تقابل‌های دوگانه در رمان «موت صغیر» از حسن علوان در پرتوی نگاه عرفانی ایرانی
محورهای موضوعی : ادبیات عرفانی
رضا ناظمیان
1
(
استاد زبان و ادبیات عرب دانشگاه علامه طباطبایی
)
منصوره دعاگوی کربلایی
2
(
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب دانشگاه علامه طباطبایی
)
کلید واژه: موت صغیر, تقابل‌های دوگانه, نگاه عرفانی. وحدت در کثرت, صلح جهانی.,
چکیده مقاله :
تقابل‌های دوگانه از دیرباز در عرفان مورد توجه بوده و ازجمله مواردی است که ساختارگرایان بدان توجه ویژه‌ای دارند تا جایی‌که بنیاد متن را بر اساس آن استوارکرده و با برجسته‌سازی آن به دنبال دریافت نظام واحد و در نهایت فهم متن برآمده‌اند. تقابل‌های دوگانه از محوری‌ترین بن‌مایه در داستان موت صغیر است؛ لذا پژوهش حاضر به شیوة توصیفی ـ تحلیلی به بررسی تقابل‌های دوگانة داستان مذکور از علوان، با نگاهی متفاوت پرداخته است؛ این نگاه، از مضمون و عنوان داستان زندگی‌نامة محی‌الدین‌عربی که دارای مضمونی عرفانی است، بهره جسته و این تقابل را از دیدگاه عرفای ایرانی بررسی کرده است تا بتوان به مقصدی واحد دست یافت و پی به ساختار تفکر نویسنده برد. عنوان داستان بر مرگی کوچک اشاره دارد، عشقی زمینی که دچار مرگی کوچک شده و انسانی زمینی را آسمانی و متصل به عشق حقیقی كرده است. جستار حاضر برآن است تا نظام فکری مبتنی بر تقابل‌های دوتایی رادریابد و تفكر وحدت از کثرت عرفان را به تصویر بکشد و با بیان مبدأیی واحد به نام محبت، صلح را به جهان کنونی بازگرداند و مردم را ازجنگ برهاند؛ زیرا به عقیده‌ی نویسنده محبت موج اتصال میان آدمیان است.
Binary oppositions have long captivated mystics and are a focal point for structuralists, who often build the foundation of texts around them. By emphasizing these dichotomies, they aim to unveil a unified system and gain deeper insights into the text. In "Mouton Sageer" (A Small Death), binary oppositions play a central role, and this study examines their significance in the story of Hassan Alwan through a descriptive-analytical approach. Drawing from Ibn Arabi's mystical themes, the research delves into the perspectives of Iranian mystics to elucidate the author's underlying framework. The title "A Small Death" symbolizes an earthly love that undergoes a transformation, elevating a mortal being to a celestial realm and fostering a connection to true love. Alvan's work strives to expound upon an intellectual system rooted in binary oppositions, illustrating a mystical concept of "unity in plurality" where love serves as the unifying principle. The ultimate goal is to bring harmony to the current world, transcending conflict, as Alvan posits love as the key element that binds individuals together.
کتابنامه
قرآن کریم
ابن‌عربی، محیالدین، بی تا. فتوحات مکیة. بیروت: دار صادر.
اسودی، علی و ایزدی، زهرا، 1400 .بررسی کهن الگوی حاکم در رمان موت صغیر بر اساس نظریة پیرسون-کی مار. ادب عربی، 13(4)، صص. 1-17.
DOI: 10.22059/jalit.2021.316086.612338
بارت، رولان، ۱۳۷۰. عناصر نشانه شناسی. مترجم: مجید محمدی، تهران: الهدی.
براهنی، رضا، ۱۳۶۲. قصه نویسی. تهران: نشر نو.
برتنس، هانس،۱۳۸۴. مبانی نظریه ادبی. ترجمه محمد رضا ابوالقاسمی، تهران: ماهی.
تودورف، تزوتان، ۱۳۷۹. بوطیقای ساختارگرا. ترجمه ی محمد نبوی، تهران: آگه.
حافظ ،۱۳۸۰. دیوان. طبع بختیاری، چاپ دوم، تهران: پارسا.
