نظام تقابل‌های زبانی مهم‌ترین عامل شکل‌گیری معنا در روایت ضحاک و فریدونِ شاهنامه

محورهای موضوعی : حماسه

رضا رفایی قدیمی مشهد ¹ ( دانش‌جوی کارشناسی ارشد، دانش‌گاه فردوسی مشهد (نویسندۀ مسؤول). ایران )
ابوالقاسم ابوالقاسم قوام ² ( دانش‌یار زبان و ادبیات فارسی، دانش‌گاه فردوسی مشهد. ایران. )

تاریخ دریافت : 1394/09/04 تاریخ پذیرش : 1394/12/10 تاریخ انتشار : 1394/12/01

کلید واژه: شاهنامه, ضحاک, فریدون, نشانه- معناشناسی, تقابل زبانی,

چکیده مقاله :

تقابل های زبانی یکی از مهم ترین شاخص های آفرینش معنا در هر نظام گفتمانی بشمار می رود. نگارندگان در این پژوهش، تقابل های زبانی را مهم ترین عامل آفرینش معنا در روایت فریدون و ضحاکِ شاهنامه می دانند و به این منظور، در این داستان، در تحلیلی نشانه- معناشناختی چگونگی شکل گیری معنا بر اساس تقابل ها را بررسی می کنند. در این پژوهش، نشان خواهیم داد که تقابل ها در چه سطحی و با چه کیفیتی، در شکل گیری نظام معنایی داستان ضحاک و فریدون مؤثر است. پس از بررسی ابعاد مختلف تقابل ها در روایت، خواهیم دید که تقابل های زبانی را که گفته‌پرداز بکار می‌برد، در حقیقت رمزی است بر بنیان فرهنگ و تاریخ و ارتباط مخاطب با ساختار روایی متن که مستلزم آگاهی او از بستر فرهنگی و تاریخی روایت است. دستاورد دیگر این پژوهش، نمایان ساختن چگونگی کارکرد تقابل شخصیت های مهم روایت در روند شکل‌گیری آن است. کارکرد تقابلی شخصیت های تأثیر‌گذار در روند داستان، به دو شکل نمود یافته است: در ارتباط با خود و در ارتباط با دیگر شخصیت ها.

چکیده انگلیسی:

Linguistic oppositions are considered as one of the most significant features of meaning production in any discourse system. This study acknowledges the linguistic features to be the most important cause of meaning production in the “Narrative of Fereydoon and Zahak” in Shahnameh. To fulfill such a goal, the above mentioned study, through a semiotic analysis, sets out to consider the formation of meaning based upon the oppositions within the narratives. In this study, the researchers have demonstrated the fact that the oppostions have been influential to the extents of levels and qualities in the formulation of semantic system of the story entitled as Zahak and Fereydoon. Considering the different dimensions of such oppositions in narrative, it will turn out that the linguistic oppositions employed by discourse are in fact codes that are contigent upon culture and history.Reader’s link with narratological structure of a text entails their awareness of the cultural and historical context of a narrative. Another finding of this very research is the portrayal of how the function of main characters’ opposition operates within the narrative in its formation. Oppositional function of the influential characters within the process of story has been appeared in two ways: in relation to the themselves and to the others.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع

- احمدی، بابک. (1371). از نشانه‌های تصویری تا متن، تهران: مرکز.

- ایگلتون، تری. (1386).  پیش‌درآمدی بر نظریۀ ادبی. ترجمۀ عباس مخبر، تهران: مرکز.

- بارت، رولان. (1370). عناصر نشانه‌شناسی، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.

- جعفری دهقی، محمود و مجید پوراحمد. (1392). «گرز گاوسار فریدون و منشأ آن»، ادب فارسی، ش 2، صص 39-56.

- چندلر، دانیل. (1387). مبانی نشانه‌شناسی، ترجمۀ مهدی پارسا، تهران: سورۀ مهر.

- سجودی، فرزان. (1388).  نشانه‌شناسی: نظریه و عمل، تهران: علم.

- سیبیاک، تامس آلبرت. (1391). نشانه‌ها: درآمدی بر نشانه‌شناسی، ترجمۀ محسن نوبخت، تهران: نشر علمی.

- شعیری، حمیدرضا. (1385). تجزیه و تحلیل نشانه - معناشناختی گفتمان، تهران: سمت.

- ضیمران، محمد. (1382). نشانه‌شناسی هنر، تهران: نشر قصه.

- فردوسی، ابوالقاسم. (1380). شاهنامه، تصحیح مصطفی جیحونی، تهران: شاهنامه‌پژوهی.

- قائمی، فرزاد. (1390). «تحلیل انسان‌شناختی اسطورۀ فرّ و کارکردهای آن در شاهنامۀ فردوسی و اساطیر ایران». جستارهای ادبی، س44، ش 174، صص 113- 148.

- کابلی، پال. (1380). نشانه‌شناسی، ترجمۀ محمد نبوی، تهران: پردیس دانش.

-گیرو، پی یر. (1380). نشانه‌شناسی، ترجمۀ محمد نبوی، تهران: آگه.