همراه با 50 کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی اوره، کود زیستی نیتروکسین همراه با 100 کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی اوره، کود زیستی نیتروکسین همراه با 150 کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی اوره ، 200 کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی اوره) در نظر گرفته شد.مشخصات کودی( عدم مصرف، نیتروکسین، نیتروکسین+75گرم شیمیایی، نیتروکسین+150گرم شیمیایی، نیتروکسین+225گرم شیمیایی، 300گرم شیمیایی). ملاک انتخاب تیمارهای کودی نیتروژن دار(سطوح کودی نیتروژن دار) افزایش تولید محصولات کشاورزی در واحد سطح،بهبود کیفیت خاک و حذف آلاینده‌ها می‌باشد.
جدول1- خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک
Table1. Physical and chemical characteristics of soil
شوری EC(دسی زیمنس) | اسیدیته (pH) | Clay% | Silt% | Sand |
| کلاس بافت خاك Soil texture | کربن آلی OC (%) | نيتروژن N (%) | فسفر P (ppm) | پتاسيم K(ppm) |
0.7 | 7.8 | 41 | 36 | 23 |
| رس لومی | 0.91 | 0.09 | 8.63 | 294 |
زمین انتخاب شده برای اجرای آزمایش در بهار سـال 1393شخم زده شد و بر اساس نتايج تجزيه خاك مقادير كودي به مقدار نياز از هر كدام كود ها از قبيل اوره، سولفات پتاسیم و سوپر فسفات تريپل به زمين زراعي اضافه گرديد. بهطوريكه200 کیلوگرم در هکتار سولفات پتاسیم، 150 کیلوگرم در هکتار سوپر فسفات تریپل و كود اوره با مقادیر مختلف بر حسب تیمار آزمایشی مصرف گرديد. سپس جهت خرد كردن كلوخهها و مخلوط كردن كودها با خاك دوبار ديسك در جهت عمود بر هم زده شد و بهدنبال آن كرت بندي و تفكيك تكرارهاي آزمايشي اجرا شد. هر کرت آزمایشی دارای 4 ردیف کاشت به فواصل 70 سانتیمتر به طول 4 متر و تراکم 4 بوته در متر مربع بود. بعد از کاشت نیز جهت سبز شدن اولین آبیاری انجام گرفت و آبیاری های بعدی نیز بر اساس عرف محلی هر 10روز یکبار انجام گرفت و در طول فصل رشد با علف های هرز به طور وجین دستی مبارزه شد. کود زیستی نیتروکسین به مقدار یک لیتر در هکتار به صورت بذر مال در کرت های مربوطه مورد استفاده واقع شد. بذر آفتابگردان از نوع آجيلي از توده محلي شهرستان خوي با درصد جوانه زني بالاي 95 درصد بود که رقمی نیمه دیررس، دارای ساقه کلفت و بدون انشعاب، برگ های درشت، دمبرگ بلند و با طول دوره رشد 130 روز است (Alyari et al ., 1999). اندازه گیری صفات مختلف شامل ارتفاع بوته، قطر ساقه، قطر طبق، تعداد دانه در طبق با انتخاب 8 بوته بطور تصادفی از ردیف های وسط هر کرت اجرا شدند و میانگین این صفت ها برای هر گیاه محاسبه شد. عملکرد دانه نیز پس از حذف اثر حاشیهای (ردیف های کناری و نیم متر از طرفین ردیف های وسطی) در سطحی معادل 2 متر مربع محاسبه شد. برای تعیین وزن صد دانه، از محصول دانه هر کرت، 4 نمونه 100 تایی بصورت تصادفی انتخاب و پس از توزین، میانگین وزن صد دانه برای هر کرت آزمایشی محاسبه گردید. تجزیه واريانس داده های به دست آمده با استفاده از نرم افزار آماری MSTATC انجام گرفت و میانگینها نيز براساس آزمون دانكن در سطح احتمال 5 درصد مورد مقایسه قرار گرفتند.
