تاثیر سطوح مختلف سرکه سیب بر آنزیم¬های کبدی و هیستوپاتولوژی روده جوجه¬های گوشتی
محورهای موضوعی : آسیب شناسی درمانگاهی دامپزشکیحسنیه حیدری 1 , محمد جهانتیغ 2 , سیده آیدا داوری 3 , داریوش سعادتی 4
1 - دانش¬آموخته دکترای عمومی دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه زابل، زابل، ایران.
2 - استاد گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه زابل، زابل، ایران.
3 - استادیار گروه پاتوبیولوژی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه زابل، زابل، ایران.
4 - دانشیار گروه بهداشت مواد غذایی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه زابل، زابل، ایران.
کلید واژه: آنزیم¬های کبدی, جوجههای گوشتی, سرکه سیب, هیستوپاتولوژی روده.,
چکیده مقاله :
امروزه به منظور افزایش بازده غذایی در صنعت مرغداری، از مواد افزودنی از جمله سرکه در جیره استفاده میشود. هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی تاثیر سطوح مختلف سرکه سیب در جیره غذایی جوجههای گوشتی بر فعالیت آنزیمهای کبدی و هیستوپاتولوژی روده است. بدین منظور تعداد 64 قطعه جوجه گوشتی نژاد راس 308 بهطور تصادفی به 4 گروه آزمایشی با 4 تکرار و 4 جوجه در هر تکرار تقسیم شدند. جیره غذایی در گروههای 2، 3 و 4 به ترتیب با مقادیر 1، 2 و 3 درصد سرکه سیب مخلوط شد و گروه 1، با جیره معمولی تغذیه گردید. در روزهای 14 و 28 دوره پرورش، یک جوجه از هر گروه به صورت تصادفی انتخاب گردید و خونگیری از ورید بال آنها انجام و فعالیت آنزیمهای کبدی سرم با استفاده از دستگاه اتوآنالایزر(Auto Analyzer) و کیت اختصاصی بررسی شد. برای بررسی تغییرات هیستوپاتولوژیکی روده، نمونههای بافتی از قسمت ژژنوم روده باریک تهیه شد. طبق نتایج، میزان آنزیم ALT (alanine aminotransfrase) در گروههای 3 و 4، بهطور معنیداری کمتر از گروه کنترل بود (05/0<p) ولی سرکه سیب، تغییرات معنیداری در میزان آنزیمهای ALP(alkaline phosphatase) و AST (aspartate aminotransferase) ایجاد نکرد. نتایج هیستوپاتولوژی ژژنوم هم نشان دهنده افزایش ارتفاع پرزهای روده، عمق کریپتهای لیبرکوهن و تعداد پرزهای روده در گروههای دریافت کننده سرکه سیب بود. براسا یافته‌های ما، میتوان نتیجهگیری کرد که سرکه سیب، سبب کاهش فعالیت برخی آنزیمهای کبدی، افزایش سطح پرزها در ژژنوم روده باریک و در نتیجه بهبود عملکرد روده میگردد.
Nowadays, to increase the food efficiency in the poultry industry, additives such as vinegar are used in the diet. The purpose of this research was to investigate the effect of different levels of apple vinegar in the diet of broiler chickens on the activity of liver enzymes and intestinal histopathology. For this purpose, 64 pieces of Ross 308 broiler chickens were randomly divided into 4 experimental groups. The diet in groups 2, 3, and 4 was mixed with 1, 2, and 3 percent apple vinegar, respectively, and group 1 was fed with normal diet. On the 14th and 28th days, one chick was randomly selected from each replication. Blood samples were collected from the brachial vein. Then, the activity of liver enzymes was checked using an Auto Analyzer and a dedicated kit. To observe intestinal histopathological changes, tissue samples were prepared from the jejunum. According to the results, the amount of Alanine aminotransferase (ALT) enzyme in groups 3 and 4 was significantly lower than the control group (p<0.05). However, there were no significant changes in the amount of Alkaline phosphatase (ALP) and Aspartate aminotransferase (AST). The results of histopathology of the jejunum showed an increase in the height of intestinal villi, the depth of Lieberkohn's crypts and the number of intestinal villi in the groups receiving apple vinegar. Based on our findings, it can be concluded that apple vinegar reduces the activity of some liver enzymes, increases the surface of villi in the jejunum, and thus improves intestinal function.
