تأثیر ذهن آگاهی بر سر زندگی تحصیلی با نقش میانجی عملکرد خانواده در بین دانش آموزان پایه ششم ابتدایی
محورهای موضوعی : فصلنامه مهارت های روانشناسی تربیتی
امید مددی
1
(دانشجوی دکتری، گروه روانشناسی تربیتی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران)
سمانه سلیمی
2
(استادیار گروه مدیریت آموزشی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران)
اله نظر علی صوفی
3
(استادیار گروه آموزش روانشناسی و مشاوره، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی 889-14665، تهران، ایران)
کلید واژه: ذهن آگاهی, سرزندگی تحصیلی, عملکرد خانواده, دانش آموزان ابتدایی,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر با هدف تأثیر ذهن آگاهی بر سر زندگی تحصیلی با نقش میانجی عملکرد خانواده در بین دانش آموزان پایه ششم ابتدایی انجام شد. روش پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از منظر گردآوری اطلاعات توصیفی از نوع همبستگی براساس مدلیابی معادلات ساختاری بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان پایه ششم ابتدایی شهرستان اراک در سال تحصیلی 1402-1401 به تعداد 6000 دانش آموز بود که با استفاده از جدول کرجسی- مورگان تعداد 382 نفر از دانش آموزان به عنوان نمونه با روش نمونه گیری سیستماتیک انتخاب شدند. جهت جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه های سرزندگی تحصیلی دهقانی زاده و چاری (1391)، پرسشنامه بیر و همکاران (2012)، پرسشنامه عملکرد خانواده (ایپستین و همکاران (1983) استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها و بررسی روابط علی بین متغیرها از روش مدلیابی معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج نشان داد که ذهن آگاهی بر سرزندگی تحصیلی (231/0)، ذهن آگاهی بر عملکرد خانواده (677/0)، عملکرد خانواده بر سرزندگی تحصیلی (492) تأثیر مثبت و مستقیم و ذهن آگاهی بر سرزندگی تحصیلی با نقش واسطه ای عملکرد خانواده (333/0) تأثیر مثبت و غیر مستقیم دارد.
The present study was conducted with the aim of the effect of mindfulness on academic life through the mediating role of family functioning among sixth grade students. The research method was applied in terms of objective and descriptive data collection was based on structural equation modeling. The statistical population included all the sixth grade students of Arak city in the academic year of 2022-2023 in the number of 6000 students, and using the Kerjeci- Morgan table, 382 students were selected as a sample by systematic sampling method. To collect information, questionnaires of academic vitality (Dehghanizade & Chari, 2012), mindfulness (Baer etal, 2006) and family functioning (Epstein etal, 1983) were used. The structural equation modeling method was used to analyze the data and examine the causal relationships between the variables. The results showed that mindfulness on academic vitality (0.231), mindfulness on family functioning (0.677), family functioning on academic vitality (492) had a positive and direct effect, and mindfulness on academic vitality with a mediating role of family functioning. (0.333) has a positive and indirect effect.
آذریان، رضا؛ مهدیان؛ حسین و جاجرمی، محمود. (1399). مقایسه اثربخشی آموزش نشاط تحصیلی و تنظیم هیجان بر معنای آموزش و سازگاری تحصیلی، پژوهش در نظامم¬های آموزشی، 14: 483-494.
بارانی، حمید؛ درخشان، معراج؛ اناری نژاد، عباس و جوانمرد، علی. (1398). جو عاطفی خانواده و بی صداقتی تحصیلی: نقش واسطه ای خودپنداشت تحصیلی، روانشناسی تحولی، 16(61): 97-108.
درتاج، اطهره؛ توحیدی، افسانه و تجربه کار، مهشید. (1399). اثربخشی آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر امید تحصیلی، سرسختی تحصیلی، سازگاری تحصیلی و ذهن‌آگاهی، پژوهش نامه روانشناسی مثبت، 7(2): 73-88.
درخشان، معراج؛ یوسفی، سلمان و نجارپوریان، علی. (1400). رابطه جو عاطفی خانواده و سرزندگی تحصیلی با توجه به نقش واسطه‌گری خودپنداره تحصیلی: مدل‌سازی معادله ساختاری، پژوهش¬های یاددهی و یادگیری دانشگاه آزاد واحد بجنورد، 16(66): 37-56.
دهقانی‌‌زاده، محمدحسین و حسین‌‌چاری، مسعود. (1391). سرزندگی تحصیلی و ادراک از الگوی ارتباطی خانواده؛ نقش واسطه‌‌ای خودکارآمدی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 4 (1)، 21-46.
رفوئی، نیلوفر. (1402). رابطه¬ی بین عملکرد خانواده و مهارت های اجتماعی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه، فصلنامه مطالعات و تحقیقات در علوم رفتاری، 5(14): 11-19.
