روش‌های آشنایی‌زدایی در شعر صائب تبریزی

محورهای موضوعی :

نرگس اسکویی ¹ ( عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی – واحد بناب.)

تاریخ دریافت : 1384/08/12 تاریخ پذیرش : 1384/11/12 تاریخ انتشار : 1384/12/01

کلید واژه: آشنایی‌زدایی – ساختار شکنی – ترکیبات مجازی – خلاف آمد عادت,

چکیده مقاله :

یکی از نظریه های نقد ادبی معاصر، آشنایی زدایی defamiliarization می باشد و این روش به هرگونه تلاش هنری که رنگ رخوت و عادت را از هر دو سوی تعامل ادبی (مخاطب و گوینده) می زداید و ادارک حسی و بازی با ذهن و هنر را بارور می کند، اطلاق می شود. صائب به عنوان نمایندة سبکی که به تازه گویی و طرز نو و ابتکار شهرت دارد، یکی از نامبرداران تاریخ ادبیات فارسی در جهت آشنایی زدایی است. روش های صائب برای ایجاد طرز نو و آشنایی زدایی از کلام و معنا، با شیوه های نوین علمی که در این نظریه مطرح می باشد، منطبق است. مقاله حاضر به بررسی روش های مهم و پرکاربرد صائب در جهت آشنایی زدایی از کلام و کلمه و معنا و لزوم بکارگیری این روش ها می پردازد.

چکیده انگلیسی:

     Defamiliarization is one of the prominent theories of literary criticism.       Every artistic efforts that helps to rub off habitude and listlessness between the addresse and the writer which develops sensational understanding, mind challenging and creativity, is defined as defamiliarization. It was introduced by V.B. Sheklovsky the Russian writer of past century, and now it is diverted in different types such as Lexical and syntactic. Saeb is one of the well-known poets of persian literature in the field of defamiliarization whom his creativity, new saying, and innovation was salient.       In this essay we are going to examine the major Styles of Saeb Considering defamiliarization of word, speech, meaning, and the necessity of their usage.     

منابع و مأخذ:

-                      آشنایی با نقد ادبی، زرین کوب، عبدالحسین؛ انتشارات سخن، تهران 1378.

-                      تاریخ ادبیات ایران، صفا، ذبیح­الله؛ انتشارات فردوس، ج 2/5.

-                      چشمة روشن، یوسفی، غلامحسین؛ انتشارات علمی، تهران 1377.

-                      خمسة نظامی، انتشارات امیرکبیر، تهران، چاپ پنجم 1370.

-                      داستان خسرو و شیرین نظامی، به کوشش آیتی، عبدالحمید؛ انتشارات امیرکبیر، 1370.

-                      در کوچه باغ زلف، جلد اول، احتشامی، خسرو؛ شرکت کتابسرا، 1368، تهران.

-                      دیوان حافظ، خطیب رهبر، خلیل؛ انتشارات صفی علیشاه، 1371، چاپ پنجم.

-                      دیوان شمس تبریزی، فروزانفر، بدیع­الزمان؛ انتشارات امیرکبیر، چاپ دوم 1379.

-                      دیوان صائب تبریزی، قهرمان، محمد؛ انتشارات علمی و فرهنگی، تهران 1374.

-                      شعله آواز (شرح صد غزل صائب)، برزی، اصغر؛ انتشارات اعظم بناب، 1375.

-                      فرهنگ اشعار صائب، گلچین معانی، احمد؛ انتشارات امیرکبیر، تهران، 1373.

-                      فرهنگ اصطلاحات ادبی، داد، سیما؛ انتشارات مروارید، 1382.

-                      فرهنگ تلمیحات، شمیسا، سیروس؛ انتشارات فردوس، تهران، چاپ ششم، 1378.

-                      فرهنگ کنایات، ثروت، منصور؛ انتشارات سخن، 1375.

-                      فرهنگ نامة شعری، عفیفی، دکتر رحیم؛ انتشارات سروش، 1376.

-                      فرهنگ نامة کنایه، میرزانیا، منصور؛ انتشارات امیرکبیر، 1378.

-                      لغت­نامة دهخدا، مؤسسه لغت نامه دهخدا، چاپ دوم از دورة جدید 1377.

-                      مثنوی معنوی، سروش، عبدالکریم؛ انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ پنجم 1375.

-                      مصطلحات الشعرا، فرهنگی در لغات و اصطلاحات شعر عصر صفوی، تألیف سیالکوتی مل وارسته، تصحیح شمیسا، سیروس؛ انتشارات فردوس، 1380.

-                      نقد ادبی، شمیسا، سیروس؛ انتشارات فردوس، تهران، 1378.

-                      نگاهی به صائب، دشتی، علی؛ انتشارات اساطیر، چاپ سوم، 1364.