• Al-Shammari, K. I. A. and J. Batkowska (2021). "The antioxidative impact of dietary vinegar and rocket salad on the
productivity, serum oxidation system, and duodenal histology of chickens." Animals 11(8): 2277. • Antongiovanni, M., A. Buccioni, F. Petacchi, S. Leeson, S. Minieri, A. Martini "et al" (2007). "Butyric acid glycerides in the
diet of broiler chickens: effects on gut histology and carcass composition." Italian Journal of Animal Science 6(1): 19-25. • Brenes, A. n., A. n. Viveros, I. Arija, C. Centeno, M. Pizarro and C. Bravo (2003). "The effect of citric acid and microbial
phytase on mineral utilization in broiler chicks." Animal Feed Science and Technology 110(1-4): 201-219. • Budak, N. H., D. Kumbul Doguc, C. M. Savas, A. C. Seydim, T. Kok Tas, M. I. Ciris "et al" (2011). "Effects of apple cider vinegars produced with different techniques on blood lipids in high-cholesterol-fed rats." Journal of Agricultural and Food
Chemistry 59(12): 6638-6644. • Dorosti, F., Najafi, R. and Aghazadeh, A.M. (2016). "Effect of red grapes vinegar and Pidiococcus acidilactici bacteria supplementation on growth performance, immune system and some carcass traits of broiler chickens." Animal science
research 17(1): 41-53. [In Persian] • Elagib, H., W. El-Amin and H. E. Malik (2015). "Effect of dietary garlic (Allium sativum) supplementation as feed additive
on broiler performance and blood profile." • Garcia, V., P. Catala-Gregori, F. Hernandez, M. Megias and J. Madrid (2007). "Effect of formic acid and plant extracts on growth, nutrient digestibility, intestine mucosa morphology, and meat yield of broilers." Journal of applied poultry research
16(4): 555-562. • Gharahveysi, S. (2017). "Effects of milk thistle powder on performance, blood parameters and liver enzymes of broiler
chickens." Journal of Animal Production, 19(4): 879-889. [In Persian] • Hedayati, M., M. Manafi, S. Khalaji, M. Yari, A. Esapour, A. Nazari and F. Mohebi (2015). "Combination effect of probiotic and organic acids on blood biochemistry and immunity parameters of broilers." International Journal of Agriculture
Innovations and Research 3(4): 1288-1293. • Hosseini-Vashan, S., A. Golian, A. Yaghobfar, A. Zarban, N. Afzali and P. Esmaeilinasab (2012). "Antioxidant status, immune system, blood metabolites and carcass characteristic of broiler chickens fed turmeric rhizome powder under heat
stress." African Journal of Biotechnology 11(94): 16118-16125. • Iji, P., A. Saki and D. Tivey. "(2001) Intestinal development and body growth of broiler chicks on diets supplemented with
non-starch polysaccharides." Animal Feed Science and Technology 89(3-4): 175-188. •
Islam, K. S. (2005). "Dose titration, tolerance and compatibility of some feed additives in broiler." • Jahantigh, M., H. Kalantari, S. Ayda Davari and D. Saadati (2021). "Effects of dietary vinegar on performance, immune response and small intestine histomorphology in 1‐to 28‐day broiler chickens." Veterinary Medicine and Science 7(3): 766-
772. • Kandeel, S. and H. H. Elkaliny (2020). "The possible protective effect of apple cider vinegar on mercuric chloride-induced changes on rat hepatocytes: immunohistochemical and ultrastructure study." Journal of Microscopy and Ultrastructure 8(3):
126. • Maghoul, M., H. Kermanshahi, R. Majidzadeh-Heravi and A. Javadmanesh (2020). "Effects of Different Levels of Date Waste Vinegar in Diet and Water on Growth Performance, Gastrointestinal Tract Morphology, Ileal Microflora and Immune
Response of Broilers." Poultry Science Journal 8(2): 247-255. • Mohamed, e.-O., S. M. Mohamed and K. A. Mohamed (2001). "The effect of cider vinegar on some nutritional and
physiological parameters in mice." The Journal of the Egyptian Public Health Association 76(1-2): 17-36. •
Mojabi, A (2001). Veterinary clinical biochemistry. 1ast ed., Tehran: Noorbakhsh Publications, PP: 360-371. [In Persian] • Nourmohammadi, R., S. M. Hosseini and H. Farhangfar (2010). "Effect of dietary acidification on some blood parameters
and weekly performance of broiler chickens." Journal of Animal and Veterinary Advances 9(24): 3092-3097. • Nourmohammadi, R. and H. Khosravinia "(2015) Acidic stress caused by dietary administration of citric acid in broiler
chickens." Archives Animal Breeding 58(2): 309-315. • Omar, N. A. A., A. Allithy, F. M. Faleh, R. A. Mariah, M. M. A. Ayat, S. R. Shafik "et al" (2015). "Apple cider vinegar (a prophetic medicine remedy) protects against nicotine hepatotoxicity: a histopathological and biochemical report." Am. J.
