طراحی الگوی نوآورانه مدیریت کانون کودکان اردبیل با تأکید بر تفکر خلاقانه

محورهای موضوعی :

نازیلا سلیمانی ¹ (گروه معماری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران)
جواد جوان مجیدی ² (گروه معماری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران)

تاریخ دریافت : 1402/02/30 تاریخ پذیرش : 1402/03/27 تاریخ انتشار : 1403/02/05

کلید واژه: خلاقیت, شکوفایی, کانون کودکان و نوجوانان, تفکر خلاقانه, اردبیل,

چکیده مقاله :

آغاز پرورش بسیاری از توانایی‌های انسان از دوران کودکی شروع می‌گردد، که یکی از مهم‌ترین این توانایی‌ها خلاقیت، تفکر خلاقانه و برقراری رابطه اجتماعی صحیح است. در سال‌های اخیر با رشد جمعیت کودکان سبب شده بیشتر به فضاهای آموزشی و آموزش توجه شود. متأسفانه هنوز در ایران آموزش به روش سنتی انجام می‌گردد که نه‌تنها اضطراب و تنش در کودکان و نوجوانان ایجاد می‌کند بلکه باعث از بین رفتن انگیزه‌های خلاقیت نیز می‌شود. بر این اساس هدف پژوهش حاضر طراحی الگوی نوآورانه مدیریت کانون کودکان اردبیل با تأکید بر تفکر خلاقانه بود. روش پژوهش حاضر توصیفی – تحلیلی است که شامل مطالعات کتابخانه‌ای جهت دستیابی به اصول و معیارهای طراحی و معماری کودکان است. یافته‌ها نشان داد که به‌منظور تأمین دید لازم دانش آموزان و نیز برقراری کلاس هیچ‌گونه ستون یا پایه ساختمانی در فضای کلاس نباید وجود داشته باشد. ارتفاع کلاس در مناطق سردسیر 3 متر و در مناطق گرمسیر 20/3 تا 50/3 متر است. عرض تخته در کلاس 70/2 تا 60/3 متر و حداقل فاصله دانش آموزان تا تخته 20/2 متر هست راهروها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که علاوه بر ویژگی ارتباطی، اتفاق خاصی در آن رخ دهد و احساس اشتیاق برای ادامه‌ی حرکت و راهنمایی برای یافتن به نقطه موردنظر را دارا باشد. همچنین استفاده از نورگیرهای سقفی نیز می‌تواند نور مناسبی را برای فضا تأمین نماید. برای اجتناب از برخورد کودک با درها و پنجره‌هایی که به مسیرهای حرکتی باز می‌شود، باید این مسیرها بافاصله‌ی مناسب از دیوارهای بنا ایجاد شود و از قرار دادن آن‌ها در مجاورت درها و پنجره‌ها اجتناب نمود. دیگر اینکه محل درب‌ها نیز باید به‌طور کامل قابل‌دیدن باشد. استفاده از طرح‌های رنگی با نقوش برجسته بر روی درها باعث بهتر دیده شدن آن‌ها می‌شود.

چکیده انگلیسی:

The beginning of cultivating many human abilities starts from childhood, one of the most important of these abilities is creativity, creative thinking and establishing correct social relationships. In recent years, with the growth of the children's population, more attention has been paid to educational spaces. Unfortunately, in Iran, education is still carried out in a traditional way, which not only creates anxiety and tension in children and teenagers, but also causes the loss of creativity. Based on this, the aim of the current research was to design an innovative model of Ardabil Children's Center with an emphasis on creative thinking. The current research method is descriptive-analytical, which includes library studies to achieve the principles and criteria of children's design and architecture. The findings showed that in order to ensure the necessary visibility of the students and also to establish the class, there should not be any columns or building foundations in the classroom space. The height of the classroom is 3 meters in cold regions and 3.20 to 3.50 meters in tropical regions. The width of the board in the classroom is 70.2 to 3.60 meters and the minimum distance between the students and the board is 2.20 meters. Corridors should be designed in such a way that, in addition to the communication feature, a special event happens in it and the feeling of enthusiasm to continue moving and guidance for Find the desired point. Also, the use of ceiling skylights can provide adequate light for the space. In order to avoid the child's contact with the doors and windows that open to the movement paths, these paths should be created at a suitable distance from the walls of the building and avoid placing them in the vicinity of doors and windows.

متن کامل:



 

 

طراحی الگوی نوآورانه مدیریت کانون کودکان اردبیل با تأکید بر تفکر خلاقانه

 

چكيده

آغاز پرورش بسیاری از توانایی‌های انسان از دوران کودکی شروع می‌گردد، که یکی از مهم‌ترین این توانایی‌ها خلاقیت، تفکر خلاقانه و برقراری رابطه اجتماعی صحیح است. در سال‌های اخیر با رشد جمعیت کودکان سبب شده بیشتر به فضاهای آموزشی و آموزش توجه شود. متأسفانه هنوز در ایران آموزش به روش سنتی انجام می‌گردد که نه‌تنها اضطراب و تنش در کودکان و نوجوانان ایجاد می‌کند بلکه باعث از بین رفتن انگیزه‌های خلاقیت نیز می‌شود. بر این اساس هدف پژوهش حاضر طراحی الگوی نوآورانه مدیریت کانون کودکان اردبیل با تأکید بر تفکر خلاقانه بود. روش پژوهش حاضر توصیفی – تحلیلی است که شامل مطالعات کتابخانه‌ای جهت دستیابی به اصول و معیارهای طراحی و معماری کودکان است. یافته‌ها نشان داد که به‌منظور تأمین دید لازم دانش آموزان و نیز برقراری کلاس هیچ‌گونه ستون یا پایه ساختمانی در فضای کلاس نباید وجود داشته باشد. ارتفاع کلاس در مناطق سردسیر 3 متر و در مناطق گرمسیر 20/3 تا 50/3 متر است. عرض تخته در کلاس 70/2 تا 60/3 متر و حداقل فاصله دانش آموزان تا تخته 20/2 متر هست راهروها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که علاوه بر ویژگی ارتباطی، اتفاق خاصی در آن رخ دهد و احساس اشتیاق برای ادامه‌ی حرکت و راهنمایی برای یافتن به نقطه موردنظر را دارا باشد. همچنین استفاده از نورگیرهای سقفی نیز می‌تواند نور مناسبی را برای فضا تأمین نماید. برای اجتناب از برخورد کودک با درها و پنجره‌هایی که به مسیرهای حرکتی باز می‌شود، باید این مسیرها بافاصله‌ی مناسب از دیوارهای بنا ایجاد شود و از قرار دادن آن‌ها در مجاورت درها و پنجره‌ها اجتناب نمود. دیگر اینکه محل درب‌ها نیز باید به‌طور کامل قابل‌دیدن باشد. استفاده از طرح‌های رنگی با نقوش برجسته بر روی درها باعث بهتر دیده شدن آن‌ها می‌شود.

 

واژگان کلیدی: کانون کودکان و نوجوانان، تفکر خلاقانه، خلاقیت، شکوفایی، اردبیل

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

امروزه عرصه ی تحرک و خود نمایی کودکان روز به روز کوچکتر و محدود تر میشود. در میان توانایی های مختلف انسان بدون تردید خلاقیت سازنده ترین و بنیادی ترین آنهاست. دستیابی به قانون مندی هایی که به شناخت و تغییر جهان منجر شده بدون استفاده از نیروهای خلاق انسان ها امکان پذیر نبوده است. با توجه به نقش اساسی خلاقیت در زندگی ضروری است که این توانایی ارزشمند در کودکان پرورش داده شود. متاسفانه نظام آموزشی –تربیتی ما در خانه و مدرسه و به تبع آن در جامعه نه تنها این توانایی را در کودکان و نوجوانان پرورش نمی دهند بلکه با شیوه های نامناسبی که به کار می برند آن را سرکوب می کنند(مقتدری،1392).