نتایج و بحث
ارتفاع بوته
تأثیر روش کاشت بر ارتفاع بوته معنی دار نبود ولی کود نیتروژن بر ارتفاع بوته در سطح احتمال 5 درصد اثر معنی دار داشت (جدول 2). بیشترین ارتفاع بوته در تیمار های استفاده از کود شیمایی اوره و کود زیستی نیتروکسین همراه با 100 و 150 کیلوگرم کود شیمایی اوره مشاهده شد و کمترین ارتفاع بوته نیز به تیمار شاهد تعلق داشت (جدول 3). اصولا علت افزایش ارتفاع در اثر کاربرد کود نیتروژنه را اثر تشدید کنندگی نیتروژن در رشد رویشی، و افزایش شاخ و برگ گیاه نسبت داد که به دنبال این امر انتظار میرود مواد فتوسنتزی بیشتری توسط گیاه تولید شود، که این مواد شرایط را برای طویل شدن ساقه فراهم می سازد.
غلامی و همکاران (Gholami et al .,2009) گزارش کردند که کاربرد باکتريهاي تثبیت کننده نیتروژن موجب افزایش ارتفاع بوته ذرت می‌شود. ویژگیهاي رویشی گیاهان مانند ارتفاع بوته شدیداً تحت تأثیر عناصر غذایی و آب قرار می‌گیرد و با دسترسی گیاه به آب و عناصر غذایی کافی مخصوصاً نیتروژن،
از طریق تأثیر روي تقسیم و بزرگ شدن سلولها در افزایش ارتفاع بوته بسیار مؤثر می باشد (Smaeli et al ., 2006). از این رو، با استناد به مطالعات صورت گرفته، کودهاي زیستی می‌توانند نقش زیادي در افزایش دسترسی به نیتروژن و بنابراین افزایش ارتفاع گیاه داشته باشند. ساجدي و همکاران
(Sajadi et al .,2011 ) طی آزمایشی اعلام کردند که بیشترین ارتفاع بوته آفتابگردان با مصرف کود زیستی نیتروکسین همراه با کود شیمیایی اوره مشاهده شد.
قطر ساقه
تأثیر روش کاشت بر قطر ساقه معنی دار شد (جدول2). بیشترین قطر ساقه به میزان 596/4 سانتی متر مربوط به تیمار جوی پشته و کمترین قطر ساقه نیز به میزان 269/4 سانتی متر مربوط به تیمار کرتی بود (جدول 3). در روش کاشت جوی و پشته آبیاری به صورت نشتی انجام می گیرد و شرایط فیزیکی بهتری به علت عدم سله بستن در اطراف طوقه گیاه فراهم شده و در اثر آن رشد بوته و به تبع آن قطر ساقه افزایش می یابد. ایمانی
(Imani ., 2012) طی آزمایشی اعلام کرد که روش كاشت كرتي از نظر تهويه خاك در وضعيت نامناسب تري نسبت به روش كاشت جوی و پشته قراردارد که این امر در کاهش رشد بوته ها موثر است.
تأثیر کود نیتروژن بر قطر ساقه معنی دار بود (جدول 2). بیشترین قطر ساقه در تیمار های استفاده از کود شیمایی اوره و کود زیستی نیتروکسین همراه با 150 کیلوگرم کود شیمایی اوره مشاهده شد و کمترین قطر ساقه نیز مربوط به تیمار شاهد بود (جدول 3). اثرمتقابل روش کاشت و کود زیستی نیتروژن بر قطر ساقه معنی دار نشد (جدول 2). با افزایش مواد غذایی خاک بهره گیری بوته از عناصر غذایی بیشتر شده و رشد بوته افزایش می یابد و این امر موجب افزایش قطر ساقه می گردد. محمدورزی و همکاران ((Mohammad Varzi et al., 2010) اعلام کردند که باكتري ها تثبيت كننده نيتروژن با توليد هورمون هاي محرك رشد گياه از جمله اكسين به طور مستقيم سبب افزايش رشد ساقه شده و با توليد سيتوكنين بر روي آنزيم هاي ليپاز و پروتئاز اثر منفي گذاشته و مانع تجزيه پروتئين در محيط داخلي سلول شده كه به اين وسيله باعث تقسيم سلولي گرديده است و از اين طريق به طور غير مستقيم در افزايش قطر ساقه مؤثر واقع می شوند. اردکانی و همکاران (Ordokani et al .,2006) نیز طی گزارشی اعلام کردند که با مصرف کود نیتروژن قطر ساقه افزایش می یابد. غلامی و همکاران (Gholami et al ., 2009) گزارش کردند که کاربرد باکتريهاي تثبیت کننده نیتروژن موجب افزایش قطر بوته ذرت گردید.