Cancer Prev 3: 122-127. • Ordouny, P., Mirzadeh, K., Mohammadabadi, T. and Bojarpour, M. (2017). "The effect of different levels of wild pistachio leaves (Pistacia atlantica), on liver enzymes, blood parameters and performance indicators of broiler chickens." Journal of
Animal Production 19(3): 601-612. [In Persian]. • Paul, S. K., G. Halder, M. K. Mondal and G. Samanta (2007). "Effect of organic acid salt on the performance and gut
health of broiler chicken." The Journal of Poultry Science 44(4): 389-395. • Pelicano, E. R. L., P. d. Souza, H. d. Souza, D. Figueiredo, M. Boiago, S. Carvalho "et al" (2005). "Intestinal mucosa
development in broiler chickens fed natural growth promoters." Brazilian Journal of Poultry Science 7: 221-229. • Ronak, M., F. Farah, N. Vahid and R. Siamak Asri (2013). "Assessment of the amount of hepatohistopatological and
enzymatic changes after chronic lead intoxication in utero and throughout life in rat." • Saeid, J., A. Mohamed and M. A. Baddy (2013). "Effect of garlic powder (Allium sativum) and black seed (Nigella sativa) on
broiler growth performance and intestinal morphology." Iranian Journal of Applied Animal Science 3(1): 185-188. • Sankpal, A. A. (2019). "An overview on types, medicinal uses and production of vinegar." Pharma Innov. Hournal 8: 1083-
1087. • Sarıca, Ş., M. Suiçmez, M. Çördük, D. Özdemir and E. Berberoglu (2014). "Effects of oregano essential oil supplementation to diets of broiler chicks with delayed feeding after hatching. Morphological development of small intestine
segments." Italian Journal of Animal Science 13(2): 3172. • Sengul, T., S. Yurtseven, M. Cetin, A. KOÇYİĞİT and B. Sogut (2008). "Effect of thyme (T-vulgaris) extracts on fattening performance, some blood parameters, oxidative stress and DNA damage in Japanese quails." Journal of Animal and Feed
Sciences 17. (4) • Soltani, M., Larypoor, M., Akhavan sepahy, A. and Pirali Hamedani, M (2009). " Effect of Allicin of Garlic on Production
Nitric Oxide of Macrophage to Candida Albicans ". J. Med. Plants 8 (29) :164-170. [In Persian] • Soltan, S. and M. Shehata (2012). "Antidiabetic and hypocholesrolemic effect of different types of vinegar in rats." Life
Science Journal 9(4): 2141-2151. • Tomar, K., R. Kumar, S. Yadav, D. Sahu, D. Roy and S. Tiwari (2020). "Effect of feeding organic acid on blood biochemical
parameters in commercial broiler." Int J Chem Stud 8(6): 260-262. • Xu, Z., C. Hu, M. Xia, X. Zhan and M. Wang (2003). "Effects of dietary fructooligosaccharide on digestive enzyme activities,
intestinal microflora and morphology of male broilers." Poultry science 82(6): 1030-1036. • Zeng, Z., S. Zhang, H. Wang and X. Piao (2015). "Essential oil and aromatic plants as feed additives in non-ruminant
nutrition: a review." Journal of animal science and biotechnology 6(1): 1-10.
آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی دوره 18، شماره 2، پیاپی 70، تابستان 1403، صفحات: 184-171
"مقاله پژوهشی" DOI: 10.71499/jvcp.2024.1106472
تاثیر سطوح مختلف سرکه سیب بر آنزیمهای کبدی و هیستوپاتولوژی روده جوجههای گوشتی
حسنیه حیدری1*، محمد جهانتیغ2، سیده‌آیدا داوری3، داریوش سعادتی4
1- دانشآموخته دکترای عمومی دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه زابل، زابل، ایران.
2- استاد گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه زابل، زابل، ایران.
3- استادیار گروه پاتوبیولوژی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه زابل، زابل، ایران.
4- دانشیار گروه بهداشت مواد غذایی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه زابل، زابل، ایران.
*نویسنده مسئول مکاتبات hosniyeh.heydari@yahoo.com
(دریافت مقاله: 11/2/1403 پذیرش مقاله: 8/5/1403)
چکیده
امروزه به منظور افزایش بازده غذایی در صنعت مرغداری، از مواد افزودنی از جمله سرکه در جیره استفاده میشود. هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی تاثیر سطوح مختلف سرکه سیب در جیره غذایی جوجههای گوشتی بر فعالیت آنزیمهای کبدی و هیستوپاتولوژی روده است. بدین منظور تعداد 64 قطعه جوجه گوشتی نژاد راس 308 بهطور تصادفی به 4 گروه آزمایشی با 4 تکرار و 4 جوجه در هر تکرار تقسیم شدند. جیره غذایی در گروههای 2، 3 و 4 به ترتیب با مقادیر 1، 2 و 3 درصد سرکه سیب مخلوط شد و گروه 1، با جیره معمولی تغذیه گردید. در روزهای 14 و 28 دوره پرورش، یک جوجه از هر گروه به صورت تصادفی انتخاب گردید و خونگیری از ورید بال آنها انجام و فعالیت آنزیمهای کبدی سرم با استفاده از دستگاه اتوآنالایزر(Auto Analyzer) و کیت اختصاصی بررسی شد. برای بررسی تغییرات هیستوپاتولوژیکی روده، نمونههای بافتی از قسمت ژژنوم روده باریک تهیه شد. طبق نتایج، میزان آنزیم ALT (alanine aminotransfrase) در گروههای 3 و 4، بهطور معنیداری کمتر از گروه کنترل بود (05/0<p) ولی سرکه سیب، تغییرات معنیداری در میزان آنزیمهای ALP(alkaline phosphatase) و AST (aspartate aminotransferase) ایجاد نکرد. نتایج هیستوپاتولوژی ژژنوم هم نشان دهنده افزایش ارتفاع پرزهای روده، عمق کریپتهای لیبرکوهن و تعداد پرزهای روده در گروههای دریافت کننده سرکه سیب بود. براسا یافته‌های ما، میتوان نتیجهگیری کرد که سرکه سیب، سبب کاهش فعالیت برخی آنزیمهای کبدی، افزایش سطح پرزها در ژژنوم روده باریک و در نتیجه بهبود عملکرد روده میگردد.