آغاز پرورش بسیاری از توانایی های انسان در دوران كودكی است؛ آغاز پرورش قدرت تخیل و خلاقیت نیز در دوره كودكی شكل میگیرد. از نظر فروید، منبع خلاقیت را باید در تجربیات  دوره كودكی فرد یافت(شریعتمداری، 1344، 410). از این رو لازم است تا در مراحل آغازین رشد کودک، پرورش خلاقیت او مورد توجه قرار گیرد(نقره کار و همکاران،1388). طبق اصل 7 اعلامیه حقوق کودک(1959) «کودک باید از آموزشی بهره مند شود که در جهت پیشبرد و ازدیاد فرهنگ عمومی او بوده و آن چنان سازنده باشد که در شرایط مساوی بتواند استعداد خود را پرورش داده و فردی مفید برای جامعه شود .» کودکان به عنوان یکی از اقشار جامعه می بایست هر چه بیشتر در برنامه شهری دخیل باشند و یکی از موارد مهم در عرصه های زندگی شهری ایجاد فضای مناسب برای کودکان است (توسلی، 1369).

امروزه صاحبنظران خلاقیت را دانشي بنيادي براي هرگونه تغيير و نوآوري مي دانند. به تعبير ريهامر  و برولين   (1999) خلق ايده هاي نو و توليدات ابتكاري از ويژگي هاي شناختي انسان ها است. با چنين نگاهي خلاقيت عاملي مهم در شتاب بخشيدن به نوآوري های علمی و فناورانه بشرتعبير شده است. مطالعات موجود نيز نشان مي دهند كه مركز ثقل حركات نوين در آينده را خلاقيت و ميزان بهره گيري از تفكر خلاق تشكيل مي دهد. بر اين اساس ، يكي از چالش هاي جدي و قابل پيش بيني بشر در آينده مساله ميزان بهره گيري از ذهن ها و شخصيت هاي خلاق ، در حوزه هاي مختلف علمي، پژوهشي، فناورانه و بهداشتي است (جفري 20013، لچ 20014 و قاسم زاده، 1379).

در سال های اخیر تحقیقات بسیاری انجام شده است که از میان عوامل متعدد تاثیرگذار در رشد خلاقیت کودک؛ شیوه های آموزشی، جنبه های عاطفی-شناختی و نیز مسائل تربیتی مورد بررسی قرار گرفته اند؛ اما به تاثیر کیفیت فضای معماری در پرورش خلاقیت، کمتر توجه شده است(شفایی و مدنی، 1389).

تحقیقات نشان داده است دانش آموزانی که در فضای آزاد و به دور از استرس به یادگیری پرداخته اند خلاق تر عمل می کنند و بر عکس دانش آموزانی که یادگیری به شکل سنتی را تجربه کرده اند به دلیل این که در فضایی پر از اضطراب و تنش که محصول شیوه های غلط ارزشیابی تحصیلی است قرار داشته اند انگیزه های خلاقیت را از دست داده اند به همین سبب نیاز به تغییر در روش یادگیری و یاددهی و همچنین روش ارزشیابی احساس می شود (علیقلی زاده،1387).

نظریه شناختی برخلاف سایر نظریه های مورد بحث، برفرایند های فکری کودکان در هنگام یادگیری تأثیر دارد؛ نظریه پیاژه یکی از معروف ترین و متحول ترین نظریه های شناختی است. نظریه او بیانگر آن است که الگوهای متمایزی برای فرایندهای فکری کودکان وجود دارد و این فرایندها به ترتیب، در چهار مرحله پدید می آید که سه مرحله آن طی دوره ی اولیه کودکی روی می دهد. این مراحل عبارتند از: حسی-حرکتی، پیش عملیاتی، عملیات عینی و عملیات صوری (رضایی، 1389). طرفداران نظریه رفتاری بر رفتار کودکان که در هنگام یادگیری و بعد از آن ظاهر می شود، تأکید دارند تفاوت مهم دیگر میان نظریه پردازان رفتاری و نظریه پردازان شناختی نظیر پیاژه، مفهوم مراحل رشد است. دانشمندان دسته اول، به رشد، به صورت مرحله ای پیوسته که به مراحل دیگری قابل تقسیم نیست می نگرند. برای آنها کودک ضمن یادگیری، رشد می یابد و یادگیری فرایندی تدریجی و تراکمی است. همچنین اعتقاد بر این است که هنگام یادگیری مهارتهای مناسب تغییراتی در رفتار قابل مشاهده به وقوع می پیوندند.

لازم به ذکر است که مطالعه رفتار در طول سالیان، تکامل یافته و اکنون سه نوع متمایز از نظریات رفتاری وجود دارد که عبارتند از: شرطی شدن کلاسیک، شرطی شدن عامل و نظریه یادگیری اجتماعی (رضایی، 1389). نظریه روان کاوی نیز که مورد حمایت ارک اریکسون است، کودک و خانواده را در بافت گسترده تر اجتماعی مورد ملاحظه قرار داده و با افزایش بخش تعامل اجتماعی بر نظریه فروید که به رشد کودک در محدوده خانواده توجه داشت، هشت مرحله برای سازگاری روانی اجتماعی افراد در طول زندگی در نظر گرفته است که چهار مرحله اول آن برای درک رشد در دوره ی اولیه کودکی مفید هستند. ارک هر مرحله را با عناصر متضاد آن مشخص کرد؛ نظیر اعتماد در مقابل بی اعتمادی، خود مختاری در مقابل شرم و شک، ابتکار در مقابل گناه و کوشایی در برابر حقارت (رضایی، 1389، 37).

محققان تأثیر کار گروهی را بر رشد فرایند خلاقیت بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که خلاقیت افراد در همکاری با یکدیگر به دلیل تأثیر متقابل ایده ها  بر هم،شکوفا می شود( نقره کار و همکاران، 1388).

متأسفانه هنوز در گیر این اشتباه سنتی هستیم و بر این باوریم که استعداد ها، راهشان را پیدا میکنند و خود را نشان می دهند و اندکی دقت نظر برای شناسایی و کشف استعداد کافی است. در حالیکه پژوهش های جدیددر مورد استعداد و خلاقیت به نتایجی غیر از این رسیده اند. اگر این نکته را در نظر داشته باشیم که امکانات موجود برای کشف و توسعه استعداد و خلاقیت در اکثر موارد فاقد کارایی لازم است آن وقت اهمیت و ضرورت نیاز به بهبود روش های کشف و توسعه استعداد برای ما روشن خواهد شد(فن کرافت و زمکه ،17،1389). از طرف دیگر شهر اردبیل فاقد فضای مناسب جهت کشف و توسعه خلاقیت ها و استعداد های کودکان است.  برنامه های تطبیقی مدرسه نیز مهم ترین عامل واپس گرایی خلاقیت است لذا داشتن کودکانی خلاق و موفق در آینده بدون برنامه ریزی صحیح انتظاری نامعقول است. بنابرین ارائه طرحی کارامد علاوه بر کشف و پرورش استعداد ها می تواند با ایجاد فضاهای جمعی و گروهی برای کودکان باعث رشد توانمندی های اجتماعی آنها شود. بنابراین هدف پژوهش حاضر طراحی الگوی نوآورانه کانون کودکان اردبیل با تاکید بر تفکر خلاقانه است.