سعیدی، نسیبه. (1402). بررسی رابطه ی عملکرد خانواده و سرزندگی تحصیلی بر اساس سازگاری اجتماعی در بین دانش آموزان متوسطه شهرستان پاوه، سومین کنفرانس ملی مطالعات کاربردی در فرآیندهای تعلیم و تربیت.
شیخ الاسلامی، علی؛ قمری کیوی، حسین و اشرفی، صبا. (1394). تاثیر روش آموزشی مبتنی بر ذهن آگاهی بر خودکنترلی دانش آموزان دختر، پژوهش در نظام¬های آموزشی، 9(28): 87-104.
صدیقی ارفعی، فریبرز و نمکی بیدگلی، زینب. (1396). بررسی رابطه ذهن اگاهی و تاب آوری با اهمال کاری تحصیلی در دانشجویان کاشان، پژوهش¬های نوین روانشناختی، 45: 281-301.
عابدی، زهرا؛ کلانتری، جلال و کشاورزیان، نیلورفر. (1399). بررسی رابطه بین بلوغ عاطفی معلم با سرزندگی تحصیلی دانش آموزان پایه¬ی پنجم و ششم شهرستان نیریز، کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در روانشناسی،علوم اجتماعی،علوم تربیتی و آموزشی.
علیزاده، محسن؛ عالیپور بیرگانی، سیروس و شهنی ییلاق، منیجه. (1402). بررسی رابطه الگوهای ارتباطی خانواده و سرزندگی تحصیلی: نقش واسطه گری راهبردهای یادگیری خودتنظیمی، مجله علمی پژوهشی روانشناسی، 27(3): 304-312.
عماد، سعید؛ آتش پور، حمید و ذاکرفرد، منیرالسادات (1396). نقش تعدیلی ذهن‌آگاهی و پذیرش در پیش‌بینی بهزیستی روانشناختی براساس کمال‌گرایی دانشجویان، پژوهش نامه روانشناسی مثبت، 2(3): 49-66.
غریبی، فرزانه؛ فضلی، ساره و غریبی، عطیه. (1401). پیش‌بینی اشتیاق تحصیلی براساس عملکرد خانواده و تاب‌آوری تحصیلی در دانش‌آموزان مقطع ابتدایی، علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، 19(3): 239-262.
فخاریان، جمیله؛ یعقوبی، ابولقاسم؛ ضرغام حاجبی، مجید و محققی، حسین. (1399). پیش¬بینی سرزندگی تحصیلی براساس جوعاطفی خانواده، درگیری تحصیلی و خودکارآمدی تحصیلی، مجله دانشکده پزشکی، 63(2): 2391-2401.
مرآتی، علیرضا؛ کریم زاده، نازنین؛ درویشی، مریم و ارشادی، پرستو. (1402). بررسی رابطه جوخانواده و سرمایه روانشناختی با اشتیاق تحصیلی با میانجی‌گیری نقش ذهن‌آگاهی دانش‌آموزان متوسطه اول، نشریه علمی آموزش و ارزشیابی، 16(62): 81-101.
ملانی، فاطمه؛ حجازی، مسعود؛ یوسفی افراشته، مجید و مروتی، ذکراله .(1399). نقش میانجی ذهن‌آگاهی در رابطه بین اشتیاق تحصیلی و سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان دختر. فصلنامه پژوهش در نظام‌های آموزشی، 48(14): 75-90.
میرزایی، الهام و شعیری، محمد‌رضا. (1397). بررسی اثربخشی الگوی درمانی کاهش استرس بر اساس ذهن‌آگاهی بر عواطف مثبت و منفی و نشانگان افسردگی. مجله‌دانشکده پزشکی دانشگاه، مشهد علوم پزشکی مشهد، 61(1): 864-876.
نیکوکار، حسن؛ مهدیان، حسین و قاسمی مطلق، مهدی. (1400). روابط ساختاری ذهن آگاهی و عملکرد خانواده با اهمال کاری تحصیلی با واسطه سازگاری در دانش آموزان پسر، سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، 5(4): 213-221.
یارمحمدیان، احمد و مختاری، الهام. (1394). رابطه عملکرد خانواده با سبک‌های مقابله با فشار روانی در دانشجویان دختر دانشگاه اصفهان در سال 1391، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، 14(9): 713-728.
Aktepe, İ. & Tolan, Ö. (2020). Bilinçli farkındalık: Güncel bir gözden geçirme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 12(4), 534-561. [In
Turkish] Azila-Gbettor, E. M., Mensah, C., Atatsi, E. A., & Abiemo, M. K. (2022). Predicting students' engagement from hope and mindfulness. Journal of Applied Research in Higher Education, 14(4), 1355-1370.
