تقابل‌های دوگانه در رمان «موت صغیر» از حسن علوان در پرتوی نگاه عرفانی ایرانی
الموضوعات :رضا ناظمیان 1 , منصوره دعاگوی کربلایی 2
1 - استاد زبان و ادبیات عرب دانشگاه علامه طباطبایی
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب دانشگاه علامه طباطبایی
الکلمات المفتاحية: موت صغیر, تقابل‌های دوگانه, نگاه عرفانی. وحدت در کثرت, صلح جهانی.,
ملخص المقالة :
تقابل‌های دوگانه از دیرباز در عرفان مورد توجه بوده و ازجمله مواردی است که ساختارگرایان بدان توجه ویژه‌ای دارند تا جایی‌که بنیاد متن را بر اساس آن استوارکرده و با برجسته‌سازی آن به دنبال دریافت نظام واحد و در نهایت فهم متن برآمده‌اند. تقابل‌های دوگانه از محوری‌ترین بن‌مایه در داستان موت صغیر است؛ لذا پژوهش حاضر به شیوة توصیفی ـ تحلیلی به بررسی تقابل‌های دوگانة داستان مذکور از علوان، با نگاهی متفاوت پرداخته است؛ این نگاه، از مضمون و عنوان داستان زندگی‌نامة محی‌الدین‌عربی که دارای مضمونی عرفانی است، بهره جسته و این تقابل را از دیدگاه عرفای ایرانی بررسی کرده است تا بتوان به مقصدی واحد دست یافت و پی به ساختار تفکر نویسنده برد. عنوان داستان بر مرگی کوچک اشاره دارد، عشقی زمینی که دچار مرگی کوچک شده و انسانی زمینی را آسمانی و متصل به عشق حقیقی كرده است. جستار حاضر برآن است تا نظام فکری مبتنی بر تقابل‌های دوتایی رادریابد و تفكر وحدت از کثرت عرفان را به تصویر بکشد و با بیان مبدأیی واحد به نام محبت، صلح را به جهان کنونی بازگرداند و مردم را ازجنگ برهاند؛ زیرا به عقیده‌ی نویسنده محبت موج اتصال میان آدمیان است.
کتابنامه
قرآن کریم
ابن‌عربی، محیالدین، بی تا. فتوحات مکیة. بیروت: دار صادر.
اسودی، علی و ایزدی، زهرا، 1400 .بررسی کهن الگوی حاکم در رمان موت صغیر بر اساس نظریة پیرسون-کی مار. ادب عربی، 13(4)، صص. 1-17.
DOI: 10.22059/jalit.2021.316086.612338
بارت، رولان، ۱۳۷۰. عناصر نشانه شناسی. مترجم: مجید محمدی، تهران: الهدی.
براهنی، رضا، ۱۳۶۲. قصه نویسی. تهران: نشر نو.
برتنس، هانس،۱۳۸۴. مبانی نظریه ادبی. ترجمه محمد رضا ابوالقاسمی، تهران: ماهی.
تودورف، تزوتان، ۱۳۷۹. بوطیقای ساختارگرا. ترجمه ی محمد نبوی، تهران: آگه.
حافظ ،۱۳۸۰. دیوان. طبع بختیاری، چاپ دوم، تهران: پارسا.
حسن‌زاده آملی، حسن، ۱۳۹۹. هزار و یک کلمه. بوستان کتاب: قم.
حیدری، طاهره ،1400 . بررسی شخصیت شناسی ابن عربی در رمان موت صغیر اثر محمد حسن علوان بر پایة کهن الگوی آنیما. پژوهش‌های ادب عرفانی، 15(2)، صص. 37-52.
DOI: 10.22108/jpll.2022.130217.1640
ریمون کنان، شلومیث، ۱۳۸۷.« هنر داستان نویسی»، تهران: نگاه.