 

جدول1. مروری بر الگوها و پژوهش های انجام گرفته

ردیف	نام پژوهش	نتایج
	تعیین معیارهای طراحی کانون پرورش فکری کودکان با رویکرد ارتقاء خلاقیت کودکان، پایان‌نامه. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی - دانشکده هنر و معماری ،نسیم اسماعیلی، 1392 ،کارشناسی ارشد.	چکیده: موفقیت و پیشرفت های انسان در گرو اندیشه های بارور و موثر اوست. در عصر گسترش روز افزون اطلاعات و ارتباطات، مسئله ای که بیش از هر چیز توجه پژوهشگران را به خود معطوف کرده است، چگونگی رشد و ارتقا این اندیشه های بارور و خلاق است. علم روان شناسی ثابت کرده است که بهترین زمان برای تربیت و شکوفایی استعدادهای انسان، دوره ی کودکی اوست زیرا تمام صفات اکتسابی و الگوهای رفتاری و عادات لازم در این زمان اخذ می شود و شخصیت واقعی کودک بر اساس همین عامل شکل می گیرد. در سال های اخیر تحقیقات بسیاری انجام شده است که از میان عوامل متعدد تاثیرگذار در رشد خلاقیت کودک؛ شیوه های آموزشی، جنبه های عاطفی-شناختی و نیز مسائل تربیتی مورد بررسی قرار گرفته اند؛ اما به تاثیر کیفیت فضای معماری در پرورش خلاقیت، کمتر توجه شده است (شفایی و مدنی، 1389). این در حالی است که مطالعات نشان داده است شرایط فیزیکی محیط، رفتار ساکنین در آن محیط را تحت تاثیر قرار داده و در بروز رفتارهای هنجار و ناهنجار و پرورش و ارتقای خلاقیت موثر می باشد. طبق نظریه ی جان لنگ تغییر در محیط مصنوع مستقیما منجر به تغییر در رفتارها خواهد گردید(مرتضوی، 1376). بنابراین تمامی محیط هایی که کودکان در آن حضور می یابند، در شکل گیری شخصیت کودک و رفتار او موثر اند. در این بین فضاهای آموزشی به عنوان یکی از مهم ترین محیط های اثر گذار در شخصیت کودک از اهمیت ویژه ای برخوردار خواهند بود. کانون پرورش فکری کودکان یک نهاد فرهنگی و کمک آموزشی است که با تولید و انتشار کتاب، فیلم، نمایش و ایجاد پایگاه هایی برای عرضه ی این محصولات و برگزاری کلاس های متعدد پرورشی و کمک آموزشی به منظور غنی کردن اوقات فراغت و ارتقاء توانمندی و استعدادهای کودکان در سال 1344 تاسیس شد و تا به امروز به فعالیت خود ادامه داده است. با توجه به این اهداف والا، انتظار می رود کانون پرورش فکری کودکان حضور و نقشی پررنگ تر و موثرتر در راستای شکوفایی و ارتقا خلاقیت و توانمندی های کودکان ایفا نماید این در حالی است که تجربه ی سال های گذشته، گویای این مطلب است که کارکرد کنونی این نهاد از ماهیت وجودی آن فاصله گرفته است به بیانی دیگر کانون پرورش فکری کودکان به نهادی تک بعدی بدل شده است که به جای شناسایی و پرورش استعداد و خلاقیت کودکان، به نگهداری و پر کردن اوقات فراغت آنان اکتفا نموده است. با توجه به تاثیر کیفیت فضای معماری در پرورش خلاقیت می توان یکی از دلایل مهم ناکارآمدی کانون پرورش فکری کودکان را معماری ناکارآمد آن دانست. این نهاد همچون اغلب فضاهای آموزشی کودکان در ایران، فاقد طراحی مناسب کودکان و یا در فضاهای غیر آموزشی است به گونه ای که اکثر آن ها تنها ساختمان های اداری هستند که نیازهای اولیه ی کاربران خود را تامین می کنند و با نقاشی و رنگ آمیزی، ظاهرا به محیطی کودکانه تبدیل شده اند و به جای برخورداری از فضاهای متنوع؛ حیاط هایی که طبیعت را به کودکان عرضه می کنند و کارگاه و کلاس های پویا که برای کودکان و براساس نیازهایشان طراحی شده باشند، مکانی کلیشه ای برای استقرار کودکان را فراهم آورده اند. از این رو هدایت کودکانی که حضور در چنین فضایی را تجربه می کنند، به سوی نگاه و تفکر خلاقانه، سخت به نظر می رسد. چرا که بارور کردن روح کاوش و تقویت فرآیند تفکر و خلاقیت در کودک، زمانی ممکن و موثر است که این امکان برای او فراهم شود. اما با شناخت و تکیه بر قابلیت های کانون پرورش فکری و به کارگیری اصول ارتقا دهنده ی خلاقیت در طراحی فضاهای مختص کودکان، می توان نهادی را بنا نمود که علاوه بر تحقق اهداف ابتدایی خود، بستری باشد در جهت ارتقا انگیزش کودک برای بازی، کنجکاوی، خیال پردازی و مشارکت اجتماعی او تا بدین ترتیب زمینه ی شکوفایی و رشد خلاقیت کودک فراهم شود(اسماعیلی، 1392).
	طراحی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با رویکرد علوم رفتاری، پایان‌نامه. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه گیلان - دانشکده معماری، کیانا نبی قدس، 1392 ،کارشناسی ارشد	چکیده: معماری مقولهای فرهنگی است که صورتها و اشکال مختلفی را به دلیل نوع مطالبات و خواستههای کاربران به خود میگیرد. در این رابطه فضاهای مربوط به فعالیت کودکان و نوجوانان از جمله فضاهایی هستند که میتوانند به عنوان محرکهای محیطی در فرآیند رشد استعدادهای آنان موثر باشند. حاصل بررسیهای انجام شده نشان میدهد که میزان پاسخگویی فضاهای مورد نظر در حد انتظار نیست. این پژوهش برای یافتن راه حلهای مناسب جهت طراحی محیط- هایی است که در آن امکان پاسخگویی به نیازهای پرورشی کودکان و نوجوانان از قالبیت بالایی برخوردار باشد. در این ارتباط، این پژوهش در راستای پاسخ به این پرسش که مکان مورد نظر لازم است از چه ویژگیهای کالبدی برخوردار باشد تا امکان دستیابی به قابلیت مورد نظر میسر گردد، با مراجعه به اسناد و مدارک کتابخانهای و نیز مراجعه به مصادیق عینی شکل گرفت. لذا فرض اولیه بر آن بود که برای رشد استعدادهای فکری کودکان و نوجوانان لازم است میان مطالبات کاربران با ویژگیهای کالبدی محیط بستگی وجود داشته باشد. بدین منظور و پس از بررسیهای به عمل آمده، معین گردید که برای ایجاد فضای مطلوب لازم است که ضمن هماهنگ نمودن ویژگیهای فیزیکی محیط با ساختار ارگونومی کاربران، ویژگیهای بصری محیط نیز به گونهای باشد که با درک معنای آنها موجبات ارتقاء نیازهای شناختی و زیبایی شناختی و نیز احساس تعلق آنان به محیط را فراهم نماید(نبی قدس،1392).
	کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ،پایان‌نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه هنر اصفهان - دانشکده معماری و شهرسازی، راهله صدیقی،1391 ، کارشناسی ارشد.	چکیده: پژوهش ها نشان می دهد که محیط و اجتماع با حضور انسان شکل می گیرد و تحت تأثیر انسان است و انسان نیز تحت تأثیر محیط پیرامون خویش می باشد. کودکی زمان آغاز این تاثیر پذیری است. نقطه ای است که باید بستر آموزش و پرورش و رشد خلاقیت برایش فراهم باشد تا فردای جامعه را بهتر و فعال‌تر بسازد. اما چگونه می‌توان این بستر را فراهم ساخت؟ چطورانگیزش به کنجکاوی کودک را می‌توان بالا برد؟ چگونه می‌توان نیاز های کودکان را شناخت؟ مطالعات نشان می‌دهد که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از جمله محیط‌هایی است که می‌تواند زمینه رشد و شکوفایی کودک را فراهم آورد. برای ایجاد این محیط فرهنگی و کمک آموزشی، ابتدا باید کودک را شناخت و روحیات و نیازها و دنیای او را کنکاش کرد. در این رساله تلاش شده است همگام با شناخت نیازهای کودک از طریق بررسی نظریات روانشناسان و مطالعات میدانی، مفاهیم مرتبط با موضوع تعریف شوند و برمبنای تلفیق نظریات مرتبط، به بررسی برنامه فیزیکی، مطالعات اقلیمی و در نهایت مطالعات سایت و طراحی پرداخته شود(صدیقی،1391).
	کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان حجاب(تهران)	فرم پلکان دیوار ورودی این کانون تداعی کننده بازی جورچین برای کودکان است و یک آب نما برای کشش و جذابیت کودکان به صورت شکل هندسی منظم طراحی شده است.حوضچه ای در سطح خیابان که آب آن پس از بالا آمدن و گذشتن از کانال و ریختن به حوضچه داخل مجموعه که در سطح پایین تری قرار دارد خود معرف یک المان برای تعریف فضای وروردی است. دیوار ورودی اصلی از اشکال هندسی مربع و مستطیل خالی شده که کودک را برای دیدن فضای پیش ورودی و ورودی داخل ساختمان کنجکاو می کند.سلسه مراتب دسترسی به مجموعه عبارتند از : 1-ورودی 2-فضای مکث و پیش ورودی 3-ورودی به ساختمان. در حیاط ورودی طراحی المان های رنگی روی پله ها جهت هدایت کودکان به داخل و رعایت ارتفاع استاندارد پله و استفاده از دست انداز آجری متناسب با قد کودک. پلان مجموعه از کنار هم قرار گرفتن اشکال هندسی منظم مثل مربع،  مستطیل، مثلث که برای کودک و نوجوان درک آن آسان تر است شکل گرفته که تأثیر آن را در فضای خلق شده می توان دید. ساختار پلان یک ساختار خطی را تداعی میکند که فضاهای مجموعه دور آن شکل گرفته است(خداوردی،1393).
	مرکز فرهنگی تجیبائو	در مقیاس کشوری در فرانسه در شبه جزیره نیوکالدونیا به وسعت 18575 کیلو متر مربع و در پایتخت نیو کالدونیا (نومایا) قرار گرفته است. در مقیاس منطقه در حدود ده کیلو متری شرق نومایا قرار دارد. بخش های اصلی مجموعه شامل: دهکده اول؛ نمایشگاه و گالری است و به گردشگران فرهنگ کاناک را معرفی می کند و در آن دو واحد که شامل نمایشگاهی از مجسمه های کاناک و مجسمه های اقیانوس آرام است، می باشد. دهکده دوم؛ پژوهشی است این دهکده نیز مانند دیگر بخش ها کرکره های سرتاسری به سمت تفرجگاه دارد که درهای کشویی درآن تعبیه شده که میتوان آنها را به تمامی باز کرد. دهکده دوم سه واحد با اندازه های متفاوت دارد که روی هم کتابخانه را در بر دارند که می توانند از کتاب و کامپیوتر ها برای مطالعه استفاده کنند. دهکده سوم؛ کارگاه های هنری است که توسط چند پله بالاتر قرار دارد و دارای یک واحد بزرگ و یک واحد کوچک میباشد که واحد بزرگتر به عنوان اتاق های سخنرانی و واحد کوچکتر به عنوان کلاس کودکان استفاده می شود( لرستانی،1389).

