شخصیّت مرزی سودابه در شاهنامه فردوسی

محورهای موضوعی :

نسرین داودنیا نسرین داودنیا ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی – واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران)
جلیل تجلیل جلیل تجلیل ² (عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی - واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران)
ناصر سراج خرمی ³ (عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی - واحد دزفول، ایران)

تاریخ دریافت : 1392/02/14 تاریخ پذیرش : 1392/05/21 تاریخ انتشار : 1392/12/01

کلید واژه: شاهنامه, سودابه, شخصیت, اختلال شخصیّت, اختلال شخصیّت مرزی,

چکیده مقاله :

داستان‌های شاهنامه – اثر ملی و حماسی ارزش‌مند ایران - بویژه در بخش‌های اسطوره‌ای و پهلوانی دارای معانی عمیق و شگرف است. یکی از زمینه‌هایی که می‌تواند بستری مناسب برای پژوهش در شاهنامه باشد و آثار و نتایجی سودمند بدست دهد، بستر نقد و تحلیل شخصیّت‌های شاهنامه است. شخصیّت‌هایی که در شاهنامه نقش‌آفرینی می‌کنند، هر کدام می‌تواند نماد بشر امروزی باشد. تحلیل و نقد کردارها و رفتارهای آنان در روند داستان‌ها همه به نوعی مشکلات و گرفتاری‌های انسان امروزی را بتصویر کشیده، که هر روزه با آن‌ها دست بگریبان است. پژوهش حاضر بر آنست که اختلال شخصیّت مرزی را در شخصیّت سودابه - نامادری سیاوش و همسر کیکاووس -مورد نقد و تحلیل قرار دهد. در ابتدا ضروری است مقدمه‌ای پیرامون شخصیّت، اختلال شخصیّت و ویژگی‌های شخصیّت مرزی بیان شود و سپس صفات و کردارهای سودابه با شخصیّت‌های مرزی مطابقت داده شود. از ملاک‌هایی که برای تشخیص اختلال شخصیّت مرزی در کتاب DSM-IV آمده، سودابه با پنج مورد هم‌خوانی دارد که عبارت است از: کوشش‌های مهارگسسته برای اجتناب از طرد یا رهاشدگی واقعی یا خیالی، تکان‌شوری، حرکات بیان‌گر تهدید و خود آسیب زنی مکرر، روابط بی‌ثبات و شدید و انتقام جویی. البته سودابه جز این ملاک‌ها، ویژگی‌هایی چون دروغ گویی، مکر و حیله، تهمت زدن و پلیدی نیز دارد که همۀ این کردارها به دنبال تغییری است که در خودانگارۀ او رخ داده است.

چکیده انگلیسی:

 Shahnameh the invaluable national epic of Iran especially in its mythic and heroic sections contain stories with in depth meanings. One of the useful areas of research is to analyze and criticize Shahnameh’s characters each of whom can each represent today’s man. The analysis and criticism of their deeds and behaviors throughout the stories in a way portray the dilemmas and problems that today’s man is grappled with everyday. The present article aims to analyze and criticize border line personality disorder in Sudabeh, Syavashe’s stepmother and KayKavus’s wife. At first it is necessary to give and introduction regarding personality and its disorder and characteristics of border line personality, and then Sudabeh’s qualities and her deeds are checked against those with personality disorder. Of the criteria for diagnosis of border line personality disorder mentioned in DSM-IV book Sudabeh’s character corresponds with five characteristics such as reckless attempts to avoid abandonment real or imaginary, anxiety, actions aimed at threatening, repeated self-mutilation, intense and unstable relationships, and vengeance. Apart from these attributes, traits such as telling lies, wile and guile, insult, and wickedness are clearly seen in her behavior all in search of a change taken place in her self portrait.

منابع و مأخذ:

 - استوارت، ویلیام. (1386). دایرة المعارف مشاوره، مترجم: نوابی نژاد شکوه، نشر علم: تهران، چ اول.

- برونو، فرانک. (1384). فرهنگ توصیفی روان شناسی، انتشارات ناهید، تهران، چ سوم.

- بهار، مهرداد. (1362). پژوهشی در اساطیر ایران، تهران، چاپ دوم.

- پروین، لارنس اِ. (1372). روانشناسی شخصیّت، مترجمان: محمدجعفر جوادی و پروین کدیور، ، تهران: انتشارات فرهنگی رسا، چ اول.

 - حسینی، سید رضا، اختلالات شخصیّت (1)، ماهنامه اصلاح و تربیت، شماره سیزدهم.

 - حمیدیان، سعید. (1387). درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، تهران: انتشارات ناهید، چاپ سوم.

 - خسروی، اشرف. (1389). تحلیل روان شناسانۀ شخصیت سودابه و رودابه، فصلنامه کاوش نامه، شماره 21.

- دبیرسیاقی، سید محمد. (1387). برگردان روایت گونه شاهنامه فردوسی به نثر، نشر قطره، تهران، چاپ هشتم.

 - راهنمای تشخیصی آماری اختلالات روانی DSM-IV-TR. (1389). تهران: انتشارات سخن، چاپ پنجم.

 - رحیمیان، حوریه بانو. (1381). نظریه‌های مشاوره و روان درمانی، تهران، انتشارات مهرداد، چاپ دوم.

 - ریتا، ال. اتکینسون و دیگران. (1390). زمینة روان‌شناسی هیلگارد، مترجمان محمد نقی براهنی و دیگران، تهران: رشد، چاپ پانزدهم.

- سرامی، قدمعلی. (1388). از رنگ گل تا رنج خار، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

 - شاملو، سعید. (1390). مکتب‌ها و نظریه‌ها در روان‌شناسی شخصیت، تهران: انتشارات رشد.

 - شفیع آبادی، عبدالله. (1385). نظریه‌های مشاوره و روان درمانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ دوازدهم.

 - شولتز، دوان. (1383). نظریه‌های شخصیت، مترجمان: یوسف کریمی، فرهاد جمهری، سیامک نقشبندی، بهزاد گودرزی، هادی بحیرایی و محمدرضا نیکخو، تهران: نشر ارسباران، چ چهارم.

- فردوسی، ابوالقاسم. (1388). شاهنامة فردوسی، جلد 1، 2 و 3، به کوشش سید محمد دبیرسیاقی، نشر قطره، تهران، چ دوم.

 - کریمی، یوسف. (1380). روان‌شناسی شخصیّت، تهران: مؤسسه نشر ویرایش، چاپ هفتم.

 - گنجی، حمزه. (1382). روان‌شناسی عمومی، نشر ساوالان، تهران، چ بیست و پنجم.

 - هرسن، مایکل- ترنر، ساموئل ام. (1388). مصاحبة تشخیصی، مترجمان: سعید شاملو، محمدرضا محمدی، تهران، انتشارات رشد، چاپ چهارم.