ذبیح‌نیا عمران، آسیه، 1394 . بررسی و تحلیل تقابل های دوگانه در بوف کور صادق هدایت. دو فصلنامه مطالعات داستانی، 3(3)، صص. 39-52.
کنان، شلومیث، ۱۳۸۷.« هنر داستان نویسی»، تهران: نگاه.
ساسانی، فرهاد،۱۳۹۰. نشانه شناسی مکان، مجموعه مقاله‌های هفتمین هم اندیشی نشانه شناسی. تهران: سخن.
سنایی، غزنوی،۱۳۸۳. حدیقة الحدیقة و شریعة الطریقة. تصحیح مدرس رضوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
سهروردی، شهاب‌الدین، ۱۳۷۲. حکمه الاشراق، در مجموعه مصنفات شیخ اشراق. با تصحیح هنری کربن،تهران: موسسه
مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ـــــــــــــــــــــ ،۳۷۱. آواز پر جبرئیل، در مجموعه مصنفات شیخ اشراق. ج۳، با تصحیح سید حسین نصر: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شایگان، داریوش، ۱۳۷۱. هانری کربن، آفاق تفکر معنوی در اسلام ایرانی. ترجمة باقر پرهام، تهران: آگاه.
شریفی ولدانی، غلامحسین و میری، کلثوم میری 1391. بوسه بر روی خداوند (بررسی تقابل‌های دوگانه در رمان بوی ماه خداوند را ببوس. شعر پژوهی، 4(2)، صص. 129-150.
DOI: 10.22099/jba.2012.461
شمیسا، سیروس،1381. انواع ادبی. تهران: انتشارات فردوس.
ــــــــــــــ ، ۱۳۹۴.نقد ادبی. چاپ سوم، تهران: نشر میترا.
شیمل، آن ماری، ۱۳۸۴. مولانا: دیروز، امروزآینده، گنجینه معنوی مولانا. ترجمه و تحقیق شهادب الدین عباسی، چاپ دوم، تهران: مروارید.
صفوی، کوروش، ۱۳۹۸. آشنایی با نظریه‌های نقد ادبی. چاپ اول، تهران: انتشارات علمی.
صمدی آملی، داود. ۱۳۷۹. شرح دفتر دل. چاپ او: قم نبوغ.
صمدی آملی، داود، 1386. مآثر آثار. چاپ اول، قم: نشر الف لام میم.
عطارنیشابوری، فرید الدین محمد، ۱۳۳۶. تذکرة الاولیاء. به کوشش محمد قزوینی، تهران: کتابفروشی مرکزی.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد،1359. دیوان. سازمان چاپ و انتشارات جاویدان.
علوان، محمد حسن،2016م. موت صغیر. دار الساقی: بیروت.
ــــــــــــــــــ ، 1397، گاه ناچیز مرگ. ترجمه امیرحسین الهیاری، تهران: مولی.
غزالی، ابوحامد محمد. ۱۳۵۱. احیاء علوم الدین. ترجمه موبد الدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیو جم، چاپ اول، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
قشیری، ابوالقاسم، ۱۳۷۹. ترجمه رسالة قشیریه. ترجمه احمد عثمانی، تصحیح بدیع الزمان فروزان فر ، چاپ ششم، تهران: علمی فرهنگی.
قونوی، صدرالدین. 1374. مصباح الانس فی شرح مفتاح الغیب. تصحیح محمد خواجوی، تهران: مولی.
کالر، جاناتان، 1385. نظریه ادبی. فرزانه طاهری، چاپ دوم، تهران:مرکز.
کالر، جاناتان، ۱۳۸۸. بوطیقای ساختارگرا. ترجمه ی کوروش صفوی، تهران: مینوی خرد.
کلینی، محمد بن یعقوب، ۱۳۸۷. اصول کافی. مترجم لطیف و سعید راشدی، قم: اجود.
گازرگاهی، امیر کمال الدین، ۱۳۷۵. مجالس العشاق. تهران: زرین.