 

 

 

 

 

روش پژوهش

تحقیق حاضر پژوهشی کاربردی است که در روندی تحلیلی - توصیفی انجام شده است. هدف از انجام این نوع پژوهش توصیف عینی، واقعی و منظم خصوصیات یک موقعیت یا یک موضوع است. به‌عبارت‌دیگر، در این‌گونه تحقیقات سعی می‌شود تا آنچه هست را بدون هیچ‌گونه دخالت یا استنتاج ذهنی گزارش شود و نتایج عینی از موقعیت بگیرد؛ که در این‌گونه تحقیق به جمع‌آوری اطلاعات واقعی و مفصل از پدیده‌ای ویژه می‌پردازد. به شناسایی و بررسی مسائل، شرایط و وقایع جاری مبادرت می‌ورزد و به مقایسه و ارزشیابی وقایع می‌پردازد. بر این اساس، بر مبنای تحلیل انجام‌شده بر مصاحبه‌ی متخصصین و استانداردها و معیارهای شناسایی و سپس در مرحله‌ی بعد، در بررسی و تحلیل نمونه‌های موردی، از آن‌ها استفاده‌شده و ضوابط و معیارها نیز شناسایی می‌شوند.

با توجه به اینکه مطالعه برای کانون کودکان به مطالعات گسترده و دقیق مرتبط با موضوع دارد، مطالعات میدانی و کتابخانه‌ای در جهت تدوین اطلاعات‌پایه اختصاص‌یافته است و در مطالعات مقدماتی پروژه، به‌صورت هم‌زمان صورت گرفته است. در مرحله شناخت و تجزیه‌وتحلیل، روش گردآوری آمار و اطلاعات شامل: مطالعات کتابخانه‌ای (کتاب‌ها، مجلات تخصصی معتبر، مقاله‌ها) و مطالعه دقیق بر روی سوابق و مطالعات مشابه خارجی و مراجعه به مراکز علمی و تحقیقاتی دانشگاه‌ها، مراکز اداری و سازمان‌ها می‌باشد و روش مورد استفاده برای گردآوری اطلاعات مربوط به متغیرهای تحقیق جزو مطالعات میدانی هست؛ که جمع‌آوری، استخراج، طبقه بندی و تنظیم می‌گردند.

ابزار پژوهش نیز مصاحبه با خبرگان و مطالعه نمونه‌های اجرا شده بود. بهره‌گیری از روش کتابخانه‌ای (استدلال منطقی) به صورت جستجو در کتب معماری و شهرسازی و نشریات مربوط به آن‌ها، به همراه بررسی و تجزیه تحلیل نمونه‌های داخلی و خارجی و مقایسه نقاط ضعف و قوت، معایب و مزایای هر یک به‌صورت جدول ارائه‌شده است. برای تجزیه‌وتحلیل و تحلیل داده‌ها نیز با استفاده از نرم‌افزارهای کامپیوتری انجام شد. در مرحله طراحی ابتدا به‌وسیله اسکیس های اولیه و ماکت‌سازی و سپس به‌وسیله‌ی نرم‌افزارهایی مانند فتوشاپ، تریدی مکس و اتوکد و میکروسافت افیس ارائه شد.

 

یافته‌‌ها

موارد شناسایی شده طراحی الگوی نوآورانه کانون کودکان در قالب مشخصات کلی و جزیی نمونه ها به صورت جدول ارائه شده است.

نمونه اول: مهدکودک، مدرسه ابتدائی((saint palle niki de

جدول2. مهدکودک، مدرسه ابتدائی.(www.setavin.com)

مهدکودک	مدارک معماری
معمار paul le quernec	به گفته معمار و طراح پروژه مدرسه مشتمل بر یک مهد کودک و هشت کلاس و یک مدرسه ابتدائی با ده کلاس ،یک مرکز تفریحی و کافه تریای مخصوص مدرسه می باشد. این مجموعه دارای سه طبقه و زیر زمین است . برای داشتن دسترسی های برابر و ارتباطات بین واحد های مختلف، ساختار سایت به شش بخش تقسیم شده است: سه فضای خارجی (ورودی، زمین بازی مهد کودک و زمین بازی مقطع ابتدایی) و سه فضای داخلی( مهد کودک، مدرسه ابتدائی، و مرکز تفریحی و کافه مربوط به مجموعه). ساختارشکل گیری طرح به صورت همگرا بوده و ارتباط موفقی بین فضاهای داخل و خارج صورت گرفته است ( دیدها و مناظربسیار، نقاط دسترسی متعدد و جهت گیری های بصری). ایده طراحی پروژه: در فضاهای داخلی، با توجه به متفاوت بودن ماهیت آموزش در سطح مهد کودک و سطح ابتدائی ،تصمیم برطراحی دو فضای کاملا متفاوت شد. ایده ای برگرفته از ساختار مغزانسان، (به گفته معمار). نیمکره مغز انسان متقارن می باشد، اما به واسطه عملکردهای  آن ،مساوی نیست. این مجموعه نیز در نگاه اولیه، دارای ظاهری متقارن است. کلاس های درس سطح مهد کودک این مجموعه، متشکل از سه فضای دایره ای شکل با قطرها و ارتفاع های متفائت با توجه به عملکرد های آن می باشد. کلاس های دارای یک جبهه و بخش شیشه ای هستند، فضاهایی نیز به صورت خلل و فرج هایی در طراحی داخلی وجود دارند که کاربری ذخیره سازی برای مخاطبین فضاها را دارند.
موقعیت بنا : فرانسه
زیربنا پروژه:4800 متر مریع بودجه:12000000 یورو
زمان ساخت : 2015

 