جدول2- تجزیه واریانس اثرات روش کاشت و کود نیتروژنه روی صفات مختلف آفتابگردان
Table 2– Analysis of variance effects cropping pattern and nitrogen fertilizer on different characters of sunflower.
میانگین مربعات MS |
درجه آزادی Df |
منابع تغییرات S.O.V | |||||
عملکرد دانه Seed yield | تعداد دانه‌در طبق number of seed per head | وزن صددانه 100-seed Weight | قطرطبق Diameter of head | قطرساقه Diameter of stem | ارتفاع بوته Plant height | ||
12534.905 |
28679.330 |
1.139 |
11.228 |
0.365 |
4911.506 | 2 | تکرار Replication |
84371.83** | 73468.1**
| 15.041** | 29.304** | 0.966** | 1853.302ns | 1 | روش کاشت cropping pattern |
87721.520**
| 197873.46** | 4.18**
| 63.375**
| 1.665**
| 3591.45*
| 5 | کود نیتروژنه nitrogen fertilizer |
12716.205ns | 9760.124ns | 2.327ns | 3.809ns | 0.128ns | 258.965ns | 5 | روش کاشت Î کود نیتروژنه PÎF |
5569/684 | 9278.134 | 1.253 | 3.626 | 0.118 | 1290.706 | 22 | خطا Error |
13.55 | 9.38 | 8.22 | 7.80 | 7.76 | 12.60 |
| ضریب تغییرات CV (%) |
* و ** وns به ترتیب اختلاف معنی دار در سطح احتمال 5 درصد و 1 درصد ، غیرمعنی دار
*, ** = Significant at 5% and 1%, respectively.
جدول 3- مقایسه میانگین اثرات روش کاشت و کود نیتروژنه روی صفات مختلف آفتابگردان
Table 3- Comparison of mean of effects cropping pattern and nitrogen fertilizer on different characters of sunflower.
. عملکرد دانه (گرم در متر مربع) Seed yield (gr/m2) | تعداد دانه در طبق number of seed per head | وزن صد دانه (گرم) 100-seed Weight (gr) | قطرطبق (سانتی متر) Diameter of head | قطرساقه (سانتی متر) Diameter of stem | ارتفاع بوته (سانتی متر) Plant height | فاکتور های آزمایشی Experimental factor
| |||
599.08 a | 1071.9 a | 14.26 a | 25.31 a | 4.59 a | 292.3 | جوی و پشته | روش کاشت cropping pattern | ||
502.26 b | 981.6 b | 12.97 b | 23.50 b | 4.26 b | 278.4 | کرتی | |||
| |||||||||
370.3 d | 747.9 d | 12 c | 19.34 e | 3.582 c | 242.5 b | شاهد |
کود نیتروژنه nitrogen fertilizer | ||
461.2 c | 882.2 c | 13.15 b | 21.86 b | 4.048 b | 277.5 ab | کود زیستی | |||
540.7 b | 1045 b | 13.30 ab | 24.31 c | 4.528 ab | 280.8 ab | زیستی + 25% شیمیایی | |||
579.7 ab | 1076 b | 13.65 ab | 25.87 b | 4.593 ab | 298.8 a | زیستی + 50% شیمیایی | |||
672.2 a | 1195 a | 13.49 a | 27.35 a | 4.883 a | 310.6 a | زیستی + 75% شیمیایی | |||
680 a | 1214 a | 14.65 a | 27.74 a | 4.959 a | 301.2 a | 100% کود شیمیایی | |||
حروف غیر مشابه در هر ستون بیانگر اختلاف معنی‌دار در سطح احتمال 5 درصد است.