حسن‌زاده آملی، حسن، ۱۳۹۹. هزار و یک کلمه. بوستان کتاب: قم.
حیدری، طاهره ،1400 . بررسی شخصیت شناسی ابن عربی در رمان موت صغیر اثر محمد حسن علوان بر پایة کهن الگوی آنیما. پژوهش‌های ادب عرفانی، 15(2)، صص. 37-52.
DOI: 10.22108/jpll.2022.130217.1640
ریمون کنان، شلومیث، ۱۳۸۷.« هنر داستان نویسی»، تهران: نگاه.
ذبیح‌نیا عمران، آسیه، 1394 . بررسی و تحلیل تقابل های دوگانه در بوف کور صادق هدایت. دو فصلنامه مطالعات داستانی، 3(3)، صص. 39-52.
کنان، شلومیث، ۱۳۸۷.« هنر داستان نویسی»، تهران: نگاه.
ساسانی، فرهاد،۱۳۹۰. نشانه شناسی مکان، مجموعه مقاله‌های هفتمین هم اندیشی نشانه شناسی. تهران: سخن.
سنایی، غزنوی،۱۳۸۳. حدیقة الحدیقة و شریعة الطریقة. تصحیح مدرس رضوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
سهروردی، شهاب‌الدین، ۱۳۷۲. حکمه الاشراق، در مجموعه مصنفات شیخ اشراق. با تصحیح هنری کربن،تهران: موسسه
مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ـــــــــــــــــــــ ،۳۷۱. آواز پر جبرئیل، در مجموعه مصنفات شیخ اشراق. ج۳، با تصحیح سید حسین نصر: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شایگان، داریوش، ۱۳۷۱. هانری کربن، آفاق تفکر معنوی در اسلام ایرانی. ترجمة باقر پرهام، تهران: آگاه.
شریفی ولدانی، غلامحسین و میری، کلثوم میری 1391. بوسه بر روی خداوند (بررسی تقابل‌های دوگانه در رمان بوی ماه خداوند را ببوس. شعر پژوهی، 4(2)، صص. 129-150.
DOI: 10.22099/jba.2012.461
شمیسا، سیروس،1381. انواع ادبی. تهران: انتشارات فردوس.
ــــــــــــــ ، ۱۳۹۴.نقد ادبی. چاپ سوم، تهران: نشر میترا.
شیمل، آن ماری، ۱۳۸۴. مولانا: دیروز، امروزآینده، گنجینه معنوی مولانا. ترجمه و تحقیق شهادب الدین عباسی، چاپ دوم، تهران: مروارید.
صفوی، کوروش، ۱۳۹۸. آشنایی با نظریه‌های نقد ادبی. چاپ اول، تهران: انتشارات علمی.
صمدی آملی، داود. ۱۳۷۹. شرح دفتر دل. چاپ او: قم نبوغ.
صمدی آملی، داود، 1386. مآثر آثار. چاپ اول، قم: نشر الف لام میم.
عطارنیشابوری، فرید الدین محمد، ۱۳۳۶. تذکرة الاولیاء. به کوشش محمد قزوینی، تهران: کتابفروشی مرکزی.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد،1359. دیوان. سازمان چاپ و انتشارات جاویدان.
علوان، محمد حسن،2016م. موت صغیر. دار الساقی: بیروت.
ــــــــــــــــــ ، 1397، گاه ناچیز مرگ. ترجمه امیرحسین الهیاری، تهران: مولی.
غزالی، ابوحامد محمد. ۱۳۵۱. احیاء علوم الدین. ترجمه موبد الدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیو جم، چاپ اول، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
قشیری، ابوالقاسم، ۱۳۷۹. ترجمه رسالة قشیریه. ترجمه احمد عثمانی، تصحیح بدیع الزمان فروزان فر ، چاپ ششم، تهران: علمی فرهنگی.
قونوی، صدرالدین. 1374. مصباح الانس فی شرح مفتاح الغیب. تصحیح محمد خواجوی، تهران: مولی.
کالر، جاناتان، 1385. نظریه ادبی. فرزانه طاهری، چاپ دوم، تهران:مرکز.