نمونه دوم: فضای بازی کودکان lego play pond 

جدول3. فضای بازی کودکان.(www.setavin.com)

فضای بازی کودکان	مدارک معماری
کارفرما: Hao design	این فضای بازی به برگه لگو بازی معروف است، سبب خلق فضاهای تخیلی با تولید و ساخت قطعات ساده شده و کمک به خلاقیت ذهن کودکان می کند. به گفته معمار کل مفهوم زندگی در خانه برای کودکان به واسطه شکل گیری چنین فضاهایی، برای بازی تعریف می گردد. کودکان علاقه مند به بازی، در فضاهایی خاص همچون فضاهای غار مانند، گودال ها ، فضاهای در ارتفاع و... می باشند.چنین فضاهایی منجر به لذت و سرگرم کنندگی بیشتر نیز می گردد. و اما در این خانه زیبا، که اختصاص فضایی به بازی و طراحی برای کودک، از ویژگی های بارز آن بوده، شکل گیری فضاهایی منفی، همچون استخر و یک گودال برای بازی، سبب به وجود آمدن هیجان خاصی برای کودک در هنگام بازی گشته است. تغییر هوشمندانه تراز سطوح بازی، همراه با متریال چوب برای پوشش کف که آسیب پذیری را نیز کاهش دهد، جانمایی در مجاورت بازشوها و بهره مندی از نور طبیعی خارجی، استفاده از کلیه فضاهای این گودال یا برکه برای ذخیره سازی لگوها و وسایل بازی را سبب شده و در کل با افزایش قابلیت های طراحی، می توان تعاملی جدید در بین اعضای خانواده شکل داد و نگاه به زندگی و فضاهای مسکونی را نیز تغییر داد. تاثیر گذاری این نگرش طراحی، بر سایر فضاها و مبلمان های این خانه نیز می تواند تاثیر گذار باشد چنین نگرشی سبب ایجاد یک فضای جدید برای بازی کودک و نیز ثبت خاطرات زیبا از فضا و خلاقیت در استفاده از لگو برای ساخت دنیایی از بازی و خاطرات می گردد. در این طرح انتخاب رنگ های فضا و مبلمان در نیل به هدف بی تاثیر نیست. جداره های به رنگ بتن، و با رنگی خاکستری و حسی خنثی و فضاهای بازی با رنگ های خاص سبز و ابی وزرد، می تواند در ایجاد توجه بیشتر موثر باشد.
موقعیت بنا : تایوان
زمان ساخت : 2015
زیر بنا پروژه: 122 متر

 

نمونه سوم:  مهد کودک سرشار از خلاقیت Baukindkita

جدول4. مهد کودک سرشار از خلاقیت.(www.setavin.com)

مهد کودک سرشار از خلاقیت	مدارک معماری
معمار: تیم معماری zauberzwerge	در این فضا از رنگ ها نقاشی با تم رنگین کمان، برای ایجاد محیطی سرگرم کننده و جذاب استفاده شده است. سقف ها دارای سوراخ های کوچکی در سایز های مختاف هستند، در سراسر فضا، درب های کوچکی قرار دارد که گویا در آنها کوتولو های کوچک زندگی می کنند.
مساحت: زير بنا 25000 متر مربع
موقعیت بنا : آلمان

 

نمونه چهارم: مهد کودک و مرکز نگهداری کودکانob

جدول5. مهد کودک و مرکز نگهداری کودکانob  (www.setavin.com)

مهد کودک	مدارک معماری
معمار:	سایت پروژه در خط ساحلی دریاو با جهت گیری به سمت جنوب احداث شده است. 1-زمین های بازی2-ساختمان جدید3-ساختمان قدیمی در این مکان به جهت تشویق کودکان به انجام حرکات مختلف، فضاهای مختلفی در این بنا طراحی و جانمایی شده است. طراحی پلکان های کوچک در مقیاس کودکان، فضاهایی به مثابه غار، قفسه های کتاب و تخته سیاه مخصوص نقاشی و... از جمله این موارد هستند. متریال و جنس کف فضاها به گونه ای گزینش شده که سبب بهبود حس و حال بچه ها می گردد. یکی از فضاهای جذاب در این پروژه، جانمایی حفره هایی در سقف و ایجاد ارتباط داخل و بیرون توسط طناب ها و ریسمان می باشد، که کودکان می توانند از این شیوه به فضا وارد شوند، بدین طریق قدرت بدنی و رشد ذهنی کودکان افزایش می یابد. طراحان پروژه بیان می کنند:" فعالیت های هنری عنصر بسیار مهمی برای رشد حساسیت ودرک کودکان می باشند."
موقعیت بنا : nagasaki ژاپن
مساحت زمین: 2704.36 متر مربع   زیر بنا:864.35 متر

 

نمونه چهارم: مهد کودک لهستان

جدول6. مهد کودک.(www.setavin.com)

مهد کودک لهستان	مدارک معماری
کارفرما: xystudio	این مهد کودک و فضای نگهداری از کودکان، فضایی زیبا و بی نظیربرای آموزش و بازی کودکان در لهستان است. این مهد کودک در یک سطح و شامل 5 فضای مجزا که 2 فضا برای کودکان شیرخوارو 3 فضا برای کودکان بزرگترو موضوعات آموزشی می باشد. این مجموعه برای نگهداری 125 کودک برنامه ریزی شده. حیاط مرکزی مجموعه، عملکرد قلب ساختمان را داشته و شامل فضاهای بازی با شن را می باشد. نما وجداره های این قسمت از پروژهدارای بازشوهای بزرگ بوده که سبب در یافت حداکثر نور طبیعی می گردد. فضای ذخیره سازی و قفسه بندی شده برای کودکان، به عنوان فیلتری مابین کلاس های درس و حیاط مرکزی عمل میکند و از طرفی سبب ایجاد راه ارتباطی نزدیک تری برای دسترسی کودکان به فضای باز می گردد. در این پروژه مقیاس یکی از جنبه های مهم تاثیر گذار بر فرم وشکل ساختمان می باشد، ارتفاع ورودی، بام و پوشش آن، خط افق بازشو ها، همه تابع مقیاس و عملکرد هستند. ورودی ها و پشت بام با ارتفاع 2.3 طراحی شده است، تا کودکان احساس ودرک بیشتری نسبت به ورودی داشته باشند. ارتفاعات تا حداکثر ممکن کاهش یافته است تا کودکان احساس کنند، ساختمان برای آنها طراحی شده است. به جهت ملاحظات نورگیری، به غیر از موضوعات ابعا بازشوها، جهت گیری حجم بنا به سمتی است، که بیشترین و مفیدترین نورگیری را داشته باشد. کلاس ها و فضاهای درس، با توجه به عملکرد و ابعاد بازشوها، دارای نورگیری های سقفی با توجه به نیاز، 2الی 3 عدد می باشند. راهرو این مجموعه به غیر از عملکرد ارتباطی، به عنوان رختکن و قفسه های ارتباطی وسایل افراد و کودکان نیز عمل می کند
موقعیت بنا : poland لهستان
زمان ساخت : 2015
زیر بنا پروژه: 810 متر مربع

 

نمونه پنجم: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان حجاب

جدول7. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان حجاب (پژوهشگاه دانش های بنیادی،1354).

