شناسایی گفتمان های محیط زیستی در ایران بر اساس گونه شناسی جان درایزک (مطالعه موردی: برنامه های پنج ساله توسعه)
محورهای موضوعی : جامعه شناسی
صادق صالحی
1
,
امیر ملکی
2
,
لیلا کریمی
3
1 - استاد جامعه شناسی محیط زیست، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران (نویسنده مسئول)s.salehi.umz@gmail.com
2 - دانشیار جامعه شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 - دانش آموخته رشته جامعه شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران
کلید واژه: تحلیل گفتمان, محیط زیست, گفتمان محیط زیستی, برنامه توسعه, جان درایزک,
چکیده مقاله :
در دهه 60 میلادی جهانیان پی بردند که مشکلات محیط‌زیستی ایجاد شده در اثر اعمال انسان امری محدود به مکان و زمان نبوده و پیامدهایی را برای ابنای بشر در تمام نقاط زمین دارد. در ایران نیز با بروز آثار تخریب محیط زیست، ابعاد مختلف آن مورد توجه قرار گرفت؛ از جمله کارآمدی قوانین در حفاظت از محیط زیست. تحقیق حاضر با رویکرد تحلیل گفتمان و با استفاده از نظریه جان درایزک به شناسایی گفتمان های مستتر در بندهای مربوط به محیط زیست در قوانین برنامه های توسعه کشور پرداخت. درایزک گفتمان را به عنوان شیوه مشترک فهم جهان تعریف می‌کند و بر اساس دو بعد اصلاح طلبانه/ رادیکال و یکنواخت/ خلاقانه و چهار مؤلفه موجودیت های اصلی، روابط، عاملین و انگیزه هایشان و استعارات کلیدی، هشت گفتمان محیط زیستی را معرفی می‌نماید. یافته ها حاکی از عدم انطباق کامل گفتمان های شناسایی شده در تحقیق با گفتمان های درایزک بود. رویکرد کلی حل مسئله و سه گفتمان ذیل آن در برنامه های توسعه شناسایی شد: عقل گرایی اداری، عقل گرایی دموکراتیک و عقل گرایی تکنوکراتیک. نتیجه آنکه یکی از دلایل ناکارآمدی برنامه های توسعه می تواند گفتمان حاکم بر آنها باشد. لذا رویکرد پایداری می بایست جایگزین رویکرد حل مسئله گردد.
In the 1960s, the world realized that the environmental problems caused by human actions are not limited to space and time and have consequences for all human beings all around the earth. In Iran, with the emergence of the effects of environmental destruction, various dimensions of this issue have been considered; including the effectiveness of laws and programs in protecting the environment and natural resources. The present research identified hidden discourses in the clauses related to the environment in the laws of the country's five-year development plans using the discourse analysis approach and using John Dryzek's theory and methodology. Dryzek defines discourse as a common way of understanding the world, and introduces eight environmental discourses, based on two dimensions, reformist/radical and monotonous/creative, and four components includimg main entities, relationships, agents and their motivations, and key metaphors. The findings showed that the discourses identified in the research did not fully conform to Draizek's discourses. Therefore, a general approach of problem solving and three discourses were identified and named as: administrative rationalism, democratic rationalism and technocratic rationalism. It was concluded that one of the reasons for the ineffectiveness of laws and development programs, can be the dominant discourses in them. Therefore, problem-solving discourses should be replaced with sustainable discourse. Conflict of Interest: According to the authors, the article did not have any conflict of interests.
1- Arvin, Alan (2001). Sociology and the Environment: A Critical Introduction to Society, Nature and Knoledge,). Translated by Sadegh Salehi (1393). 1st edition. Babolsar: Mazandaran University. (Persian)
2- Brulotte, Jayna (2013), Taking on Water: A Discourse Analysis of Drinking Water Policy and Practices at the University of Victoria, A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of MASTER OF ARTS, University of Victoria, Canada.
3- Contreras, A. (2002). Locating the Political in the Ecological: Globalization, State- Civil Society Articulations, and Environmental Governance in Philippines. Manila: De La SalleUniversity Press, 2002. Print.
4- Dresner, Simon (2002). The Principles of Sustainability. Earthscan Publications, London, UK.
5- Dryzek, John S (2013). The Politics of the Earth: Environmental Discourses, Oxford University Press.
6- Fairclough, Norman (1995).Critical discourse analysis. Translated by a group of translators (1379). Tehran: Media Studies and Research Center. (Persian)
7- Hajer, Maarten A. (1995). The Politics of Environmental Discourse: Ecological Modernization and the Policy Process. Oxford : New York: Clarendon Press ; Oxford University Press.
8- Hajer, M. & Versteeg, W. (2005). “A Decade of Discourse Analysis of Environmental Politics: Achievements, Challenges, Perspectives”. Journal of Environmental Policy and Planning 7(3):175-184.
9- Hannigan, John (2006). Environmental Sociology. Translated by Sadegh Salehi (1393). 1st edition. Tehran: Mazandaran University & SAMT. (Persian)
10- Islamic Council Research Center (2014). The Position of the Environment in the Country's Development Plans. Office of Infrastructure Studies (Water and Environment Group). Number 14555. (Persian)
11- Jahangard Esfandiar (2018). “Development Plans and the Environment in Iran”. Environmental and Natural Resource Economics. 2 (2): 105-142. (Persian)
12- Jiménez, Alejandro; Saikia, Panchali; Giné, Ricard; Avello, Pilar; Leten James; Liss Lymer, Birgitta; Schneider, Kerry and WardUnpacking, Robin (2020). “Water Governance: A Framework for Practitioners”. Water, 12 (827).
13- Khandouzi Seyed Ehsan (2010). “Assessment of Development Planning Method in Iran (1989-2009)”. Planning and Budgeting. 15 (1), 99-127. (Persian)
14- Lemke, J. L. (1995). Textual Politics: Discourse and Social Dynamics. London: Taler & Francis.
15- Maleki, Amir, Salehi, Sadegh, Rabiei, Ali & Yazarloo, Reza (2017). “Comparative Study of Global Patterns of Environmental Discourse with the Situation in Iran (With emphasis on Hanygan, Herndel & Brown, Brulle models)”. Urban Management. 48: 145-172. (Persian)
16- Salehi, sadegheh, Firouzjaian Aliasghar & Gholamrezazadeh Fatemeh (2014). “An Analysis of Environmental Discourse of the Iranian Socio-economic Development Plans”. Social Development and Welfare Planning21: 71-110. (Persian)
17- Sutton, Philip W. (2007). The Environment: A Sociological Introduction. Translated by Sadegh Salehi (1392). 1st edition. Tehran: SAMT. (Persian)
18- Yazerlo, Reza (2015). Discourse analysis of environmental laws of the Islamic Council. Doctoral dissertation in sociology, Payam Noor University. (Persian)