کالر، جاناتان، ۱۳۸۸. بوطیقای ساختارگرا. ترجمه ی کوروش صفوی، تهران: مینوی خرد.
کلینی، محمد بن یعقوب، ۱۳۸۷. اصول کافی. مترجم لطیف و سعید راشدی، قم: اجود.
گازرگاهی، امیر کمال الدین، ۱۳۷۵. مجالس العشاق. تهران: زرین.
لاهیجی، محمد بن یحیی، ۱۳۷4. مفاتیح الاعجاز في شرح گلشن راز. به کوشش محمد رضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، چاپ دوم، تهران: زوار.
مستملی بخاری، اسماعیل محمد ،۱۳۶۳. شرح تعرف. تهران: اساطیر.
مولوی، جلال الدین محمد بلخی، 1360. مثنوی معنوی. بر اساس نسخه نیکلسون، تهران: امیرکبیر.
مولوی، جلال الدین، ۱۳۷۲. مثنوی معنوی. تصحیح و تعلیقات: دکتر محمد استعلامی، چاپ چهارم، تهران: زوار.
ناظمیان، رضا و مرادی محمد هادی، 1401 . تحليل روايه «موت صغير» علی اساس المنهج النفسي (نظريات فرويد ولاكان نموذجا. اللغه العربیه و آدابها، 17(4)، صص571ـ547.
DOI: 10.22059/jal-lq.2021.318543.1126
نبی‌احمدی، محمد و پیروزی، انتها، 1400 .جلوه‌هاي عرفان ايراني در شعر محمد آدم. مطالعات تطبیقی فارسی و عربی، 6(8)، صص. 9-34.
References (In Persian)
Alvān, Mohammad-hassan. (2016/1396SH). Mūte Saqīr. Dāro al-sāqī: Beyrūt.
Asvadī, Alī and Īzadī, Zahrā. (2020/1400SH). Barrasī-ye Kohan Olgū-ye Hākem dar Rommāne Mūte Saqīr Bar-asāse Nazarīyyeh-ye Pearson and K. Marr. Arabic literature magazine. 4th Year. No. 13. Pp. 1-17. https://doi.org/10.22059/jalit.2021.316086.612338
Attār Neyšābūrī, Farīdo al-ddīn Mohammad. (1957/1336SH). “Tazkerato al-owlīyā”. With the Effort of Mohammad Qazvīnī. Tehrān: Ketāb-forūšī Markazī (Central bookstore).
Attār Neyšābūrī, Farīdo al-ddīn Mohammad. (1980/1359SH). “Dīvān” (“Divan Attar”). Sāzmāne Čāp va Entešārāte Jāvīdān.
Barāhanī, Rezā. (1983/1362SH). Qesse Nevīsī (Storytelling). Tehrān: Našre Now (New Publishing).
Barthes, Roland. (1991/1370SH). “Anāsore Nešāne-šenāsī” (“Elements of seminology”). Tr. by Majīd Mohammadī. Tehrān, al-hodā.
Bertens, Johannes Willem. (2004/1384SH). “Mabānī-ye Nazarīyye-ye Adabī” (“The Basics of Literary Theory”). Tr. by Mohammad Rezā Abo al-qāsemī. Tehrān, Māhī.
Culler, Jonathan D. (2003/1385SH). “Nazarīyyeh-ye Adabī” ("Literary Theory"). Tr. by Farzāneh Tāherī. 2nd ed. Tehrān: Markaz.
Culler, Jonathan D. (2008/1388SH). “Būtīqā-ye Sāxtār-gerā” (“Structuralist poetics: structuralism, linguistics and the study of literature”). Tr. by Kūroš Safavī. Tehrān: Mīnūye Xord.
Ebn Arabī, Mohyīo al-uddīn. (Bītā). “Fotūhāte Makīyyat”. Beyrūt: Dāro al-sāder.
Gāzer-gāhī, Amīr Kamālo al-ddīn. (1996/1375SH). “Majāleso al-‘oššāq”. Tehrān: Zarrīn.