کلیدواژهها: آنزیمهای کبدی، جوجههای گوشتی، سرکه سیب، هیستوپاتولوژی روده.
مقدمه
سرکه محصول تخمیر شدهای است که دارای حدود 5-20 درصد اسید استیک (acetic acid) میباشد (Sankpal, 2019)، همچنین دارای ترکیبات پلیفنلی، مواد معدنی، برخی ویتامینها، نمکهای معدنی، آمینواسیدها و برخی از دیگر اسیدهای آلی است (Omar et al., 2015). در واقع سرکه سیب حاوی غلظت بیشتری از مواد ارگانیک و ترکیبات فنلی در مقایسه با سایر سرکهها است (Soltan and Shehata, 2012). از جمله اسیدهای آلی که به طور طبیعی در سرکه سیب وجود دارند، علاوه بر اسید استیک، میتوان به اسید لاکتیک (lactic Acid)، اسید اسکوربیک (accorbic acid)، اسید سیتریک (citric acid)، اسید مالئیک (maleic acid)، اسید پروپیونیک (propionic acid)، اسید سوکسینیک (succinic acid) و اسید تارتاریک (tartaric acid) اشاره کرد (Sankpal, 2019).
با توجه به اهمیت صنعت مرغداری به عنوان یکی از مهمترین صنایع کشور، امروزه به منظور افزایش رشد و بازده غذایی، از مواد افزودنی خوراکی و آنتیاکسیدانها در جیره طیور استفاده میشود (Saeid et al., 2013; Elagib et al., 2015). تحقیقات نشان دادهاند که استفاده از اسیدهای آلی در جیره غذایی، میتواند سبب افزایش ارتفاع پرزهای روده در طیور شود (Sarıca et al., 2014)، چرا که اسیدهای آلی از کلونیزه شدن میکروارگانیسمهای بیماریزا و تولید متابولیتهای سمی توسط آنها در روده جلوگیری کرده و سبب تقویت ایمنی روده، مهار شدت التهاب در مخاط دستگاه گوارش، بهبود عملکرد ترشحات آنزیمی و تسهیل هضم و جذب مواد مغذی میگردند (Dorosti et al., 2017). همچنین محققان دلیل اثر مثبت اسیدهای آلی بر ساختار میکروسکوپی روده کوچک را، بهبود جذب مواد مغذی، بهبود میکروفلور روده و کاهش ترکیبات سمی در روده کوچک جوجههای گوشتی میدانند (Garcia et al., 2007). در این راستا مطالعات نشان دادهاند که اسیدهای آلی سبب رشد و تحریک تکثیر سلولهای کریپت روده شده و از این طریق باعث افزایش عمق کریپت و در نتیجه، سلامت سلولهای روده میگردند (Xu et al., 2003). از طرف دیگر اسیدهای آلی برای محافظت خوراک در برابر آثار مخرب آلودگی‌های میکروبی و قارچی هم مورد استفاده قرار می‌گیرند که همچنین می‌توانند باعث افزایش بهره‌وری خوراک و بهبود عملکرد طیور شوند (Jahantigh et al., 2021).
کبد به عنوان یک ارگان فعال، در بسیاری از فعالیتهاي متابولیکی دخیل است و آنزیمهای آن از سایر اندامهای بدن در برخورد با مواد سمی محافظت میکنند؛ بنابراین عملکرد طبیعی این ارگان تأثیر زیادی بر سلامت سایر اندامها دارد (Ronak et al., 2013) و بررسی این آنزیمها در سرم خون میتواند برای تشخیص بسیاری از بیماريها و آسیبهای کبدی کمک کننده باشد (Mojabi, 2001).
افزایش میزان فعالیت آنزیم کبدی ALP(Alkaline phosphatase) در سرم خون، در شکستگیهای استخوانی، استئومیلیت، هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه، ثانویه و همچنین رشد جسمی مشاهده شدهاست. البته سنجش فعالیت آنزیم ALP در سرم خون پرندگان غیرگوشتخوار در بیماریهای کبدی ارزش تشخیصی ندارد، ولی با این حال، میزان فعالیت آن با فعالیتهای رودهای و استخوانی مرتبط است. مخصوصاً میزان فعالیت سرمی آنزیم فوق، در موارد بی‌اشتهایی و اختلالات رودهای پرندگان مذکور تغییر میکند (Mojabi, 2001).