	مدارک معماری
معمار: -	کانون یک موسسه دولتی فرهنگی و هنری و از مهم ترین تولید کنندگان و منتشران کتاب های دو گروه سنی کودک و نوجوان می باشد. فرم پلکانی دیوار ورودی تدائی کننده بازی جورچین برای کودکان است. آب نما با شکل هندسی منظم جهت ایجاد کشش و جذابیت بیشتر برای کودکان و نوجوانان در بخش ورودی تعریف شده است. دیوار ورودی اصلی از اشکال هندسی مربع و مستطیل خالی شده که کودک را برای دیدن فضای پیش ورودی و ورودی داخل ساختمان کنجکاو می کند. سلسله مراتب دسترسی به مجموعه عبارتند از: 1- ورودی 2- فضای مکث و پیش ورودی 3-ورودی به ساختمان. در حیاط ورودی طراحی المانهای رنگی روی پله ها جهت هدایت کودکان به داخل و رعایت ارتفاع استاندارد پله و استفاده از دست انداز اجری متناسب با قد کودک. پلان مجموعه از کنار هم قرار گرفتن اشکال هندسی منظم مثل مثلث، مربع، مستطیل که برای کودک و نوجوانان درک آن اشکال آسان تر است شکل گرفته که تاثیر آن را در فضای خلق شده می توان دید ساختار پلان یک ساختار خطی را تدائی می کند که فضاهای مجموعه دور آن شکل گرفته که به طور مثال راسته بازار های قدیم را تدائی می کند. دو فضای مرکزی، مکث و تجمع برای برخورد های اجتماعی نیز در این بنا دیده میشود. برای برقرار کردن ارتباط بهتر کودک با فضا، فضاهای وسیع با اشکال هندسی ساده که برای کودکان قابل درک تر بوده، تقسیم شده و ارتفاع این فضاها را نیز عنصرهای خطی و عمودی کم می کند.
موقعیت بنا : ایران - تهران
زمان ساخت : 1344

بحث و نتیجه گیری

هدف پژوهش حاضر طراحی الگوی نوآورانه کانون کودکان اردبیل با تاکید بر تفکر خلاقانه بود. با مرور ادبیات پژوهش و نمونه اجرا شده در داخل و خارج کشور نتایجی ارائه شد که در ادامه به تشریح ان‌ها پرداخته شده است.

به منظور تامین دید لازم دانش آموزان و نیز برقراری کلاس هیچگونه ستون یا پایه ی ساختمانی در فضای کلاس نباید وجود داشته باشد. در صورت دو یا سه طبقه بودن کلاس های اول و دوم در طبقه ی همکف یا اول ساختمان و بقیه کلاس ها به ترتیب در طبقات بالایی مستقر شوند. حداقل عرض مفید کلاس با توجه به این که جهت فعالیت های متنوع درسی، قابلیت اجرایی فراهم شود برابر 5/6 متر و اندازه ی بهینه آن 8 تا 9 متر است. ارتفاع کلاس در مناطق سردسیر 3 متر و در مناطق گرمسیر 20/3 تا 50/3 متر است. عرض تخته در کلاس 70/2 تا 60/3 متر و حداقل فاصله دانش آموزان تا تخته 20/2 متر می باشد (خسروجردی، مکرم دوست، 1391). در صورتی که در کلاس سکوی تدریس در نظر گرفته شود ارتفاع آن 25 سانتی متر است که باید موازی دیوار جلویی باشد عرض آن نیز یک متر است

راهروها باید به گونه ای طراحی شوند که علاوه بر ویژگی ارتباطی، اتفاق خاصی در آن رخ دهد و احساس اشتیاق برای ادامه ی حرکت و راهنمایی برای یافتن به نظقه ی مورد نظر را دارا باشد. برای رسیدن به این منظور، علاوه بر آن که می توان از رنگ و فرم استفاده کرد، می توان از نور نیز بهره گرفت. راهرو در مداری باید روشن، نورانی و دلباز باشد. استفاده از نور طبیعی در راهرو باعث جذاب شدن و دلپذیر شدن فضا برای کودکان می شود. علاوه بر نورطبیعی راهرو ها باید دارای نورپردازی مصنوعی مناسب همراه با امکانات برق اضطراری باشد.

استفاده از نورگیرهای سقفی نیز می تواند نور مناسبی را برای فضا تامین نماید از طرفی این نورگیرها باعث ایجاد تنوع فضایی راهرو شده و با بازی نور می تواند در فضا حرکت و توقف را تداعی نماید (خسروجردی، مکرم دوست، 1391). راهرو و سالن مدرسه، نقطه ی طلایی مدرسه به شمار می آید و بهتر است در رنگ آمیزی آنها از رنگ های سرد. آرامش بخش استفاده کرده. لازم به ذکر است که جهت ایجاد نقاط قوت در این فضاها می توان در قسمت هایی از آن از رنگ های پرهیجان مثل قرمز و نارنجی استفاده کرد. از نظر ادراکی، کودکان رنگ های سرد را دورتر احساس می کنند و در نتیجه با حضور این رنگ ها راهرو و فضاهای ارتباطی در نظر کودک فراخ تر و وسیع تر خواهد آمد. از طرف دیگر رنگ های گرم نزدیکتر می آید و می توان جهت کم کردن طول راهروها، در انتهای راهروها از رنگ آمیزی گرم خصوصاً قرمز استفاده نمود . حداقل عرض راهروها و دسترسی های افقی در حالتی که فقط در یک طرف آن کلاس باشد 5/2  متر است. اگر در دوطرف راهرو کلاس قرار گیرد راهرو دارای عرض 30/3 تا 4 متر می باشد. حداقل عرض راهرو در فضای اداری 2 متر است. ارتفاع راهروها حداقل 60/2 متر می باشد (خسروجردی و مکرم دوست، 1391).

        

ایمنی در مسیرهای حرکت، کریدورها و راهروهای آموزشی:

-       برای اجتناب از برخورد کودک با درها و پنجره هایی که به مسیرهای حرکتی باز می شود، باید این مسیرها با فاصله ی مناسب از دیوارهای بنا ایجاد شود و از قراردادن آنها در مجاورت درها و پنجره ها اجتناب نمود.

-       برای طراحی اختلاف سطح های کم (در حدود یک پله) توصیه می شود از رامپ با شیب ملایم و به طول حداقل 1 متر استفاده شود.

-       مرز بین سطوح افقی و سطوح شیبدار باید مشخص گردد.

-       برای پله های موجود در مسیر  حرکت باید ازنرده  استفاده شود.

-       راهروها باید از علایم راهنمایی به قدر کافی برخوردار باشد و بخش های مختلف آن با علایم تصویری نشان داده شود.

-       راهروها باید از روشنایی کافی برخوردار باشد. این روشنایی را می توان توسط نور طبیعی یا مصنوعی تامین نمود.

-       درهایی که به داخل راهرو باز می شود، به گونه ای قرار گیرد که در مسیر رفت و آمد مانع ایجاد ننماید. درها باید دارای پیش ورودی باشد و مستقیم به راهرو باز نگردد.

-       راهروهای ارتباطی ساختمان ها که در فضای آزاد قرار گرفته اند باید سرپوشیده باشند، از این راهروهای سرپوشیده می توان در فصول سرد و در مواقع بارندگی به عنوان فضای تفریح استفاده شود (خسروجردی، محمودی، 1393).

-       چنانچه از بالکن یا پل ارتباطی بین دو ساختمان به عنوان راهرو استفاده شود، جهت جلوگیری از سقوط باید از نرده حفاظتی به ارتفاع 80/1 متر از کف راهرو داشته باشد. فاصله میان نزده های موازی نباید بیشتر از 10 سانتیمتر باشد (استاندارد شماره 5023 موسسه ملی تحقیقات صنعتی ایران).

 

با توجه به تحرک زیاد کودکان و آسیب پذیری آنها بهتر است جهت ارتباطات عمودی کمتر از پله استفاده شود. در شرایط اجتناب پذیر رعایت نکات ایمنی به رشح زیر است:

-       مسیر پله ها باید کاملاً مشخص و قابل دید باشد تا از سردرگمی استفاده کنندگان جلوگیری شود.

-       با ایجاد تفاوت در رنگ، مصالح کف، تورپردازی و یا طولانی کردن دست انداز، باید توجه کودک را به پله جلب نمود.

-       پله هایی که در کنار دیوار قرار دارد باید به نحوی طراحی شود که پله انتهایی عقب تر از مرز لبه دیوار قرار گیرد تا از بروز تصادف ممانعت گردد. فاصله نرده از دیوار حداقل 70 میلیمتر باشد (خسروجردی، محمودی، 1393).

-       هر راه پله باید دست کم 110 سانتی متر عرض مفید داشته باشد، هم چنین هر راه پله باید دست کم 205 سانتی مار تا سقف بالای خود ارتفاع داشته باشد.