Dissimilar letters in each column indicate significant differences at the 5% level
قطر طبق
اثر روش کاشت بر قطر طبق معنی دار بود (جدول2). بیشترین قطر طبق به میزان 314/25 سانتی متر در روش جوی پشته، و کمترین قطر طبق نیز به میزان 509/23 سانتی متر در روش کرتی مشاهده شد (جدول 3). در روش کاشت جوی و پشته عمق خاک زراعی افزایش یافته و عمق ریشه دهی گیاهان بیشتر شده و رشد گیاهان افزایش می یابد (Khajehpour ., 2004). رانا و همکاران (Rana et al .,2006) نیز طی آزمایشی اعلام کردند که در روش کاشت جوی و پشته گیاه به طور موثری از آب استفاده کرده و رشد گیاه و قطر طبق افزایش می یابد. فاهونگ و همکاران (fahong et al ., 2004) در آزمایشی مشاهده کردند که میزان جذب نیتروژن در روش کشت جوی و پشته ای بیشتر از کشت مسطح بود و رشد گیاه افزایش یافت.
اثر کود نیتروژن بر قطر طبق معنی دار شد (جدول 2). بیشترین قطر طبق در تیمار های استفاده از کود شیمایی اوره و کود زیستی نیتروکسین همراه با 150 کیلوگرم کود شیمایی اوره مشاهده شد و کمترین قطر طبق نیز مربوط به تیمار شاهد بود (جدول 3). به نظر می رسد افزایش رشد رویشی و توسعه اندام های هوایی گیاه ناشی از مصرف مقادیر زیادتر نیتروژن، گیاه را قادر به تولید ماده فتوسنتزی بیشتری کرده است که در اثر آن ماده فتوسنتزی بیشتری به طبق منتقل شده و در اثر آن قطر طبق بزرگ تر شده است. چنین نتیجه‌ای را صداقت و همکاران (Sedaghat et al .,2012) و بابایی اقدم و همکاران (Babaei agdam et al ., 2008) نیز گزارش کرده اند. آنها بیان کردند که با افزایش کود نیتروژن، بهره گیری بوته از عوامل محیطی ازجمله آب و هوا و عناصر غذایی بیشتر شده و قطر طبق افزایش می یابد. محمد ورزی و همكاران ((Mohammad Varzi et al., 2010)) نشان دادند استفاده از كود بيولوژيك نيتروكسين در گياه دارويي بابونه سبب افزايش ميزان قطر گل گرديد. نتایج آزمایش ساجدي و همکاران (Sajedi et al ., 2011) روي آفتابگردان نشان داد که کلیه تیمارهاي بذور تلقیح شده به باکتري (ازتوباکتر و آزوسپریلوم) داراي تعداد دانه و قطر طبق بیشتري نسبت به تیمارهاي بدون تلقیح بودند.
تعداد دانه در طبق
نتایج تجزیه واریانس تعداد دانه در طبق نشان داد که تأثیر روش کاشت بر تعداد دانه در طبق معنی دار بود (جدول2). مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که تیمار جوی پشته به میزان 978/1071 عدد دانه در طبق، نسبت به تیمار کرتی به میزان 628/981 عدد دانه درطبق برتری معنی داری داشت (جدول3). از آنجایی که در روش کاشت جوی و پشته قطر طبق بیشتر بود به تبع آن تعداد دانه در طبق نیز بیشتر شده است.