اما توزیع و پراکندگی آنزیمهای کبدی AST (Aspartate aminotransferase) و ALT (Alanine transaminase) در بافتهای مختلف، بر اساس گونه پرنده متفاوت است. فعالیت آنزیمAST در جوجه، براساس اهمیت و غلظت آنزیم، بهترتیب در عضله قلب، کبد و ماهیچههای اسکلتی دیده میشود، درحالی که فعالیت آنزیم ALT در جوجه، در عضلات قلب و اسکلتی، کبد و ریهها کمتر است. اگرچه فعالیت آنزیم AST در سرم پرندگان، به کبد اختصاص ندارد، اما افزایش فعالیت سرمی این آنزیم در آسیب سلولهای کبدی جوجهها مشاهده شده است (Mojabi, 2001).
مطالعات متعدد، خواص ضد میکروبی سرکه سیب (به عنوان یک محصول آنتیاکسیدانی که حاوی انواع اسیدهای آلی میباشد)، تاثیرات مفید آن بر فاکتورهای بیوشیمیایی خون، عملکرد دستگاه گوارش، پرزهای روده و در نتیجه افزایش وزن بدن را تایید میکنند (Jahantigh et al., 2021). طبق گزارش محققان، سرکه سیب به عنوان یک افزودنی آنتیاکسیدانی، سبب کاهش فعالیت برخی از آنزیمهای کبدی میگردد (Budak et al., 2011). همچنین عقیده بر این است که سرکه سیب با خواص آنتیاکسیدانی قوی خود، میتواند برای جلوگیری از آسیب سلولهای کبدی، ترکیب طبیعی امیدوار کننده باشد (Kandeel and Elkaliny, 2020).
با توجه به اهمیت تاثیر افزودنیهای ارگانیک در خوراک بر عملکرد، سلامت و رشد طیور، به عنوان یکی از مهمترین اجزای زنجیره غذایی انسان، پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر سطوح مختلف سرکه سیب در جیره غذایی طیور، بر عملکرد برخی از آنزیمهای کبدی و نیز هیستوپاتولوژی روده در جوجههای گوشتی 28-1 روزه، انجام شده است.
مواد و روشها
- مشخصات حیوانات استفادهشده و گروهبندی آنها: برای انجام پژوهش تجربی حاضر که در سال 1401 انجام شده، تعداد 64 قطعه جوجه یک روزه نژاد گوشتی راس 308، شامل هر دو جنس نر و ماده، از یک واحد پرورشی جوجه گوشتی واقع در شهرستان زابل خریداری شد. سپس جوجهها به صورت تصادفی به 4 گروه آزمایشی با 4 تکرار و 4 جوجه در هر تکرار، تقسیم شدند. البته قبل از ورود جوجهها، به منظور جلوگیری از وقوع بیماری، تمامی قسمتهای سالن پرورش مورد نظر برای انجام تحقیق، با استفاده از فرمالین 2 درصد (شرکت دکتر مجللی، ایران) (ترکیب فرمالین 2 درصد و آب و اسپریکردن بر روی سطوح مختلف سالن پرورش) ضدعفونی گردید. با توجه به شرایط پرورش، 16 جایگاه با مساحت یک متر مربع در سالن در نظر گرفته شد و در درون هر کدام از آنها یک آبخوری و یک دانخوری دستی قرارگرفت. پرورش جوجهها در دانشکده دامپزشکی دانشگاه زابل، واقع در شمال استان سیستان و بلوچستان کشور ایران انجام گرفت و جیره غذایی جوجهها براساس نیازهای غذایی استاندارد نژاد جوجه، بر پایه ذرت و سویا تهیه گردید. همچنین مقدار 1 کیلوگرم از خوراک مذکور با 10، 20 و 30 میلیلیتر سرکه سیب که حاوی 5 درصد اسید استیک بود، مخلوط گردید تا جیرههایی با 1، 2 و 3 درصد سرکه سیب تهیه شود.
- تهیه و آماده سازی سرکه سیب: برای تهیه سرکه، سیب‌ها پس از برش و خارج کردن دانه‌ها، در شیشه قرار گرفتند. سرکه صنعتی رقیق شده به آن اضافه و شیشه به محل گرم و تاریک، به مدت 3 هفته منتقل شد. در نهایت، قطعات جامد حذف شده و مایع به عنوان سرکه سیب مورد استفاده قرار گرفت. میزان سرکه سیب در رژیمهای غذایی، بر اساس مطالعات قبلی انتخاب گردید (Jahantigh et al., 2021). همچنین لازم به ذکر است که در طول انجام آزمایش، جوجهها به آب و غذا دسترسی آزاد داشتند.