-       عرض راه پله ها و پاگردها نباید در هیچ قسمت از طول مسیر کاهش یابد. ارتفاع هر پله حداکثر 18 و حداقل 10 سانتی متر باشد و کف هر پله باید حداقل 28 سانتی متر پاخور و حداکثر 2 درصد شیب داشته باشد. هم چنین، پلکان های عریض، باید به ازای هر 75 سانتی متر از عرض مفید خود، دست کم در یک سمت، نرده ی دست انداز داشته باشند (مفیدی، 1386).

-       تعداد پله ها در هر پلکان از سه پله کمتر نباشد (وجود یک یا دو پله باعث به هم ریختن تعادل حرکتی دانش آموزان می شود). برای پلکان های با تعداد بیش از سه پله باید حتما نرده در نظر گرفت. در صورتی که عرض یکسر پلکان بیش از سه متر باشد. در این صورت بهتر است در وسط نیز دارای نرده باشد. پلکان های رابط مانند پلکان های محوطه باز باید دارای نرده حفاظتی باشند.

-       ارتفاع نرده برای بزرگسالان باید 90 سانتی متر و برای خردسالان75-80 سانتیمتر باشد. قطر پروفیل دستگیر و پلکان 35 میلیمتر و فاصله آن از دیوار مجاور حداقل 70 میلیمتر می باشد. شیارهای لب پله در جهت طول پلکان باشد تا باعث خطای چشم نشود. (استاندارد شماره 5024 موسسه ملی تحقیقات صنعتی ایران).

 

 

شرایط ایمنی درب ها

-       محل در باید به نحوی باشد که خطر آفرین نباشد.

-       بهتر است حتی الامکان از درهای شیشه ای استفاده نشود، زیرا این درها به دلیل شفاف بودن گاهی اوقات دیده نمی شود و باعث بروز حوادث می گردد. در صورت استفاده از این درها در فضا، با نصب علایم بر روی آنها و با مشخص نمودن حاشیه از طریق نصب نوارهایی در پیرامون شیشه و با آگاهی دادن به افراد باید از بروز حوادث جلوگیری شود.

-       محل درب ها نیز باید به طور کامل قابل دیدن باشد. استفاده از طرح های رنگی با نقوش برجسته بر روی درها باعث بهتر دیده شدن آنها می شود.

درها در فضای آموزشی باید طوری نصب شود که جهت بازشوی آن به طرف خارج و به سمت فضاهای ارتباطی باشد.

درهای کمد بهتر است به صورت کشویی باز شود تا فضای مفید اتاق اشغال نگردد و امکان برخورد به وجود نیاورد. درهای کشویی فقط برای فضاهایی مجاز است که متصرفین آن کمتر از 50 نفر باشد.

عرض در یک لنگه به طرف داخل 90 الی 100 سانتی متر. عرض در دو لنگه به طرف داخل 160 سانتی متر. عرض در یک لنگه به طرف خارج 90 سانتی متر. عرض در دو لنگه به طرف خارج 160 الی 170 سانتی مترو ارتفاع کله درها 200 سانتی متر با رواداری 5+ سانتی متر.

-       عرض مفید بازشوی درها باید کمتر از 81 سانتی متر باشد اگر از درهای دو لنگه استفاده شود باید حداقل عرض مفید یک بازشوی آن 81 سانتیمتر باشد.

-       عرض مفید درهای تک لنگه ای در معابر خروجی حداکثر 122 سانتی متر می باشد (خسروجردی و محمودی، 1393).

 

 

ایمنی پنجره ها

-       طرح و ابعاد پنجره نباید طوری طراحی شود که شیشه خور آن زیاد باشد.

-       برحسب، طرح در برخی موارد می توان با رعایت مسائل ایمنی در مقابل پنجره ها، بالکن و یا تراس کم عرضی به منظور ایجاد فضای سبز تعبیه نمود.

-       نکات مربوط به درهای شیشه ای در مورد پنجره ها نیز صادق است.

-       جهت جلوگیری از سقوط کودکان در طبقات فوقانی استفاده از حفاظ ضروری است.

-       پنجره ها در طبقه ی همکف باید دارای امکان فراد کودکان در شرایط حریق باشد. پنجره ها باید از داخل و بدون استفاده از وسایل کمکی قابل باز شدن باشد. برای این منظور باید حداقل ابعاد 70× 50 cm و حداکثر ارتفاع لبه پنجره 60 cm در نظر گرفته شود.

-       نصب شبکه های محافظ به پنجره ها از خارج، ایمنی بیشتری را به وجود می آورد. شبکه های محافظ باید به شکلی طراحی شود که در زمینه ی شستشوی پنجره، مشکلی به وجود نیاورد.

-       پنجره های بزرگ که تا کف ادامه دارد برای کودکان خطرناک می باشد. پنجره های واقع در پاگردها و یا انتهای راهروها بیشتر در معرض ضربه قرار دارد و باید تا ارتفاع 80 cm دارای حفاظ باشد.

-       هر نوع کلاس یا فضای آموزشی با مساحت بیش از 23 متر مربع باید دارای یک پنجره جهت تهویه و خروج اضطراری باشد.

-       ارتفاع O.K.B پنجره (فاصله کف پنجره از کف تمام شده فضا) حداکثر 112 سانتیمتر می باشد.

-       محل نصب پنجره نباید طوری باشد که در مواقع بازشدن ایجاد برخورد و مزاحمت نماید.

-       فاصله قفل یا دستگیره پنجره از کف تمام شده حداکثر 137 سانتی متر است (خسروجردی، محمودی، 1393).

 

ایمنی کار اصول طراحی ایمنی مدارس در برابر آتش

زمانی که ساختمان آموزشی از خیابان های اصلی و جاده دور باشد مسیر دسترسی جهت خودروهای آتش نشانی مورد نیاز است که عرض آن حداقل دارای 3 متر پهنا باشد. جهت مانور خودروهای آتش نشانی و عملیات نجات بایستی در مقابل ورودی اصلی ساختمان تا فاصله ی 6 متری از آن هیچگونه مانعی وجود نداشته باشد. می بایست یک منبع آب قابل دسترسی در فضاهای باز اماکن آموزشی تعبیه شود و علاوه بر این وجود یک یا دو شیر آب آتش نشانی در نزدیکی یا مجاور مراکز آموزشی ضروری است به ویژه اگر این اماکن دور از معبر اصلی باشند. در صورتیکه طبقه ای از ساختمان مدرسه در زیر طبقه همکف و یا خروجی ساختمان قرار داشته باشد، باید هر کدام از کلاس ها و اطاق های این طبقه مجهز به پنجره ای مشرف به بیرون باشند که تخلیه اضطراری افراد از آن امکان پذیر باشد (استاندارد شماره 5020 موسسه ملی تحقیقات صنعتی ایران).

 

حفاظت ساختمان در مقابل حریق

در هر بنا خروجی ها باید در مکان هایی طراحی و ساخته شوند که در تمام اوقات تصرف از تمام نقاط بنا راه خروج آزاد و بدون مانعی در دسترس باشد. فضاهای مورد استفاده کودکان پیش از دبستان و دانش آموزان اول دبستان باید فقط در تراز تخلیه و اتاق های مورد استفاده دانش آموزان سال دم دبستان حداکثر یک طبقه بالاتر از تخلیه خروج واقع شوند. در هر طبقه باید حداقل دو خروجی دور از هم تعبیه شده باشند. همچنین هر اتاق یا فضا با ظرفیت بیش از 50 نفر یا سطحی بیش از 95 مترمربع باید حداقل از طریق دور از هم به راهروهای دسترس خروج منتهی به خروج های دور از مربوط شود.

راهروهای دسترسی به ردیف های صندلی باید حداقل 110 سانتی متر  عرض مفید داشته باشد مگر آنکه راهرو از یک طرف با دیوار مجاور باشد که در آن صورت عرض مفید آن می تواند به حداقل 90 سانتی متر کاهش یابد راهروهایی که برای دسترسی به حداکثر 60 صندلی در نظر گرفته شوند استثنا می توانند حداقل 75 سانتی متر عرض مفید داشته باشند. آرایش و موقعیت راهروها و صندلی ها در هر حال باید به گونه ای باشد که بین صندلی و راهرو حداکثر 6 صندلی وجود داشته باشد. در تصرف های آموزشی- فرهنگی طول دسترس های خروج از هر نقطه بنا نباید از 45 متر بیشتر شود مگر آنکه تمام بنا با شبکه بارنده خودکار تایید شده محافظت شود که در آن صورت این طول می تواند به حداکثر 60 متر افزایش یابد (مبحث سوم مقررات ملی ساختمان).