Bahnasawy, A. (2020). Mindfulness and its relationship to the of Academic Buoyancy of university students. Educational magazine of the Faculty of Education in Sohag, 78(78), 11-74. [In Arabic]
Bamber, M. D., & Schneider, J. K. (2022). College students’ perceptions of mindfulness-based interventions: A narrative review of the qualitative research. Current Psychology, 41(2), 667-680.
Bamber, M. D., & Morpeth, E. (2019). Effects of Mindfulness Meditation on College Student Anxiety: a Meta-Analysis. Mindfulness, 10(2), 203–214.
Baer, R. A., Smith, G. T., Hopkins, J., Krietemeyer, J., & Toney, L. (2006). Using self-report assessment methods to explore facets of mindfulness. Assessment, 13(1), 27-45.
Broderick, P. C. & Jennings, P. A. (2012). Mindfulness for adolescents: A promising approach to supporting emotion regulation and preventing risky behavior. New Directions for Student Leadership, 136, 111-126.
Candy, N., Cameron, M., Calhoun, A., and Buchanan, M (2015). A Brief Mindfulness Intervention for Healthy College Students and Its Effects on Psychological Distress, Self-Control, Meta-Mood, and Subjective Vitality. Mindfulness, 6, 1071-1081.
Chiodelli, R., Mello, L. T. N. D., Jesus, S. N. D., Beneton, E. R., Russel, T., & Andretta, I. (2022). Mindfulness-based interventions in undergraduate students: A systematic review. Journal of American College Health, 70(3), 791-800.
Chang, W. H., Kuo, C. C., & Ni, Y. L. (2022). Mindfulness enhances changes in athletes’ subjective vitality: The moderating role of coach interpersonal style. Asian Journal of Sport and Exercise Psychology, 2(3), 190-197.
Cheung, K. C., Mak, S. K. & Sit, P. S. (2018). Resolving the attitude–achievement paradox based on anchoring vignettes: evidences from the PISA 2012 mathematics study. Asia Pacific Education Review, 19(3), 389-399.
Chun, H., & Dickson, G. (2011). A psychoecological model of academic performance among Hispanic adolescents. Journal of Youth and Adolescents, 40(12), 1581-1594.
Collie, R. J., Martin, A. J., Malmberg, L. E., Hall, J., & Ginns, P. (2015). Academic buoyancy, student's achievement, and the linking role of control: A cross‐lagged analysis of high school students. British Journal of Educational Psychology, 85(1), 113-130.
Colmar, S., Liem, G. A. D., Connor, J., & Martin, A. J. (2019). Exploring the relationships between academic buoyancy, academic self-concept, and academic performance: a study of mathematics and reading among primary school students. Educational Psychology, 39(8), 1068-1089.
Comerford, J., Batteson, T., & Tormey, R. (2015). Academic buoyancy in second level schools: insights from Ireland. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 197, 98-103.
Datu, J. A. D., & Yang, W. (2018). Psychometric validity and gender invariance of the academic buoyancy scale in the Philippines: A construct validation approach. Journal of Psychoeducational Assessment, 36(3), 278-283.
Dou, D., Shek, D. T., Tan, L., & Zhao, L. (2023). Family functioning and resilience in children in mainland China: life satisfaction as a mediator. Frontiers in Psychology, 14, 1175934.
Epstein, N. B., Baldwin, L. M., & Bishop, D. S. (1983). The McMaster Family Assessment Device. Journal of Marital and Family Therapy, 9(2), 171-180.
Felver, J. C., Doerner, E., Jones, J., Kaye, N. C., & Merrell, K. W. (2013). Mindfulness in school psychology: Applications for intervention and professional practice. Psychology in the Schools, 50(6), 531-547.
Felton, T., Coates, L., & Christopher, J. C. (2015). Impact of mindfulness training on counseling students' perceptions of stress. Mindfulness, 6(2), 159–169.
Gockel, A., Burton, D., James, S., & Bryer, E. (2013). Introducing mindfulness as a self-care and clinical training strategy for beginning social work students. Mindfulness, 4(4), 343–353.
Granziera, H., Liem, G. A. D., Chong, W. H., Martin, A. J., Collie, R. J., Bishop, M., & Tynan, L. (2022). The role of teachers' instrumental and emotional support in students' academic buoyancy, engagement, and academic skills: A study of high school and elementary school students in different national contexts. Learning and instruction, 80, 101619.
Hirvonen, R., Yli-Kivistö, L., Putwain, D. W., Ahonen, T., & Kiuru, N. (2019). School-related stress among sixth-grade students–Associations with academic buoyancy and temperament. Learning and Individual Differences, 70, 100-108.