تأثیر کود نیتروژن بر تعداد دانه در طبق معنی دار بود (جدول 2). بیشترین تعداد دانه در طبق در تیمار های استفاده از کود شیمایی اوره و کود زیستی نیتروکسین همراه با 150 کیلوگرم کود شیمایی اوره مشاهده شد و کمترین قطر طبق نیز مربوط به تیمار شاهد بود (جدول 4). کود نیتروژنه با جلوگیری از پیر شدن و ریزش برگ ها می تواند طول مدت فتوسنتزی گیاه را افزایش داده و مواد فتوسنتزی بیشتری به طبق منتقل شده و در اثر آن تعداد دانه بیشتری در طبق تشکیل شود (Mohammad Varzi et al., 2010). تعداد دانه در طبق از اجزاء مهم تعیین کننده عملکرد دانه است لذا کمبود نیتروژن از طریق کاهش تعداد دانه در طبق باعث کاهش عملکرد دانه می‌شود (Poonia.2000). چوبفروش خویی (Chobferosh khoy. 2011) در آزمایش خود اعلام کرد که با افزایش کود بیولوژیک نیتروژنه تعداد دانه در طبق آفتابگردان افزایش یافت. استفاده از باكتري هاي موجود در نيتروكسين (ازتوباكتر و آزوسپيريلوم) باعث افزايش تثبيت نيتروژن و افزايش دسترسي گياه به مواد غذايي خاك مي شود كه باعث افزايش جذب موادغذايي توسط گياه مي شود و باعث افزايش تعداد دانه در طبق مي شود (Mohammad Varzi et al., 2010).
وزن صد دانه
تأثیر روش کاشت بر وزن صد دانه معنی دار بود (جدول2). بیشترین وزن صد دانه مربوط به تیمار جوی پشته به میزان 264/14 گرم بود (جدول3). رانا و همکاران (Rana et al .,2006 ) طی آزمایشی اعلام کردند که در کشت جوی پشته آفتابگردان وزن صد دانه نسبت به کشت کرتی افزایش یافت که علت این امر به علت جذب بهتر مواد غذایی از جمله نیتروژن بعلت افزایش عمق ریشه دهی می باشد. در این زمینه فاهونگ و همکاران (Fahong et al ., 2004) در آزمایشی روی دو رقم گندم مشاهده کردند که در روش کشت جوی و پشته ای در مقایسه با کشت مسطح میزان جذب نیتروژن توسط گندم افزایش یافته و وزن هزار دانه بیشتر میگردد.
تأثیر کود نیتروژن بر وزن صد دانه معنی دار بود (جدول2). بیشترین وزن صد دانه در تیمار های استفاده از کود شیمایی اوره و کود زیستی نیتروکسین همراه با 150 کیلوگرم کود شیمایی اوره مشاهده شد و کمترین وزن صد دانه نیز مربوط به تیمار شاهد بود (جدول3). اثر متقابل روش کاشت و کود زیستی نیتروژن بر وزن صد دانه معنی دار نشد (جدول2). از آنجايي كه وزن هزار دانه به مواد فتوسنتزي جاري و انتقال مجدد مواد ذخيره شده بستگي دارد لذا مصرف بيشتر كود نيتروژنه به دليل زياد شدن دوام سطح برگ و توليد ماده خشك بيشتر، مواد فتوسنتزي بيشتري را به دانه ها منتقل ساخته و منجر به افزايش وزن هزار دانه مي شود (Mohammad Varzi et al., 2010). در مطالعات آكينتوي و همكاران
(Akintoye et al,. 1999) و رحمتی و همکاران (Rahmati et al ., 2006) با افزايش مصرف كود نيتروژنه در گياه آفتابگردان، بر اثر اختصاص بيشتر ماده خشك در مرحله پر شدن دانه ها، وزن دانه افزايش يافت. کود زیستی نیتروکسین میتواند با تشدید فعالیت فتوسنتزي و افزایش عناصر غذایی درون گیاه، تأثیر مثبتی بر وزن هزار دانه داشته باشد (Sajadi ,N et al ., 2011). در ارتباط با افزایش وزن هزاردانه به دنبال کاربرد کودهاي زیستی، میتوان اظهار داشت که این افزایش، میتواند به تأثیر باکتريها بر تثبیت نیتروژن و توسعه بهتر سیستم ریشه اي و به تبع آن جذب بهتر عناصر غذایی به ویژه نیتروژن نسبت داده شود (Yasefpour and Yadavi , 2014). چوبفروش خویی (Chobferosh khoy. 2011) اعلام کرد که با مصرف کود بیولوژیک نیتروژنه اندام های رویشی ازجمله برگها از رشد مطلوبی برخوردار بوده و با دسترسی مطلوب به نیتروژن، دوام سطح برگ بالایی در مرحله پر شدن دانه ها ایجاد شده و با ادامه فتوسنتز جاری در مرحله پرشدن دانه، آسمیلات کافی به دانه ها رسیده و این عامل نقش مؤثر و تعیین کننده ای در سنگین تر شدن دانه و افزایش وزن صد دانه دارد.
