آرکائیسم حماسی (مشخّصة اصلی سبک قیصرنامة ادیب پیشاوری)

محورهای موضوعی : حماسه

صفا کاظمیان مقدم ¹ , فرزاد قائمی ²

1 - دانشگاه فردوسی مشهد
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

تاریخ دریافت : 1396/10/11 تاریخ پذیرش : 1398/12/28 تاریخ انتشار : 1398/12/01

کلید واژه: کلیدواژه ­ها: باستان‌گرایی (آرکائیسم), قیصرنامة ادیب پیشاوری, سبک, سطح واژگانی, سطح نحوی, سطح بلاغی,

چکیده مقاله :

آرکائیسم حماسی (مشخّصة اصلی سبک قیصرنامة ادیب پیشاوری) صفا کاظمیان مقدم* دانش جوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانش گاه فردوسی مشهد، ایران. فرزاد قائمی** استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانش گاه فردوسی مشهد، ایران. (نویسنده مسوول) تاریخ دریافت: 11/10/1396 تاریخ پذیرش: 6/12/1396 چکیده آرکائیسم حماسی نوعی از کاربرد هم زمان حماسه به عنوان سبکی فخیم و تأثیرگذار هم راه با شکلی از کهن گرایی است که به تشخّص زبان و بیان شاعر می انجامد. منظومۀ حماسی قیصرنامه اثر ادیب پیشاوری نیز نمونة کامل استفاده از الگوی حماسه به هم راه کهن گرایی در سطح واژگانی، نحوی و بلاغی است. این حماسۀ تاریخی بیش از هر اثر دیگری در دوران خود، به سنّت های زبانی- ادبی پیشینان تأسی جسته است و علی رغم روایت یکی از نوین ترین اتّفاقات تاریخ معاصر خود، برای پای بندی به زبان خراسانی شعر حماسی کوشیده، زبان اثرش تا جای ممکن به نمونة معیار ژانر اثر (شاهنامة فردوسی) وفادار باشد. یکی از عوامل اصلی حفظ زبان حماسی قیصرنامه، باستان‌گرایی بوده است. این مقاله جنبه های مختلف آرکائیسم حماسی در قیصرنامۀ ادیب پیشاوری را بررسی و این نتیجه را در این خصوص حاصل کرده است که این کیفیت در شعر ادیب در سه سطح واژگانی، نحوی و بلاغی فردیت سبکی یافته است. واژه‌سازی با اصطلاحات جدید سیاسی، اجتماعی و نظامی، بازسازی نحو خراسانی و خلق تصاویر مرکب مبتنی بر تشبیهات حماسی کهن از رئوس باستان‌گرایی در قیصرنامه بوده است. * . [e-mail] ** . [e-mail]

چکیده انگلیسی:

Epic Archaism (Distinct feature of the style used in Qaysarnameh written by Adib Pishavari)   *Safa Kazemian Moghadam PhD student, Persian language and Literature, Ferdowsi University, Mashhad, Iran. **Farzad Ghaemi Assistant Professor, Persian language and literature, Ferdowsi University, Mashhad, Iran. Date of reception: 96/10/11 Date of acceptance: 96/12/6 Abstract Epic archaism is the simultaneous employment of epic as an influential and elevated style mingled with a form of archaism which lead to the sublimity of poet’s language. Qaysarnameh composed by Adib Pishavari is a complete example of using epic as a model blended with archaism as far as diction, syntax, and rhetoric are concerned.  This historic epic more than any other works in its era had remained devoted to the linguistic and literary traditions of his ancestors. Adib Pishavari has made tremendous effort to preserve Khorasani language.  Inspired by Shahnameh and using it as a model he took profound care to adhere to its style.  Archaism is one of the main reasons for preservation of epic language in Qaysarnameh.  This research studies different aspects of epic archaism in this work.  This quality in Adib’s poetry had found stylistic individuality in terms of diction, syntax and rhetoric.  Making words with new political, social, and military expressions, representation of Khorasani syntax and creation of compound images based on the ancient epic similes are among the principle features found in Qaysarnameh.     * . [e-mail] ** . [e-mail]

منابع و مأخذ:

فهرست منابع

-        ابوالحسنی، علی. (1372). آینه دار طلعت یار، تهران: نشر بنیاد.

-        پارسا تویسرکانی، عبدالرحمان. (1350). «‌خاطره‌های ادبی‌» وحید، تهران، سال نهم، شمارۀ3
.

-        پورنامداریان، تقی. (1386). «انواع ادبی در شعر فارسی» دوفصل­نامۀ دانش­کدۀ ادبیات و علوم انسانی دانش­گاه قم، سال 1 شمارۀ3.

-        پیامنی، بهناز و مریم زمانی. (1394) «مقایسۀ تطبیقی شاخص­ های حماسی و ساختاری اکبرنامة حمیدی کشمیری و شاهنامه فردوسی»، شبه قاره ـ ویژۀ فرهنگستان، پاییز و زمستان، شمارۀ5.

-        پیشاوری، سیداحمد؛ مشهور به ادیب. (1297هـ.ش). قیصرنامه، ایران: تهران، کتاب­خانۀ مجلس شورای اسلامی، شمارۀ 13768.

-        تجلیل، جلیل. (1394). مجموعه مقالات دکتر جلیل تجلیل، به کوشش حبیب راثی و عذرا یزدی مهر، تهران: نشر علم.

-        خالقی مطلق، جلال. (1381). سخن­ های دیرینه، تهران: افکار.

-        حسینی، سارا و آذر دانشگر. (1395). «کارکرد شاعرانۀ آرکائیسم در شعر شفیعی کدکنی»، فصل­نامه زیبایی­ شناسی ادبی، سال چهاردهم، شمارۀ 28.

-        رشیدیاسمی، غلام­رضا. (1352). ادبیات معاصر، تهران: ابن­ سینا.

-        زنجانی، برات. (1383). صور خیال در خمسة نظامی، تهران: امیرکبیر.

-        شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1372). «انواع ادبی در شعر فارسی»، فصل­نامه رشد آموزش و ادب فارسی، سال 8، شمارۀ 1.

-        شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1390). با چراغ و آینه، تهران: سخن.

-        عبدالرسولی، علی. (1312). دیوان قصاید و غزلیات، تهران: اقبال.

-        فانی، کامران. (1365). جنگ­های جهانی اوّل و دوّم، تهران: علمی و فرهنگی.

-        قراگوزلو، آرش. (1389). «بحر تقارب از منظر زیبایی­ شناسی»، مجموعه مقالات پنجمین همایش پژوهش­ های ادبی، دانش­گاه سبزوار.

-        نیک­روز، یوسف و هادی احمدیانی. (1393). «شیوه­ های شخصیّت­ پردازی در شاهنامة فردوسی»، پژوهش­نامۀ ادب حماسی، سال دهم، شمارۀ 18.