Hjeltnes, A., Binder, P. E., Moltu, C., & Dundas, I. (2015). Facing the fear of failure: An explorative qualitative study of client experiences in a mindfulness-based stress reduction program for university students with academic evaluation anxiety. International Journal of Qualitative Studies on Health and Well-Being, 10(1), 279-90.
Kabat-Zinn, J., & Hanh, T. N. (2009). Full catastrophe living: Using the wisdom of your body and mind to face stress, pain, and illness. Delta
Kısmetoğlu, G. (2019). 15-18 yaş arası ergenlerde duygu düzenleme ve bilinçli farkındalık becerilerinin kaygıdüzeyleri ile
.ilişkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Gelişim ÜniversitesiSosyal Bilimler Enstitüsü.[ in Turkish] Kocabal, M., & Ceylan, M. (2022). Bilinçli Farkındalık, Motivasyon ve Akademik Performans Arasindaki İliskinin. Erciyes Akademi, 36(4), 2140-2159.
Levin, M. E., Hicks, E. T., & Krafft, J. (2022). Pilot evaluation of the stop, breathe & think mindfulness app for student clients on a college counseling center waitlist. Journal of American college health, 70(1), 165-173.
Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2008). Academic buoyancy: Towards an understanding of students' everyday academic resilience. Journal of school psychology, 46(1), 53-83.
Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2009). Academic resilience and academic buoyancy: Multidimensional and hierarchical conceptual framing of causes, correlates and cognate constructs. Oxford Review of Education, 35(3), 353-370.
Martin, A. J. (2013). Academic buoyancy and academic resilience: Exploring ‘everyday’and ‘classic’resilience in the face of academic adversity. School Psychology International, 34(5), 488-500.
Meiklejohn, J., Phillips, C., Freedman, M. L., Griffin, M. L., Biegel, G., Roach, A., Frank,J., Burke,J., Pinger, L., Soloway, G., Sibinga, E., Grossman, L., Saltzman, A.& Isberg, R. (2012). Integrating mindfulness training into K-12 education: Fostering the resilience of teachers and students. Mindfulness, 3(4), 291-307.
Muro, A., Soler, J., Cebolla, A., & Cladellas, R. (2018). A positive psychological intervention for failing students: Does it improve academic achievement and motivation? A pilot study. Learning and Motivation, 63, 126-132.
.Neugarten, B. L. (1964). Personality in middle and late life: Empirical studies.
Özdoğan, A. Ç. (2023). Mediating role of academic grit and subjective vitality in the relationship between school belongingness and school satisfaction among middle school students who migrated after an earthquake. Journal of Happiness and Health, 3(2), 127-138.
Özdoğan, A. Ç. (2023). Mediating role of academic grit and subjective vitality in the relationship between school belongingness and school satisfaction among middle school students who migrated after an earthquake. Journal of Happiness and Health, 3(2), 127-138.
Putwain, D. W., Wood, P., & Pekrun, R. (2020). Achievement emotions and academic achievement: Reciprocal relations and the moderating influence of academic buoyancy. Journal of Educational Psychology, Advance online publication.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2017). Self‑Determination Theory. An Introduction and Overview. Self-Determination Theory: Basic Psychological Needs in Motivation. Development, and Well-being. American Psychologist, 55, 68-78.
Shek, D. T. (2002). Family functioning and psychological well-being, school adjustment, and problem behavior in Chinese adolescents with and without economic disadvantage. The Journal of Genetic Psychology, 163(4), 497-502.
Shi, J., Wang, L., Yao, Y., Su, N., Zhao, X., & Zhan, C. (2017). Family function and self-esteem among Chinese university students with and without grandparenting experience: Moderating effect of social support. Frontiers in Psychology, 8(886).
Urdan, T., & Bruchmann, K. (2018). Examining the academic motivation of a diverse student population: A consideration of methodology. Educational Psychologist, 53(2), 114-130.
Walker, R., & Shepherd, C. (2008). Strengthening Aboriginal family functioning: What works and why?. Melbourne (AUST): Australian Institute of Family Studies.
Woolfolk, A., & Shaughnessy, M. F. (2004). An interview with Anita Woolfolk: The educational psychology of teacher efficacy. Educational psychology review, 16(2), 153-176.
Zaider, T. I., Kissane, D. W., Schofield, E., Li, Y., and Masterson, M. (2020). Cancer-related communication during sessions of family therapy at the end of life. Psycho Oncol. 29, 373–380.
Zeleke, W. (2013). “Psychological adjustment and relational development in Ethiopian adoptees and their families,” in Graduate Student Theses, Dissertations, & Professional Papers. Available online at: https://scholarworks.umt.edu/etd/10760.
Zhang, D. J., Wang, J. L., and Yu, L. (2011). Methods and Implementation Strategies on Cultivating Children’s Psychological Suzhi. New York, NY: Nova Science.