- نمونهبرداریها و آزمایشات انجام گرفته: در طی تحقیق حاضر، در روزهای 14 و 28 دوره پرورش، یک قطعه جوجه از هر تکرار و از هر گروه به صورت تصادفی انتخاب و وزنکشی با استفاده از ترازو دستی هوشمند Veit (مدل bat1، شرکت Veit، جمهوری چک) انجام شد. سپس خونگیری با استفاده از سرنگ 2 میلیلیتری به میزان 2 میلیلیتر از ورید بال جوجههای مذکور صورت گرفت. در ادامه جهت تهیه سرم، نمونههای خونی در لوله‌های بدون ماده ضد انعقاد (شرکت سیناجکت، ایران) قرارگرفتند و سپس با سرعت 3000 دور در دقیقه، به مدت 5 دقیقه سانتریفیوژ گردیدند. برای این منظور از دستگاه سانتریفیوژ مدل Sigma2-7 (شرکت Sigma، آلمان) استفاده شد. سرمهای حاصله از همه نمونههای خونی، در لوله اپندرف (شرکت Eppendorf، آلمان) قرار گرفتند و در فریزر با دمای 20- درجه سلسیوس صد لیتری تمام دیجیتال (شرکت KW، ایتالیا)، تا زمان انجام آزمایشات مورد نظر، نگه‌داری شدند. در ادامه میزان هماتوکریت، آلبومین، پروتئین تام و نیز فعالیت آنزیمهای کبدی شامل AST (Aspartate aminotransferase)،ALT (Alanine transaminase) و همچنینALP (Alkaline phosphatase)، با استفاده از کیت‌های اختصاصی تشخیصی شرکت پارس آزمون )نمانیده رسمی شرکت Sys Diagnostic System GmbH، آلمان) و دستگاه اتوآنالیزر(Auto Analyzer) (مدل Selectra، شرکت Vital Scientific، هلند) طبق دستورالعمل اندازهگیری شدند.
همچنین در تحقیق حاضر، پس از انجام عمل خونگیری، جوجهها با رعایت اصول اخلاقی، با استفاده از دی‌اتیل‌اتر (Diethyl ether، شرکت Merck، آلمان) بی‌هوش شدند. در این روش پنبه به دی‌اتیل‌اتر آغشته شده و در محفظه خالی یک سرنگ cc 50 قرار داده شد، سپس سر هر کدام از جوجهها در قسمت ابتدایی محفظه سرنگ قرار گرفت و بی‌هوشی انجام شد. پس از اعمال بی‌هوشی جوجهها مورد کالبدگشایی قرارگرفتند. پس از کالبدگشایی، روده باریک و کبد جوجهها از بدن خارج و جداگانه با استفاده از ترازوی دیجیتالی Mettler (مدل PJ3600، شرکت Mettler Toledo، سوئیس) توزین شدند. همچنین طول روده کوچک هر یک هم، جداگانه اندازهگیری شد. سپس از قسمتی از ناحیه ژژنوم روده باریک، نمونههای بافتی به ابعاد 5/0×1×1 سانتیمتر تهیه گردید. این نمونهها در محلول فرمالین بافر 10درصد (شرکت Merck، آلمان) تثبیت شدند و در ادامه در آزمایشگاه هیستوپاتولوژی دانشکده دامپزشکی دانشگاه زابل، مراحل رایج تهیه و پردازش مقاطع بافتی شامل تثبیت، آبگیری و آغشتگی، قالب‌گیری و مقطعگیری، بر روی آنها اعمال گردید. سپس از قالبهای پارافینی، برشهایی به ضخامت 5 میکرومتر تهیه و با روش متداول هماتوکسیلین-ائوزین رنگآمیزی شدند. رنگ‌های هماتوکسیلین-ائوزین مورد استفاده ساخت شرکت پادتن طب ایران بودند. سپس نمونههای بافتی به صورت کیفی و از طریق مقایسه گروههای مختلف مورد مطالعه قرار گرفتند و در بزرگنمایی‌های مختلف و با استفاده از میکروسکوپ نوری مدل Olympus Ch30 (شرکت Olympus، ژاپن) بررسی شدند.
لازم به ذکر است که همه موارد اعمال شده بر روی جوجهها در دوره پرورشی و نیز نمونهبرداریها و آزمایشات انجام گرفته در مورد آنها، مورد تایید کمیته اخلاق دانشگاه زابل بود (IR.UOZ.Rec.1402.003).
-تحلیل آماری دادهها: نتایج آزمایشات سرمی انجام گرفته در تحقیق، به صورت میانگین ± انحراف معیار گزارش گردید. برای تجزیه و تحلیل آماری دادهها از آزمونهای آنالیز واریانس یک طرفه و تکمیلی دانکن، به کمک نرم افزار SPSS نسخه 26، استفاده شد. جهت تعیین سطح معنیداری اختلافات مشاهده شده هم، 05/0p< در نظر گرفته شد.
نتایج آزمایشات هیستوپاتولوژیکی با مقایسه نمونههای بافتی تهیهشده از قسمت ژژنوم روده باریک گروههای مختلف، در زیر میکروسکوپ مورد مطالعه قرار گرفت و با استفاده از تصاویر بهدستآمده از مقاطع بافتی با بزرگنمایی‌های مختلف میکروسکوپ، به صورت کیفی گزارش شدند.