عملکرد دانه
اثر روش کاشت بر عملکرد دانه معنی دار بود (جدول 2). تیمار جوی پشته به میزان 088/599 گرم در مترمربع، عملکرد بهتری نسبت به تیمار کرتی با میزان عملکرد 266/502 گرم در مترمربع داشت (جدول 3). رانا و همکاران (2006) طی آزمایشی اعلام کردند که در کشت جوی پشته عملکرد دانه آفتابگردان نسبت به کشت کرتی افزایش یافت که علت این امر افزایش عمق نفوذ ریشه های گیاه و جذب بهتر آب می باشد. بکر و همکاران (2005) در بررسی روش های کاشت مسطح و پشته ای مشاهده کردند که در روش جوی و پشته ای به علت جذب بیشتر رطوبت و نیتروژن عملکرد دانه 18 درصد نسبت به کشت مسطح بیشتر بود.
تأثیر کود نیتروژنه بر عملکرد دانه معنی دار بود (جدول 2). بیشترین عملکرد دانه در تیمارهای استفاده از کود شیمیایی اوره و کود زیستی نیتروکسین همراه با 150 کیلوگرم کود شیمایی اوره مشاهده شد و کمترین عملکرد دانه نیز مربوط به تیمار شاهد بود (جدول3). با افزایش کود اوره، عملکرد دانه افزایش یافت و همچنین کاربرد نیتروکسین در مقایسه با عدم کاربرد آن عملکرد دانه را بهبود بخشید. از آنجایی که کود شیمیایی و زیستی نیتروژن درصد نیتروژن خاک را افزایش داده بود در اثر آن رشد رویشی و سطح فتوسنتزی گیاه بیشتر شد و ماده فتوسنتزی بیشتری به اجزا زایشی گیاه منتقل شد و در اثر آن اجزا عملکرد گیاه افزایش یافت و به تبع آن عملکرد دانه بیشتر شد. شاکری و همکاران (Shakeri et al ., 2011) نیز اعلام کردند که کاربرد کود نیتروژن می تواند با توسعه رشد رویشی، گسترش و دوام بیشتر سطح برگ سبب افزایش عملکرد دانه شود. عجیم الدین و همکاران (Ajimoddin et al ., 2005) نیز طی آزمایشی اعلام کردند که سطوح مختلف کود شیمیائی و کود زیستی بالاترین عملکرد را در گیاه داروئی ریحان تولید کرد. روستي و همكاران (Rosety et al ., 2006) اعلام كردند که عملكرد دانه بذور آفتابگردان تلقيح شده با باكتري هاي ازوتوباكتر و آزوسپيريلوم نسبت به تيمار بدون تلقيح 9 درصد افزايش دارد. زهير و همكاران (Zahir et al ., 2004) نیز افزايش 8/19 درصدي عملكرد دانه آفتابگردان را در اثر تلقيح بذر با باكتري هاي ازتوباكتر و آزوسپيريلوم گزارش كردند. کود بیولوژیک نیتروکسین شامل دو باکتری تثبیت کننده نیتروژن است که تلقیح بذر با این باکتری ها، توان تثبیت زیستی نیتروژن، جذب بهینه آب و عناصرغذائی و تولید برخی پروتئینها در گیاه افزایش یافته، که در نتیجه آن افزایش عملکرد نمایان می گردد (Shakeri et al ., 2011 ) یوسف پور و یدوي (Yasefpour and Yadavi , 2014) نیز طی آزمایشی اعلام کردند که عملکرد دانه آفتابگردان به طور معنی داري تحت تأثیر تیمار تلفیقی از کود زیستی همراه با کود شیمیایی نیتروژنه افزایش یافت که این نتیجه می تواند به دلیل دسترسی بیشتر به مواد غذایی در زمان مورد نیاز در طی مراحل حساس رشد گیاه باشد. باشان و همکاران (Bashan et al ., 2004) نشان داده اند که کاربرد کودهای زیستی همراه با کاهش غلظتهای توصیه شده به اندازه 50درصد در مورد ارزن و ذرت، موجب افزایش عملکرد شده است.
