بررسی و مقایسه مباحث تعلیمی در کتاب‌های فارسی دبستان دهه چهل و نود
محورهای موضوعی : آموزه های اخلاقی و تربیتی
1 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سلمان فارسی کازرون، کازرون، ایران. (نویسنده مسئول)
2 - کارشناس ارشد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سلمان فارسی کازرون، کازرون، ایران
کلید واژه: ادبیات کودکان, ادبیات تعلیمی, ادبیات فارسی, دبستان.,
چکیده مقاله :
ادبیات تعلیمی بخشی مهم از ادبیات فارسی است و کاربرد آن برای پرورش فکری جامعه امری است که پیشینه¬ای بس طولانی دارد. در شیوه آموزشی که پس از استقرار مشروطیت به شکل مدارس جدید رایج شد، از مهم¬ترین مواد آموزشی کتاب¬های فارسی دانش¬آموزان، بخش¬هایی از ادبیات تعلیمی بوده است. هدف این پژوهش مقایسه و بررسی کتاب‌های فارسی دبستان منتشرشده در دهه‌چهل و دهه¬نود با توجه به جنبه‌های تعلیمی آن‌ها می¬باشد. در این راستا مؤلفه‌هایی که برای مقایسه، تحلیل و بررسی کتاب‌ها مورد توجه قرارگرفته است عبارت‌است از: آموزه¬های دینی، اخلاقی، ملی، تعامل اجتماعی، خلاقیت و خودباوری، شناخت ایران و جهان، حفظ و نگهداری از محیط زیست. روش تحقیق این پژوهش، توصیفی-تحلیلی و با رویکرد تحلیل آماری است. نتایج به دست آمده حاکی از این است که بیشترین توجه مؤلفان در هر دو دوره بر آموزه‌های اخلاقی معطوف بوده است. در مرتبه بعد بیشترین تأکید محتوای کتاب‌های فارسی دبستان دهه چهل بر آموزه‌های مرتبط با تعامل اجتماعی است و کتاب‌های فارسی دبستان در دهه نود، بیشتر بر آموزه‌های خلاقیت و خودباوری تأکید دارد. بیشترین تغییر مربوط رشد چشمگیر آموزه‌ها و باورهای دینی از دهه چهل تا دهه نود است که آماری دو برابری نشان می¬دهد.
The purpose of this research is to compare and review Persian primary school books published in the 40s and 90s with regard to their educational aspects. In this regard, the components that have been considered for comparison, analysis and review of books are: religious, moral, national teachings, social interaction, creativity and self-confidence, knowledge of Iran and the world, preservation of the environment. The research method of this research is descriptive-analytical with a statistical analysis approach. The obtained results indicate that the most attention of the authors in both periods was focused on moral teachings. In the next order, the content of Persian primary school books of the 40s is mostly emphasized on teachings related to social interaction, and the Persian primary school books of the 90s emphasize more on the teachings of creativity and self-confidence. The biggest change is related to the significant growth of religious teachings and beliefs from the forties to the nineties, which statistics show double.
1. آرمند، محمد. (1377). شیوه‌های ارزشیابی کتاب درسی دانشگاهی. سخن سمت، 1(3)، 34ـ۴۱.
2. اکبری، محمدعلی، و شکورقهاری، معصومه. (1391). وجوه فرهنگی ایرانیت در کتب درسی عصر پهلوی. فصلنامۀ مسکویه، 7(22)، 7ـ۳۲.
3. اکبری شلدره فریدون و همکاران. (1391). کتاب معلم فارسی اول دبستان. تهران: شرکت افست.
4. ازغندی، غلامرضا، و محمدی‌مهر، غلامرضا. (1394). بازنمایی هویت ملی در کتاب‌های فارسی دبستان. مطالعات ملی، 17(1)، 39ـ۵۲.
5. ایمن (آهی)، لیلی، و انوری، حسن. (1343). کتاب فارسی دوم دبستان. تهران: فرانکلین.
6. ایمن (آهی)، لیلی، خانلری، زهرا، و باغچه‌بان، ثمینه. (1344). فارسی برای کلاس سوم دبستان. تهران: فرانکلین.
7. ایمن (آهی)، لیلی، و خانلری، زهرا. (1343). کتاب فارسی چهارم دبستان. تهران: فرانکلین.
8. ایمن (آهی)، لیلی. (1344الف). کتاب فارسی پنجم دبستان. تهران: فرانکلین.
9. ایمن (آهی)، لیلی. (1344ب). کتاب فارسی ششم دبستان. تهران: فرانکلین.
10. جهانگیر، عطیه. (۱۳۹۰). تحلیل محتوای کتاب فارسی (بخوانیم و بنویسیم) پایه چهارم ابتدایی براساس خلاقیت گیلفورد. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ برنامه‌ریزی درسی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
11. حکیم‌زاده، رضوان، و موسوی، سید امین. (۱۳۸۷). آموزش ارزش‌ها در محتوای کتاب‌های درسی دورۀ راهنمایی (بررسی وضع موجود و ارائۀ راهکارهایی برای وضعیت مطلوب). فصلنامۀ علم و فرهنگ، ۳(۱۱)، ۹۵ـ۱۱۷.
12. سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی. (1393). فارسی اول دبستان. تهران: شرکت افست.
13. سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی. (1394). فارسی (مهارت‌های خوانداری) دوم دبستان. تهران: اداره کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی.
14. سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی. (1395). فارسی سوم دبستان (خوانداری). تهران: اداره‌کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی.
15. سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی. (1396). فارسی چهارم دبستان. تهران: اداره‌کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی.
16. سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی. (1397). فارسی پنجم دبستان. تهران: شرکت افست.
17. سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی. (1398). فارسی ششم دبستان. تهران: شرکت افست.
18. شریف، مهشید. (۱۳۸۷). آموزش برای رفتار بهتر: شیوه‌های آموزشی کودکان و نوجوانان آسیب‌دیدۀ اجتماعی. تهران: دانژه
19. شعاری‌نژاد، علی‌اکبر. (1387). ادبیات کودکان. تهران: اطلاعات.
20. صالحی، مسلم، قلتاش، عباس، و آزادمهر، اصغر. (1389). تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر اثربخشی و خلاقیت دبیران. فصلنامه فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 1(2)، 49ـ۶۲.
21. فکوهی، ناصر. (۱۳۷۹). از فرهنگ تا توسعه: مقالاتی درزمینۀ سیاسی، اجتماعی و اقتصادی. تهران: فردوس.
22. قمری، حیدر. (1398). بررسی صحت علمی کتاب‌های فارسی دبستان. فصلنامه تعلیم و تربیت، 14(137)، 93ـ۱۱۰.
23. مصاحب، شمس‌الملوک، و یمینی‌شریف، عباس. (1339). کتاب اول دبستان. تهران: فرانکلین.
24. نیک‌گهر، عبدالحسین. (1369). مبانی جامعه‌شناسی. تهران: نشر رایزن.