Hāfez. (2010/1380SH). “Dīvān”. Tab’e Baxtīyārī. 2nd ed. Tehrān, Pārsā.
Hassan-zādeh Āmolī, Hassan. (2020/1399SH). “Hezāro Yek Kalameh” (Thousand and One Words). Būstāne Ketāb: Qom.
Heydarī, Tāhereh. (2020/1400SH). Barrasī-ye Šaxsīyyat-šenāsī-ye Ebne Arabī dar Rommāne Mūte Saqīr Asare Mohammad Hassan Alavīyān bar Pāye-ye Kohan Olgū-ye Ānīmā. Mystical literature research magazine. 2nd Year. No. 15. Pp. 37-52. https://doi.org/10.22108/jpll.2022.130217.1640
Holy Qor’ān.
Koleynī, Mohammad Ebne Ya’qūb. (2008/1387SH). “Osūle Kāfī”. Tr. by Latīf and Sa’īd Rāšedī. Qom: Ajvad.
Lāhījī, Mohammad Ebne Yahyā. (1995/1374SH). “Mafātīho al-e’jāz fī Šarhe Golšane Rāz” (“Mufatih al-Ijaz in the description of Golshan Raz”). With the Effort of Mohammad Rezā Barzegar Xāleqī and Effat Karbāsī. 2nd ed. Tehrān: Zawwār.
Mostamalī Boxārī, Esmā’īl Mohammad. (1984/1363SH). “Šarhe Ta’arrof” (“Description of Tarif”). Tehrān: Asātīr.
Mowlavī, Jallālo al-ddīn Mohammad Balxī. (1981/1360SH). “Masnavī-ye Ma’navī” ("Spiritual Mathnawi"). Bar-asāse Nosxe-ye Nicholson. Tehrān: Amīr-kabīr.
Mowlavī, Jallālo al-ddīn Mohammad Balxī. (1993/1372SH). “Masnavī-ye Ma’navī” ("Spiritual Mathnawi"). Corrections and comments by Dr. Mohammad Aste’lāmī. 4th ed. Tehrān: Zavvār.
Mowlavī, Jallālo al-ddīn Mohammad Balxī. (2020/1400SH). “Dīvāne Šamse Tabrīzī”. Āstāne Mehr: Tehrān.
Nabī Ahmadī, Mohammad and Pīrūzī, Entehā. (2020/1400SH). Jelvehā-ye Erfāne Īrānī dar Še’re Mohammad Ādam. Persian and Arabic comparative studies magazine. 8th Year. No. 6. Pp. 9-34. http://jcsfa.modares.ac.ir/article-39-64455-fa.html
Nīzemīyān, Rezā and Morādī, Mohammad Hādī. (2021/1401SH). Tahlīle Ravāyeh “Mūte Saqīr” Alā Asāse al-monhaj al-nafasī (Nazarīyyāte Freud and Lacan Namūzajā. al-lloqato al-‘arabīyyat va Ādābohā). 4th Year. No. 17. Pp. 547-571. https://doi.org/10.22059/jal-lq.2021.318543.1126
Qazālī, Abū Hāmed Mohammad. (1972/1351SH). “Ehyā’e Olūmo al-ddīn” (“Revival of Ulum al-Din”). Tr. by Mūbad al-ddīn Mohammad Xārazmī. With the Effort of Hoseyn Xadīv Jam. 1st ed. Tehrān: Elmī va Farhangī (Scientific and Cultural Publications).
Qošīrī, Abū al-qāsem. (2000/1379SH). “Tarjome-ye Resāle-ye Qošīrīyyeh” (“translation of the treatise of Qashiriyyah”). Tr. by Ahmed Osmānī. Ed. by Badī’o al-zamān Forūzān-far. 6th ed. Tehrān: Elmī va Farhangī (Scientific and Cultural Publications).
Qūnavī, Sadro al-ddīn. (1995/1374SH). “Mesbāho al-ons fī Šarhe Meftāho al-qeyb” ("Musbah al-Alans fi Sharh Miftah al-Ghaib"). Ed. by Mohammad Xājawī. Tehrān: Mowlā.
