تحلیل آفرینش عالَم از منظر قرآن کریم
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی
طلعت کیانی
1
,
سید رضا موسوی
2
,
ارسطو میرانی
3
,
رضا زارعی سمنگان
4
1 - دانشجوی دکتری علوم قرآن وحدیث،گروه الهیات و معارف اسلامی،واحد گرگان،دانشگاه آزاد اسلامی ،گرگان ،ایران
2 - عضو هیئت علمی دانشگاه ازاد گرگان
3 - استادیار گروه روانشناسی دین، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران
4 - استادیار گروه آموزشی اسلامی مرکزتحقیقات و توسعه مدیریت اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی گلستان، ایران
کلید واژه: قرآن, آفرینش, جهان هستی, ستة ایام,
چکیده مقاله :
آفرینش، آن¬چه که خداوند در زمان و فراتر از زمان خلق کرده را شامل می¬شود و چون ما در زمان زندگی می¬کنیم پس در قسمتی از آفرینش هستیم که بی¬ثبات و متحرک و در تکامل و گسترش است و فلسفۀ آفرینش در مدت شش روز، از جمله موضوعاتی است که همواره ذهن بشر جستجوگر را به خود مشغول کرده و به¬عنوان یک مسأله اساسی همیشه مطرح بوده است. خداوند، عالم هستی را برای هدفی مشخص آفرید و این جهان، به سوی آن هدف در حركت است و مسبوق به مادة اولیّه نمی¬باشد که در قرآن به بیان¬های مختلف، از این آفرینش، سخن به میان آمده است و از وجود «آب» در ابتدای آفرینش، نام برده و این¬که آفرینش، در شش روز اتفاق افتاد و نیز به صراحت از وجود هفت آسمان سخن به میان آورده است. مراحل آغازین آفرینش جهان هستی در قرآن که با نام مشترک «آسمان¬ها و زمین» بیان شده، به جهت هدایت انسان به سمت معرفی عظمت خداوند و فهم و تفسیر بهتر آیات قرآن می¬باشد که این¬ها لازمۀ شکرگزاری و حق شناسی است و این در حالیست که همه موجودات، دارای منشأ و مبدأ واحدی در آفرینش می¬باشند لذا به جهت اهمیت موضوع، آیات آفرینش «أرض و سماء» را با عنوان «فِي سِتَّه أَيَّامٍ» مورد بررسی قرار داده و عقاید و آراء مفسرین را بیان خواهیم نمود.
Creation includes what God has created in time and beyond time, and because we live in time, we are in a part of creation that is unstable, moving, evolving, and expanding. The philosophy of the creation of existence in six phases is among the subjects that have always occupied the searching human mind and has always been raised as a fundamental issue. God created the universe for a specific goal and this world is moving towards that purpose and it is not prior to the "original matter", which is mentioned in different expressions in the Qur'an, and also about the existence of "water" in the beginning. It has also clearly cited the existence of seven heavens. The initial stages of the creation of the universe in the Qur'an, which are expressed under the common name of "Heavens and Earth", are for the purpose of guiding man towards the introduction of the greatness of God and better understanding and interpretation of the verses of the Qur'an, which are necessary for gratitude and thanksgiving to God. This is while all Beings have a single origin in creation. Therefore, due to the importance of the subject, we will examine the verses of the creation of "Earth and Heaven" with the title "Fi Settate Ayayam", and then, we shall express the opinions of the commentators.
1. قرآن کریم
2. ابن بابویه، ابوجعفر محمد بن علی، (1385ق)؛ علل الشرایع، مکتبه الداوری، قم- ایران، ج 2، باب 222، روايت 33، ص 471
3. ابن فارس، احمد، (1399هـ)؛ (متوفی395ه)، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، دارالجمیل
4. ابن منظور، محمدبن مکرم، (1414هـ)؛ متوفی711ق، لسان العرب، دار البیروت، ذیل ماده سمو و دخن
5. احمد محمد سليمان، (1981م)؛ القرآن و العلم، دارالعوده، بیروت، الطبعه الخامسه
6. امین، سیده نصرت، (1362)؛ مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان،نشر گلبهار، ۱۳۶۱ش
7. انصاری، عبدالله بن محمد، (1371)؛ کشف الاسرار و عده الابرار، ترجمه ابوالفضل رشید الدین میبدی، نشر امیرکبیر، تهران- ایران، ج3، ص628
8. بابایی، علی، (1382)؛ برگزیدة تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ش، ج2، ص54
9. بحرانی، سید هاشم بن سلیمان، (1415ق)؛ البرهان فی تفسیر القرآن، قم- ایران، موسسه البعثه، مرکز الطباعه والنشر
10. برازش، علیرضا، (1396)؛ تفسیر اهل البیت علیهم السلام، نشر امیر کبیر، ج۵، ص۱۷۰ و ج۶، ص۵۹۶