یافتهها
نتایج مربوط به وزن بدن و وزن اندامهای داخلی شامل وزن روده کوچک، وزن کبد و طول روده کوچک، در گروههای کنترل و تیمارهای مختلف با سرکه سیب، در روز 14 آزمایش در جدول 1 ارائه شدهاست که در آن مشاهده میشود، میانگین وزن بدن در تیمار سرکه سیب 1 درصد و سرکه سیب 3 درصد به طور معنیداری بیشتر از گروه کنترل بوده است (05/0>p). همچنین وزن روده کوچک در تیمار سرکه سیب 1 درصد به طور معنیداری بیشتر از گروه کنترل بود (05/0>p). از طرف دیگر نسبت وزن کبد به وزن بدن در تیمار سرکه 2 درصد به طور معنیداری بیشتر از تیمار سرکه 1 درصد بود (05/0>p) اما تفاوت معنیداری با گروه کنترل نداشت (05/0<p). اما تغییرات معنیداری در وزن کبد و طول روده کوچک جوجههای مورد تحقیق، در گروههای تحت تیمار با مقادیر مختلف سرکه سیب و گروه کنترل مشاهده نمیگردد (05/0<p).
همچنین نتایج مربوط به وزن بدن و وزن اندامهای داخلی شامل روده کوچک، وزن کبد و طول روده کوچک جوجهها در گروههای کنترل و گروههای سه‌گانه تیمار تحقیق حاضر در روز 28 آزمایش در جدول 2 ارائه شده است. همانطور که در جدول مذکور مشاهده میشود، میانگین وزن بدن جوجهها در گروه تیمار شده با سرکه سیب 3 درصد به طور معنیداری بیشتر از مقدار آن در جوجههای گروه کنترل بود (05/0>p). همچنین وزن کبد در پرندگان تیمارشده با سرکههای 1 و 2 درصد، به طور معنیداری بیشتر از مقدار آن در جوجههای گروه کنترل بود (05/0>p). اما تغییرات معنیداری در وزن و طول روده کوچک بین گروههای تحت تیمار با مقادیر مختلف سرکه سیب و نیز گروه کنترل مشاهده نمیگردد (05/0<p).
جدول 1- مقادیر مربوط به وزن روده کوچک، وزن کبد و طول روده کوچک و نسبت وزن ارگانهای داخلی به وزن کل بدن جوجهها در گروههای مختلف تحقیق در روز 14 دوره آزمایش
گروه مورد نظر پارامتر سنجیدهشده | کنترل (عدم تیمار با سرکه) | تیمار با سرکه 1 درصد | تیمار با سرکه 2 درصد | تیمار با سرکه 3 درصد |
وزن کل بدن (گرم) | a473±13 | b24±540 | a17±475 | b50±523 |
وزن روده (گرم) | a44/2±94/34 | b12/10±03/45 | ab96/3±37/37 | ab78/2±68/40 |
وزن کبد (گرم) | a42/1±78/16 | a35/1±71/17 | a26/1±09/17 | a85/1±47/17 |
طول روده (میلیمتر) | a9/13±6/122 | a6/27±5/137 | a3/9±9/122 | a5/8±8/140 |
وزن روده/وزن بدن (درصد) | a604/0±401/7 | a585/1±304/8 | a775/0±868/7 | a393/0±807/7 |
وزن کبد/وزن بدن (درصد) | ab25/0±549/3 | a153/0±278/3 | b18/0±596/3 | ab127/0±341/3 |
طول روده/وزن بدن (درصد) | a36/2±92/25 | a46/4±40/25 | a57/1±87/25 | a75/1±03/27 |
bوa : حروف انگلیسی نامتشابه در هر ردیف، تفاوت آماری معنیدار را نشان میدهد (05/0>p).
جدول 2- مقادیر مربوط به وزن روده کوچک، وزن کبد و طول روده کوچک و نسبت وزن ارگانهای داخلی به وزن کل بدن جوجهها در گروههای مختلف تحقیق در روز 28 آزمایش
گروه مورد نظر پارامتر سنجیده شده | کنترل (عدم تیمار با سرکه) | تیمار با سرکه 1درصد | تیمار با سرکه 2 درصد | تیمار با سرکه 3 درصد |
وزن بدن (گرم) | a60±1423 | ab55±1470 | ab108±1562 | b48±1553 |
وزن روده (گرم) | a49/3±5/71 | a0/14±3/84 | a3/17±2/71 | a91/7±8/75 |
وزن کبد (گرم) | a14/3±7/34 | b9/2±4/43 | b45/9±3/45 | ab61/2±9/40 |
طول روده (میلیمتر) | a91/6±158 | a4/11±169 | a8/23±165 | a26/8±176 |
وزن روده/وزن بدن (درصد) | a257/0±00/5 | a983/0±27/5 | a901/0±40/4 | a294/0±62/4 |
وزن کبد/وزن بدن (درصد) | a08/0±42/2 | a27/0±71/2 | a63/0±81/2 | a24/0±50/2 |
طول روده/وزن بدن (درصد) | a81/0±06/11 | a91/0±52/10 | a57/1±23/10 | a79/0±74/10 |
bوa : حروف انگلیسی نامتشابه در هر ردیف، تفاوت آماری معنیدار را نشان میدهد (05/0>p).