Rimmon - Kenan, Shlomith. (2008/1387SH). “Honare Dāstān-nevīsī” (“The Art of Story Writing”). Tehrān: Negāh.
Safavī, Kūroš. (2018/1398SH). “Āšnāyī bā Nazarīyyehā-ye Naqde Adabī” (“Getting to know the theories of literary criticism”). 1st ed. Tehrān: Elmī (Scientific Publications).
Samadī Āmolī, Dāvūd. (2000/1379SH). “Šarhe Daftere Del” (“Description of Daftar Del”). 1st ed. Qom: Nobūq.
Samadī Āmolī, Dāvūd. (2004/1386SH). “Maāsero Āsār” (“works of art”). 1st ed. Qom: Alef Lām Mīm (Al Lam Mim publishing house).
Šamīsā, Sīrūs. (2012/1381SH). “Anvā’e Adabī” ("Literary Genres"). Tehrān: Ferdows.
Šamīsā, Sīrūs. (2014/1394SH). “Naqde Adabī” (“literary criticism”). 3rd ed. Tehrān: Mītrā.
Sanayī, Qaznavī. (2013/1383SH). “Hadīqato al-hadīqat va Šarī’ato al-tarīqqat” (“Hadiqa al-Hadiqah and Shariah al-Tariqah”). Ed. by Modarres Razavī. Tehrān: University of Tehran Press.
Šarīfī Valadānī, Qolām-hoseyn and Mīrī, Kolsūm Mīrī. (2011/1391SH). Būse bar Rūye Xodāvand (Barrasī-ye Tatāboqhā-ye Do-gāne dar Rommāne Bū-ye Māhe Xodāvand rā Bebūs. Poetry research magazine. 2nd Year. No. 4. Pp. 129-150. https://doi.org/10.22099/jba.2012.461
Sāsānī, Farhād. (2019/1390SH). “Nešāne-šenāsī-ye Makān, Majmū’e Maqālehā-ye Haftomīn Ham-andīšī-ye Nešāne-šenāsī” (“Semiotics of place, collection of articles of the 7th Semiotic Symposium”). Tehrān: Soxn.
Šāygān, Dāryūš. (1992/1371SH). “Henry Corbin, Āfāqe Tafakkore Ma’navī dar Eslāme Īrānī” (“Henry Carbone, Horizons of Spiritual Thought in Iranian Islam”). Tr. by Bāqer Parhām. Tehrān: Āgāh.
Schimmel, Annemarie. (2004/1384SH). “Mowlānā: Dīrūz, Emrūz Āyandeh, Ganjīne-ye Ma’navī-ye Mowlānā” (“Rumi: yesterday, tomorrow, Rumi's spiritual treasure”). translated and researched by Šahābo al-ddīn Abbāsī. 2nd ed. Tehrān: Morwārīd.
Sohrvardī. (1992/1371SH). “Āvāze Pare Jebra’īl, dar Majmū’e Mosannafāte Šeyx Ešrāq” (“Awaz Par Jibreel, in the collection of works of Sheikh Eshraq”). 3rd Vol. Ed. by Seyyed Hoseyn Nasr. Tehrān: Mo’assese-ye Motāle’āt va Tahqīqāte Farhangī (Institute of Cultural Studies and Research).
Sohrvardī. (1993/1372SH). “Hekmato al-ešrāq, Dar Majmū’e Mosannafāte Šeyx Ešrāq” (“Hukmeh al-Ishraq, in the collection of the works of Sheikh Eshraq”). With the Efforth of Henry Corbin. Tehrān: Mo’assese-ye Motāle’āt va Tahqīqāte Farhangī (Institute of Cultural Studies and Research).
Todorov, Tzvetan. (2000/1379SH). “Būtīqā-ye Sāxtār-gerā” ("Structuralist boutiques"). Tr. by Mohammad Nabavī. Tehrān: Āgah.
Zabīh-nīyā Omrān, Āsīyyeh. (2014/1394SH). Barrasī va Tahlīle Taqābolhā-ye Do-gāne dar Būfa-kūre Sādeq Hedāyat. Two quarterly fiction studies. 3rd Year. No. 3. Pp. 39-52.