نتیجهگیری
در حالت کشت جوی پشته نسبت به کشت کرتی، گیاه با کارایی بیشتری از منابع محیطی استفاده می کند.در حالت کشت جوی پشته عملکرد دانه نسبت به کشت کرتی حدود 20 درصد افزایش یافت.بیشترین عملکرد دانه در تیمارهای مصرف کامل کود شیمیایی نیتروژن و کود زیستی نیتروکسین همراه با 75 درصد کود شیمیایی نیتروژن مشاهده شد و این دو تیمار در یک گروه آماری قرار گرفتند.با استفاده از کود زیستی نیتروکسین می توان حدود 25 درصد در مصرف کود شیمیایی نیتروژن صرفه جویی کرد.با استفاده از کود زیستی نیتروکسین می توان از آلودگی محیط زیست با کود های شیمیایی نیتروژن جلوگیری کرد.
منابع مورد استفاده References
ü Alyari, H., F. Shekari, 1999. Oil seeds, Agriculture and physiology, Amidi publications. Tabriz. 182 pages.
ü Ajimoddin, I., M. Vasundhara, D. Radhakrishna, S. L. Biradar, and G. Rao. 2005. Integrated nutrient management studies in sweet basil (Ocimum basilicum) Indian Perfume 49:95-101.
ü Akasheh, O. Z., and A. M. Abu-Awwad. 1997. Irrigation and soil surface management in arid soils with surface crust. Journal Arid Environment. 37: 243–250.
ü Akintoye, H. A., E. O. Lucas, and J. G, Kliny. 1999. Grain yield components of single, double and synthetic maize lines grown at four nitrogen levels in three ecological zones of west Africa. Tropical Agriculture. 76: 51-56
ü Ardekani, M.R., AS. Rahmati, J. Daneshian, and M.Valizadeh. 2006. The effect of density on yield and yield components of hybrid sunflower. Abstracts of the Congress of Crop Sciences, Tehran University, Abooreyhan, page9.
ü Aquino, P. 1998. The adoption of bed planting of wheat in the yaqui Valley, Sonora, Mexico. Wheat special Report No. 17a. Mexico, Df. CYMMYT.
ü Babaei,A., C. Daneshian, A.Hamidi, H.H, D.H.Cheapness.2008.The effect Additive bacterial growthon the characteristics of sunflower seed From low water. Journal of Biological Sciences, No. 1,pages17-28.
ü Bakker, D. M., G. J. Hamilton, D. J. Joulbrooke, and C. Spamn. 2005. The effect of raised beds on soil structure, water logging, and productivity on duplex soils in Western Australia. Australian Journal of Soil Research. 43:575-585.
ü Bashan, Y., G. Holguin, and L. E. Bashan. 2004. Azospirillum- plant relationships: Physiological, molecular, agricultural and environmental advances. Canadian Journal Microbial, 50: 521-577.
ü Chobferosh khoie, B. 2011. Effect of biofertilizers on yield and yield components of sunflower in Khoy region.M. Sc. Thesis of Agronomy, Islamic Azad University, Khoy Branch. 96Pp.
ü Esmaeil, Y. and A. M. Patwardhan. 2006. Physiological analysis of the growth and development of canola (Brassica nupus L.) under different chemical fertilizer application. Asian Journal of Plant Science, 5: 745-752.
ü Fahong, W., W. Xuging, and K. Sayre. 2004. Comparison of conventional flood irrigated flat planting with furrow irrigated raised bed planting for winter wheat in china. Field Crops Research. 87: 35-42.
ü Ghaffari, D. and C. Daneshian. 2004. the Reaction Azargol in the different planting pattern in the khoy area. Abstracts of the Eighth Congress of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, University of Guilan
ü Gholami, A., S. Shahsavani, and S. Nezarat. 2009. The effect of plant growth promoting rhizobacteria on germination, seedling growth and yield of maize. International Journal of Biological and Life Science, 1-10.