لاهیجی، محمد بن یحیی، ۱۳۷4. مفاتیح الاعجاز في شرح گلشن راز. به کوشش محمد رضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، چاپ دوم، تهران: زوار.
مستملی بخاری، اسماعیل محمد ،۱۳۶۳. شرح تعرف. تهران: اساطیر.
مولوی، جلال الدین محمد بلخی، 1360. مثنوی معنوی. بر اساس نسخه نیکلسون، تهران: امیرکبیر.
مولوی، جلال الدین، ۱۳۷۲. مثنوی معنوی. تصحیح و تعلیقات: دکتر محمد استعلامی، چاپ چهارم، تهران: زوار.
ناظمیان، رضا و مرادی محمد هادی، 1401 . تحليل روايه «موت صغير» علی اساس المنهج النفسي (نظريات فرويد ولاكان نموذجا. اللغه العربیه و آدابها، 17(4)، صص571ـ547.
DOI: 10.22059/jal-lq.2021.318543.1126
نبی‌احمدی، محمد و پیروزی، انتها، 1400 .جلوه‌هاي عرفان ايراني در شعر محمد آدم. مطالعات تطبیقی فارسی و عربی، 6(8)، صص. 9-34.
References (In Persian)
Alvān, Mohammad-hassan. (2016/1396SH). Mūte Saqīr. Dāro al-sāqī: Beyrūt.
Asvadī, Alī and Īzadī, Zahrā. (2020/1400SH). Barrasī-ye Kohan Olgū-ye Hākem dar Rommāne Mūte Saqīr Bar-asāse Nazarīyyeh-ye Pearson and K. Marr. Arabic literature magazine. 4th Year. No. 13. Pp. 1-17. https://doi.org/10.22059/jalit.2021.316086.612338
Attār Neyšābūrī, Farīdo al-ddīn Mohammad. (1957/1336SH). “Tazkerato al-owlīyā”. With the Effort of Mohammad Qazvīnī. Tehrān: Ketāb-forūšī Markazī (Central bookstore).
Attār Neyšābūrī, Farīdo al-ddīn Mohammad. (1980/1359SH). “Dīvān” (“Divan Attar”). Sāzmāne Čāp va Entešārāte Jāvīdān.
Barāhanī, Rezā. (1983/1362SH). Qesse Nevīsī (Storytelling). Tehrān: Našre Now (New Publishing).
Barthes, Roland. (1991/1370SH). “Anāsore Nešāne-šenāsī” (“Elements of seminology”). Tr. by Majīd Mohammadī. Tehrān, al-hodā.
Bertens, Johannes Willem. (2004/1384SH). “Mabānī-ye Nazarīyye-ye Adabī” (“The Basics of Literary Theory”). Tr. by Mohammad Rezā Abo al-qāsemī. Tehrān, Māhī.
Culler, Jonathan D. (2003/1385SH). “Nazarīyyeh-ye Adabī” ("Literary Theory"). Tr. by Farzāneh Tāherī. 2nd ed. Tehrān: Markaz.
Culler, Jonathan D. (2008/1388SH). “Būtīqā-ye Sāxtār-gerā” (“Structuralist poetics: structuralism, linguistics and the study of literature”). Tr. by Kūroš Safavī. Tehrān: Mīnūye Xord.
Ebn Arabī, Mohyīo al-uddīn. (Bītā). “Fotūhāte Makīyyat”. Beyrūt: Dāro al-sāder.
Gāzer-gāhī, Amīr Kamālo al-ddīn. (1996/1375SH). “Majāleso al-‘oššāq”. Tehrān: Zarrīn.
Hāfez. (2010/1380SH). “Dīvān”. Tab’e Baxtīyārī. 2nd ed. Tehrān, Pārsā.
Hassan-zādeh Āmolī, Hassan. (2020/1399SH). “Hezāro Yek Kalameh” (Thousand and One Words). Būstāne Ketāb: Qom.