نتایج مربوط به اندازهگیری آنزیمهای ALP، AST و ALT، همچنین آلبومین، پروتئین تام و هماتوکریت در مورد جوجههای گروههای کنترل و تیمار شده با مقادیر مختلف سرکه سیب در روز 28 آزمایش هم در جدول 3 ارائه شده است که در آن مشاهده میشود، میزان ALT در پرندگان تیمارشده با سرکه سیب 2 درصد و 3 درصد به طور معنیداری کمتر از مقدار آن در جوجههای گروه کنترل بود (05/0>p). همچنین از این نظر بین تیمارهای 1، 2 و 3 درصد نیز تفاوت معنیداری نسبت به یکدیگر مشاهده میشود (05/0>p). از طرف دیگر، میزان هماتوکریت در پرندگان تیمارشده با مقادیر 1، 2 و 3 درصد سرکه سیب، بهطور معنیداری بیشتر از مقدار آن در جوجههای گروه کنترل بود (05/0>p). اما تغییرات معنیداری در میزان آلبومین، پروتئین تام، ALP و AST بین پرندگان گروههای تیمار شده با مقادیر مختلف سرکه سیب و نیز گروه کنترل مشاهده نگردید (05/0<p).
جدول 3- مقادیر آنزیمهای کبدی، پروتئین تام، آلبومین و هماتوکریت در جوجههای گروههای مختلف تحقیق در روز 28 آزمایش
گروه مورد نظر پارامتر سنجیده شده | کنترل (عدم تیمار با سرکه) | تیمار با سرکه 1 درصد | تیمار با سرکه 2 درصد | تیمار با سرکه 3 درصد |
آلکالین فسفاتاز (U/l) | a1773±264 | a2499±776 | a1826±1092 | a1768±1426 |
آسپارتاتآمینوترانسفراز (U/l) | a173±52 | a149±26 | a188±69 | a149±17 |
آلانین آمینوترانسفراز (U/l) | a15/6±0/4 | a11/57±0/4 | b27/04±0/4 | a14/69±0/3 |
پروتئین تام (g/dl) | a05/03±0/3 | a11/84±0/2 | a24/01±0/3 | a54/07±0/3 |
آلبومین (g/dl) | a06/38±0/1 | a05/35±0/1 | a11/40±0/1 | a11/35±0/1 |
هماتوکریت (درصد) | a5±2/29 | b0±1/33 | b0±1/33 | b5±1/32 |
bوa : حروف انگلیسی نامتشابه در هر ردیف، تفاوت آماری معنیدار را نشان میدهد (05/0>p).
از طرف دیگر در بررسی هیستوپاتولوژی روده باریک، مشخص شد که تغییرات مفیدی در مورفولوژی پرزها جهت بهبود عملکرد روده باریک در جوجههای گروههای دریافت کننده سرکه سیب نسبت به پرندگان گروه کنترل ایجاد شدهاست. همانطور که در شکل 1 مشاهده میشود، پرزهای روده باریک در گروه اول (گروه کنترل) نسبت به گروههای دریافت کننده سرکه سیب، کوتاهتر میباشد، همچنین نتایج مربوط به تغییرات هیستوپاتولوژی روده باریک در جوجههای گروه دوم (دریافت کننده جیره پایه+1درصد سرکه سیب) نسبت به پرندگان گروه کنترل، نشان دهنده تغییرات شامل افزایش ارتفاع و فشردگی پرزهای روده میباشد (شکل 2).
شکل 2- نمای میکروسکوپیک پرزهای روده باریک جوجههای گروه دوم (دریافتکننده جیره پایه+1 درصد سرکه سیب). در مقایسه با گروه کنترل، پرزهای روده اندکی طویل و فشرده شدهاند، اما تعداد سلولهای گابلت افزایش محسوسی نداشته است (رنگآمیزی هماتوکسیلین-ائوزین، بزرگنمایی ×100).
|
شکل 1- نمای میکروسکوپیک از بافت روده باریک جوجههای گروه اول (گروه کنترل). پرزهای نسبتا کوتاه و کریپتهای لیبرکوهن قابل مشاهده هستند (رنگآمیزی هماتوکسیلین-ائوزین، بزرگنمایی ×40).
|
نتایج مربوط به تغییرات هیستوپاتولوژی روده باریک در گروه سوم (دریافت کننده جیره پایه+2 درصد سرکه سیب) فشردگی بیشتر پرزهای روده باریک را نسبت به گروههای اول و دوم نشان داده است؛ اما این تفاوت بین گروه دوم و سوم محسوس نبود (شکل 3).
همچنین تغییرات هیستوپاتولوژیکی روده باریک در گروه چهارم (دریافت کننده جیره پایه+3 درصد سرکه سیب) شامل طویلتر و فشردهتر شدن پرزهای روده میباشد که با سایر گروههای دریافت کننده سرکه سیب، در تعداد سلولهای گابلت و عمق کریپتهای غدد لیبرکوهن متفاوت بود بطوریکه در پرندگان گروه چهارم، افزایش محسوسی در تعداد سلولهای گابلت و عمق کریپتهای لیبرکوهن نسبت به جوجههای سایر گروه‌ها مشاهده شد (اشکال 4 و 5).
|