ü Griffith ,D. R., S. D. Parsons, and J. V.Mannering. 1990. Mechanics and adaptability of ridge-planting for corn and soy been. Soil and Tillage Research. 18:113-126.
ü Imani, M. F. 2012. Effects of fall planting and cultivation methods on yield and yield components Varamin spinach. Journal Seed and Plant. 4: 449- 457.
ü Khajehpour, M.R. 2004.
ü Magdi ,R. and Z. khademi. 1999. Effect of placement of potassium and phosphorus fertilizer corn yield. International symposium on balanced fertilization and crop response to potassium .soil and water Res. Ins. International potash Ins.ivIay 15-13 ,Tehran,Iran ,Pp.3-5
ü Moallem. H. ., and H. Eshghizadeh. 2007. the application of biological
fertilizers: advantages and limitations. abstracts of the National Conference the second. Iran's ecology. Gorghan. Page 4.
ü Mohammadvarzi, R., D. Habibi, SA. Vazan, AS. Pazky. 2010. Evaluation the Effect of growth stimulants and nitrogen fertilizer on the quality of
sunflower seeds. Ecophysiology of crop plants. 3: 160-150
ü Poonia, K. L., 2000. Effect of plating geometry, nitrogen and sulfur on growth and yield of sunflower. J. Eco-physiology. 3:59-71.
ü Rahmati, A S., M.Yarnya, M. R. Ardekani, J. Daneshian and M.Valizadeh. 2006. Evaluation of source and reservoir tank and the density of the two hybrid sunflower. Abstracts of Crop Sciences Congress of Iran, Tehran University. Abooreyhan, page375.
ü Rana, M. A., M. Arshad and J. Masud. 2006. Effect of Basin, Furrow and Raingun Sprinkler Irrigation Systems on Irrigation Efficiencies, Nitrate-Nitrogen Leaching and Yield of Sunflower. Pakistan Journal of Water Resources, 10: 1-7.
ü Rosety, D., R. Gaur, and B. N. Juhri. 2006. Plant growth stage, fertilizer management and bio-inoculation of arbascular mycorrizal fungi and plant growth promoting rhizobacteria affect rhizobacteria community structure in rain-fed wheat field. Soil Biology and Biochemistry. 38: 1111-1120.
ü Sajedi,N. AS., H. Madani, Mirzakhani, M. 2011. Effect of organicfertilizers and chemical sources of nitrogen and phosphorus onyield and oil contentin sunflower crops. Journalof Agricultural newfindings. No. 4:377-387.
ü SajjadiNick, R., AS. Yadavi, H. Baluchi, and H. Faraji. 2010. The effect of chemical fertilizers, organic and bio-based perform anceand quality sesame.Pages 66-69
ü Sedaghat, M., J. Razmjo and Y. emami. 2012.The effect of the amount
and the mode of application of nitrogen fertilizerat different growth stageson the Yield components of sunflower. Production of horticultural crops and agronomy, second year ,sixth issue, pages37-48.
ü Shakeri, A. M., Dehgi, S. AS. Tabatabai, S secondaryschool. 2011.The effects of biological and chemical fertilizer, onyield and yield components, oil percentage the variety sesame Protein. the Agriculture and Natural Resources Research Center of Yazd.72pages.
ü Spaepen, S. and S. Dobbelaere. 2008. Effects of Azospirillum brasilense indole-3-acetic acidproduction on inoculated weat plants. Plant and Soil, 312: 15-23.
ü Wu, S. C., Z. H. Cao, Z. G. Li, K. C. Cheung, and M. H. Wong. 2005. Effects of biofertilizers containing N-fixer, P and K solubilizer and AM fungi on maize growth: a greenhouse trail. Geoderma, 125: 155-166.
ü Yosefpour, Z., AS. R. Yadavi. 2014. The effect of biological and chemical
fertilizers nitrogen and phosphorus on yield The quality and quantity of
sunflower. Journal of agricultural science and sustainable production.
1:96-112 pages.
ü Zahir A. Z., M. Arshad, and W. F. Frankenberger. 2004. Plant growth promoting rhizobacteria: Applications and perspectives in agriculture. Advances in Agronomy, 81: 97-168.