Heydarī, Tāhereh. (2020/1400SH). Barrasī-ye Šaxsīyyat-šenāsī-ye Ebne Arabī dar Rommāne Mūte Saqīr Asare Mohammad Hassan Alavīyān bar Pāye-ye Kohan Olgū-ye Ānīmā. Mystical literature research magazine. 2nd Year. No. 15. Pp. 37-52. https://doi.org/10.22108/jpll.2022.130217.1640
Holy Qor’ān.
Koleynī, Mohammad Ebne Ya’qūb. (2008/1387SH). “Osūle Kāfī”. Tr. by Latīf and Sa’īd Rāšedī. Qom: Ajvad.
Lāhījī, Mohammad Ebne Yahyā. (1995/1374SH). “Mafātīho al-e’jāz fī Šarhe Golšane Rāz” (“Mufatih al-Ijaz in the description of Golshan Raz”). With the Effort of Mohammad Rezā Barzegar Xāleqī and Effat Karbāsī. 2nd ed. Tehrān: Zawwār.
Mostamalī Boxārī, Esmā’īl Mohammad. (1984/1363SH). “Šarhe Ta’arrof” (“Description of Tarif”). Tehrān: Asātīr.
Mowlavī, Jallālo al-ddīn Mohammad Balxī. (1981/1360SH). “Masnavī-ye Ma’navī” ("Spiritual Mathnawi"). Bar-asāse Nosxe-ye Nicholson. Tehrān: Amīr-kabīr.
Mowlavī, Jallālo al-ddīn Mohammad Balxī. (1993/1372SH). “Masnavī-ye Ma’navī” ("Spiritual Mathnawi"). Corrections and comments by Dr. Mohammad Aste’lāmī. 4th ed. Tehrān: Zavvār.
Mowlavī, Jallālo al-ddīn Mohammad Balxī. (2020/1400SH). “Dīvāne Šamse Tabrīzī”. Āstāne Mehr: Tehrān.
Nabī Ahmadī, Mohammad and Pīrūzī, Entehā. (2020/1400SH). Jelvehā-ye Erfāne Īrānī dar Še’re Mohammad Ādam. Persian and Arabic comparative studies magazine. 8th Year. No. 6. Pp. 9-34. http://jcsfa.modares.ac.ir/article-39-64455-fa.html
Nīzemīyān, Rezā and Morādī, Mohammad Hādī. (2021/1401SH). Tahlīle Ravāyeh “Mūte Saqīr” Alā Asāse al-monhaj al-nafasī (Nazarīyyāte Freud and Lacan Namūzajā. al-lloqato al-‘arabīyyat va Ādābohā). 4th Year. No. 17. Pp. 547-571. https://doi.org/10.22059/jal-lq.2021.318543.1126
Qazālī, Abū Hāmed Mohammad. (1972/1351SH). “Ehyā’e Olūmo al-ddīn” (“Revival of Ulum al-Din”). Tr. by Mūbad al-ddīn Mohammad Xārazmī. With the Effort of Hoseyn Xadīv Jam. 1st ed. Tehrān: Elmī va Farhangī (Scientific and Cultural Publications).
Qošīrī, Abū al-qāsem. (2000/1379SH). “Tarjome-ye Resāle-ye Qošīrīyyeh” (“translation of the treatise of Qashiriyyah”). Tr. by Ahmed Osmānī. Ed. by Badī’o al-zamān Forūzān-far. 6th ed. Tehrān: Elmī va Farhangī (Scientific and Cultural Publications).
Qūnavī, Sadro al-ddīn. (1995/1374SH). “Mesbāho al-ons fī Šarhe Meftāho al-qeyb” ("Musbah al-Alans fi Sharh Miftah al-Ghaib"). Ed. by Mohammad Xājawī. Tehrān: Mowlā.
Rimmon - Kenan, Shlomith. (2008/1387SH). “Honare Dāstān-nevīsī” (“The Art of Story Writing”). Tehrān: Negāh.