11. توفیقی، حسین، (1374)؛ آشنایی با ادیان بزرگ، تهران، قم، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه¬ها (سمت)، مؤسسه فرهنگی طه
12. ثقفی تهرانی، محمد، (1398ق)؛ تفسیر روان جاوید، تهران، انتشارات برهان، چاپ سوم
13. جعفری، محمد تقی، (1400ش)؛ آفرینش و انسان، موسسه تدوین و نشر آثار استاد جعفری
14. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، (1408ق)؛ المستدرک علی الصحیحین، لبنان- بیروت، دارالتأصیل
15. حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین ابن احمد، (1363ش)؛ تفسیر اثنی عشری، تهران، انتشارات ميقات، چاپ اول
16. حقی، اسماعیل بن مصطفی. (1117ق)؛ تفسیر روح البیان، بیروت، لبنان، دارالفکر
17. حويزي، عبد علی بن جمعه، (1383ق)؛ تفسير نورالثقلين، مطبعه العلمیه، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، ایران، قم
18. حنیف نیا، ابراهیم، (1389)؛ نظام خلقت در قرآن و روایات، نشر نوروزی، چاپ اول
19. رازی، فخر. التفسیرالکبیر، (1420ق)؛ ج2، ص103، ج17، ص12 و ج25، ص168
20. رضایی، رضا؛ مقالة آفرینش جهان هستی در قرآن و عهد عتیق
21. زمانی، علی،(1379)؛ مقاله آغاز آفرینش، مجله کلام اسلامی، شماره 33
22. زمخشری، محمودبن عمر، (1391)؛ کشاف، مترجم: مسعود انصاری خوشابر، نشر ققنوس، ج3، ص288
23. شوکانی صنعانی، محمدبن علی بن محمد، (1229-1232)؛ تفسیر فتح القدیر، قاهره، ج2، ص211
24. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم.(1050هـ.ق)؛ تفسیر القرآن ¬الکریم، نشر بیدار، قم، 1366هـ ش
25. طباطبایی، سید محمد حسین، (1378)؛ تفسیر المیزان، سید محمد باقر موسوی همدانی، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1382، ج 14، صص 278 ـ 279
26. طبرانی، سلیمان بن احمد، (2008م)؛ التفسير الكبير، دار الکتاب الثقافی، اربد، اردن، ج3، ص15
27. طبرسی، فضل بن حسن، (1384)؛تفسیر مجمع البیان فی تفسیر القرآن، قم، ناصر خسرو، ج 2، ص428-427 ، طبع 1403 هجرى
28. طریحی، فخرالدین، (1387)؛ مَجمعُ الْبَحْرَیْن و مَطلَعُ النَّیِّرَیْن، المکتبه المرتضویه، ج۴، ص۱۴۱
29. طیب، سید عبدالحسین، (1378)؛ اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، جلد 9، ص345 و 346
30. عاشور التونسی، محمد بن محمدالطاهر (1984)؛ التحریر و التنویر، الدار التونسیه للنشر، تونس، ج8، ص162
31. عاملی، ابراهیم، (1359ش)؛ تفسیر عاملی، تهران- ایران، نشر صدوق،1359ش
32. عیاشی، محمد بن مسعود، (1380)؛ تفسیر عیاشی، مکتبه العلمیه الاسلامیه، تهران- ایران
33. فارسینژاد، علیرضا، دژآباد، حامد، (1388)؛ فصلنامه تخصصی «انديشه دينی» دانشگاه شيراز، پیاپی30، صص103-124
34. فخر رازی، محمدبن عمر، (1420ق)؛ تفسیر کبیر، بیروت و نجف و قم، ج2، ص103، ج17،ص12و ج25، ص168
35. فیض کاشانی، محمد محسن، (1402ق)؛ تفسير صافي، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، الطبعه الثانیه، ج3
36. قرائتی، محسن، (1383ش)؛ تفسیر نور، تهران، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، چ 11، ج 3، ص 537
37. قرشی، سید علی اکبر، (1374ش)؛ تفسیر احسن الحدیث، نشر بنیاد بعثت، تهران، چ 3، ج10، ص314
38. قطب، سید، (1408ق)؛ فی ظلال القرآن، بیروت، لبنان، دار الشروق
39. مجلسی، محمد باقر(1037-110ق). بحارالانوار، دارالکتب الاسلامیه. ج۵۴، ص۷۲
40. مصباح يزدى، محمد تقی، (1391)؛ معارف قرآن(خداشناسى، كيهان‌شناسى، انسان‌شناسى) قم، انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينی ره
41. مصطفوي، حسن، (1368ش)؛ (متوفی:1426 ق)، التحقيق في كلمات القرآن الكريم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران- ایران، ذیل ماده سمو
42. مطهری، مرتضی، (1400)؛ منطق و فلسفه کلیات علوم اسلامی، نشر صدرا، ایران، تهران، صص 130-131
43. مغنیه، محمد جواد، (1386ش)؛ تفسیر الکاشف، مترجم مویب دانش، بوستان کتاب قم
44. مکارم شیرازی، ناصر، (1386)؛ تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج 1، 2 و 5 و 6 و 9
45. ملاصدرا، (1366)؛ تفسیر القرآن الکریم، نشر بیدار، ایران-قم، ج6، صص28و160
46. موثق عاملی، ابراهیم، (1360ش)؛ تفسیر عاملی، تهران، صدوق
47. موريس بوكاي، (1365ش)؛ مقايسه¬اي ميان تورات، انجيل، قرآن و علم، ترجمه¬ي ذبيح الله دبير، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، چاپ سوم،ص 189 ـ 201
48. میبدی، رشیدالدین، (1371ش)؛ تفسیر کشف الاسرار و عده الابرار، تهران، نشر امیر کبیر، چ 5
49. نرم افزار جامع التفاسیر (CD جامع تفاسیر نور)
50. www.tadabor.org