 

بهداشت مدارس

اتاق بهداشت مدارس می بایست تمیز باشد نور کافی داشته باشد و مخصوص معاینه بادش و از آن استفاده دیگری نشود توصیه می شود طول این اتاق بیشتر از 6 متر باشد تا بتوان از تابلو تعیین میزان دید استفاده نمود.ارزیابی سلامت دانش آموزان که حداقل سالی یکبار است شامل اقدامات زیر است:

ارزیابی سلامت دانش آموزان، کنترل بهداشت فردی و انجام کمک های اولیه، بیماریابی، کنترل، پیگیری بیماری ها و غیبت دانش آموزان. همکاری در غربالگری با پزشک، شنوایی سنج و بینایی سنج و روانشناسی بالینی، تربیت بدنی و دندانپزشکی و سایر موارد. کامل نمودن شناسنامه سلامت.

در مدرسه به ازای هر 750 نفر دانش آموز می بایست یک مربی بهداشت حضور داشته باشد.

تعداد طبقات مدارس در دوره ابتدایی و راهنمایی حتی الامکان در 2 طبقه و در صورت خاص حداکثر 3 طبقه مجاز است.

زمین بازی با سرانه مساحت 10 مترمربع برای هر دانش آموز است. پوشش حیاط مدرسه و کف کلاس ها باید غیرقابل نفوذ، غیرلغزان، بدون سنگ ریزه، غیر براق و آسان برای شستشو و نظافت باشد. پوشش کف برای کلاس ها و راهروها از جنس موزاییک و مکالئوم و برای حیاط مدرسه آسفالت و ورقه سیمانی باشد. ایجاد هر گونه تراس و بالکن مرتبط با کلاس ممنوع است. دیوارهای کلاس باید تا ارتفاع 5/1 متر سنگ باشد و الباقی آن از رنگ های روشن و شفاف و غیربراق پوشیده باشد و عایق صوتی باشد. مطلوب است کلاس ها دو در داشته باشد که برای مواقع اضطراری مشکل نباشد. رنگ کلیه سقف ها سفید باشد. ظرفیت کلاس های ابتدایی بیش از 30 نفر نباشد (استاندارد شماره 2086، موسسه ملی تحقیقات صنعتی ایران).

 

 

 

 

منابع

امیری، پیمان. (1384). «در جستجوی هویت شهری اردبیل»، تهران، انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی.

امیری، شعله و اسعدی، سمانه. (1386). روند تحولی خلاقیت در کودکان، تازه های علوم شناختی،9(4)، 26-32

اسماعیلی، نسیم.(1392). تعیین معیارهای طراحی کانون پرورش فکری کودکان با رویکرد ارتقاء خلاقیت کودکان، پایان‌نامه. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی - دانشکده هنر و معماری، کارشناسی ارشد.

البرزی، محبوبه. (1393). مولفه ها و مهارت های تفکر خلاق در کتاب های داستانی تصویری تحلیلی بر مجموعه کتابهای مرغک، مجله علمی پژوهشی مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز.

باباپور، حسین. (1391). بررسی خشکسالی، ترسالی و پیش¬بینی پارامترهای اقلیمی بارش و درجه حرارت منطقه شیراز با استفاده از روشهای استوکستیک، مقاله علمی پژوهشی،16(41)، 23-47.

توسلی، محمود. (1369). طراحی فضاهای شهری، تهران، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.

جمالی فیروز آبادی، محمود، سپهریان حیدر زاده، منوچهر، جلالی کشاورز، مریم. (1389). تاثیر روش های آموزش نقاشی بر افزایش خلاقیت کودکان، فصلنامه علمی –پژوهشی روان شناسی- تحقیقات روان شناختی، 7(2)، 104-111.

جعفریان یسار، حمید. (1379). تعلیم و تربیت: پرورش خلاقیت (1)، علوم تربیتی: رشد معلم، 156، 48-51

حسینی، افضل السادات. (1376). تحلیل ماهیت خلاقیت و شیوه های پرورش آن (رساله دکتری)، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.

حمیدیان، برات. (1379). روش های ایجاد وپرورش خلاقیت در دانش آموزان، علوم تربیتی: رشد معلم، 153، 60-63.

خانیان، سام. (1387). مبانی نظری و پیشینه تحقیق خلاقیت، تهران، انتشارات رسانه تخصصی

خانزاده. حیسن، (1389). آموزش مهارت های اجتماعی به کودکان و نوجوانان، چاپ اول، تهران، انتشارات رشد فرهنگ.

خسروجردی، نرجس و مکرم دوست، حبیبه. (1391). تاملی بر الفبای طراحی در فضاهای آموزشی (مقطع ابتدائی)، انتشارات طحان (ناشر تخصصی معماری و شهرسازی)، تهران.

سام خانیان، محمد ربیع. (1387). خلاقیت و نوآوری در سازمان های آموزشی، تهران، انتشارات رسانه تخصصی.

شفایی، مینو و مدنی، رامین. (1389). اصول طراحی فضاهای آموزشی کودکان بر اساس مدل خلاقیت، نشریه علمی پژوهشی فناوری آموزش، 4(3)، 222-215.

مرتضوی، شهناز. (1376). فضاهای آموزشی از دیدگاه روانشناسی محیط، سازمان نو سازی مدارس کشور.

نقره کار، عبدالحمید، مظفر، فرهنگ، صالح، بهرام و شفایی، مینو. (1388). طراحی فضای مهد کودک بر اساس رابطه خلاقیت و ایده های معماراته، فصل نامه نوآوری های آموزشی، 8(32)، 59-39

Jeffrey.b . and craft.(2001). The universalization of creativity .London.

Leach.j.(2001). A hundred possibilitiesL: creativity community and new technologies. London.

Ryhammar .L.andborlin.(1999).creativityResearch.Historical considerations and main lines of development. Journal of educational research.vol3.

Rycards.m.(1988).problem solving at work .un.press.

Sutton.e.p.kemp, s, (2002), children as partners in neighborhood place making: lessons 171-189. From intergenerationa designe charrettes enviromental ,psychology ,22

Stein.M.I.(1974).Stimulating creativity. Individual procedures. Academic press.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Designing an innovative management model for Ardabil Children's Center with an emphasis on creative thinking

Abstract

The beginning of cultivating many human abilities starts from childhood, one of the most important of these abilities is creativity, creative thinking and establishing correct social relationships. In recent years, with the growth of the children's population, more attention has been paid to educational spaces. Unfortunately, in Iran, education is still carried out in a traditional way, which not only creates anxiety and tension in children and teenagers, but also causes the loss of creativity. Based on this, the aim of the current research was to design an innovative model of Ardabil Children's Center with an emphasis on creative thinking. The current research method is descriptive-analytical, which includes library studies to achieve the principles and criteria of children's design and architecture. The findings showed that in order to ensure the necessary visibility of the students and also to establish the class, there should not be any columns or building foundations in the classroom space. The height of the classroom is 3 meters in cold regions and 3.20 to 3.50 meters in tropical regions. The width of the board in the classroom is 70.2 to 3.60 meters and the minimum distance between the students and the board is 2.20 meters. Corridors should be designed in such a way that, in addition to the communication feature, a special event happens in it and the feeling of enthusiasm to continue moving and guidance for Find the desired point. Also, the use of ceiling skylights can provide adequate light for the space. In order to avoid the child's contact with the doors and windows that open to the movement paths, these paths should be created at a suitable distance from the walls of the building and avoid placing them in the vicinity of doors and windows. Also, the location of the doors must be fully visible. Using colored designs with embossed motifs on the doors makes them more visible.

 

Key words: children and teenagers center, creative thinking, creativity, flourishing, Ardabil

 

2

 

---