Safavī, Kūroš. (2018/1398SH). “Āšnāyī bā Nazarīyyehā-ye Naqde Adabī” (“Getting to know the theories of literary criticism”). 1st ed. Tehrān: Elmī (Scientific Publications).
Samadī Āmolī, Dāvūd. (2000/1379SH). “Šarhe Daftere Del” (“Description of Daftar Del”). 1st ed. Qom: Nobūq.
Samadī Āmolī, Dāvūd. (2004/1386SH). “Maāsero Āsār” (“works of art”). 1st ed. Qom: Alef Lām Mīm (Al Lam Mim publishing house).
Šamīsā, Sīrūs. (2012/1381SH). “Anvā’e Adabī” ("Literary Genres"). Tehrān: Ferdows.
Šamīsā, Sīrūs. (2014/1394SH). “Naqde Adabī” (“literary criticism”). 3rd ed. Tehrān: Mītrā.
Sanayī, Qaznavī. (2013/1383SH). “Hadīqato al-hadīqat va Šarī’ato al-tarīqqat” (“Hadiqa al-Hadiqah and Shariah al-Tariqah”). Ed. by Modarres Razavī. Tehrān: University of Tehran Press.
Šarīfī Valadānī, Qolām-hoseyn and Mīrī, Kolsūm Mīrī. (2011/1391SH). Būse bar Rūye Xodāvand (Barrasī-ye Tatāboqhā-ye Do-gāne dar Rommāne Bū-ye Māhe Xodāvand rā Bebūs. Poetry research magazine. 2nd Year. No. 4. Pp. 129-150. https://doi.org/10.22099/jba.2012.461
Sāsānī, Farhād. (2019/1390SH). “Nešāne-šenāsī-ye Makān, Majmū’e Maqālehā-ye Haftomīn Ham-andīšī-ye Nešāne-šenāsī” (“Semiotics of place, collection of articles of the 7th Semiotic Symposium”). Tehrān: Soxn.
Šāygān, Dāryūš. (1992/1371SH). “Henry Corbin, Āfāqe Tafakkore Ma’navī dar Eslāme Īrānī” (“Henry Carbone, Horizons of Spiritual Thought in Iranian Islam”). Tr. by Bāqer Parhām. Tehrān: Āgāh.
Schimmel, Annemarie. (2004/1384SH). “Mowlānā: Dīrūz, Emrūz Āyandeh, Ganjīne-ye Ma’navī-ye Mowlānā” (“Rumi: yesterday, tomorrow, Rumi's spiritual treasure”). translated and researched by Šahābo al-ddīn Abbāsī. 2nd ed. Tehrān: Morwārīd.
Sohrvardī. (1992/1371SH). “Āvāze Pare Jebra’īl, dar Majmū’e Mosannafāte Šeyx Ešrāq” (“Awaz Par Jibreel, in the collection of works of Sheikh Eshraq”). 3rd Vol. Ed. by Seyyed Hoseyn Nasr. Tehrān: Mo’assese-ye Motāle’āt va Tahqīqāte Farhangī (Institute of Cultural Studies and Research).
Sohrvardī. (1993/1372SH). “Hekmato al-ešrāq, Dar Majmū’e Mosannafāte Šeyx Ešrāq” (“Hukmeh al-Ishraq, in the collection of the works of Sheikh Eshraq”). With the Efforth of Henry Corbin. Tehrān: Mo’assese-ye Motāle’āt va Tahqīqāte Farhangī (Institute of Cultural Studies and Research).
Todorov, Tzvetan. (2000/1379SH). “Būtīqā-ye Sāxtār-gerā” ("Structuralist boutiques"). Tr. by Mohammad Nabavī. Tehrān: Āgah.
Zabīh-nīyā Omrān, Āsīyyeh. (2014/1394SH). Barrasī va Tahlīle Taqābolhā-ye Do-gāne dar Būfa-kūre Sādeq Hedāyat. Two quarterly fiction studies. 3rd Year. No. 3. Pp. 39-52.
