سرمایه نمادین روشنفکران ایرانی و برساخت ایدئولوژی انقلاب آفرین (مطالعه موردی جلال آل احمد و علی شریعتی)
محورهای موضوعی : فلسفه سیاسی انقلاب اسلامی
مجید استوار
1
,
نسترن علی رمایی
2
1 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد الکترونیک
کلید واژه: انقلاب اسلامی, روشنفکران, سرمایه نمادین, ایدئولوژی, ایران,
چکیده مقاله :
امروزه درباره انقلاب اسلامی پژوهشهای بسیاری انجام شده و هر کدام از این مطالعات تلاش کرده از دریچه ای جدید موضوع انقلاب ایران را بررسی نماید اما درباره شرایط شکل گیری و پیروزی این انقلاب از سوی پژوهشگران اتفاق نظر وجود ندارد. این انقلاب به مانند دیگر انقلابهای بزرگ هم در داخل و هم در خارج اثرات قابل توجهی داشت. این انقلاب در زمان جنگ سرد و نظام بین الملل دو قطبی و وابستگی ایران به اردوگاه غرب به رهبری ایالات متحده آمریکا رخ داد. فروپاشی رژیم پهلوی این پرسش را مطرح می کند که چه نیرویی توانست جامعه ایرانی را متحول سازد و روشنفکران ایرانی مانند جلال آل احمد و علی شریعتی چگونه در ایجاد ایدئولوژی انقلاب آفرین نقش داشتند؟ این فرضیه برای پژوهش طرح شده که جلال آل احمد و علی شریعتی با تمرکز بر احیای سنتهای بومی و دینی و ایجاد سرمایه نمادین، زمینه های شکل گیری ایدئولوژی انقلاب آفرین را در جامعه ایرانی فراهم کردند. برای اثبات فرضیه با استفاده از نظریه سرمایه نمادین که از سوی پیر بوردیو جامعه شناس فرانسوی مطرح شد، یافته های تحقیق مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌ها نشان می‌دهد روشنفکران ایرانی با تولید سرمایه نمادینِ اسلام شیعی، موفق شدند ایدئولوژی انقلاب آفرین را به منظور مقابله با رژیم پهلوی فراهم کرده و پیروزی انقلاب اسلامی را به رهبری امام خمینی (ره) محقق نمایند.
Today, many studies have been conducted about the Islamic Revolution, and each of these studies has tried to examine the Iranian Revolution from a new perspective, but there is no consensus among researchers about the conditions for the victory of this revolution. The Iranian revolution, like other great revolutions, had significant effects both inside and outside. This revolution occurred during the Cold War and the bipolar international system and Iran's dependence on the Western camp led by the United States of America. The collapse of the Pahlavi regime raises the question of what force was able to transform Iranian society and how did Iranian intellectuals such as Jalal Al Ahmad and Ali Shariati play a role in creating a revolutionary ideology? This hypothesis is proposed for research that Jalal Al Ahmad and Ali Shariati, by focusing on the revival of local and religious traditions and creating symbolic capital, provided the grounds for the formation of a revolutionary ideology in Iranian society. To prove the hypothesis of the research, the symbolic capital theory of Pierre Bourdieu, a French sociologist, is used. The findings show that by producing the symbolic capital of Shia Islam, Iranian intellectuals succeeded in providing a revolutionary ideology to confront the Pahlavi regime and realize the victory of the Islamic Revolution under the leadership of Imam Khomeini.
استوار، مجید (1392). انقلاب اسلامی و نبرد نمادها، چاپ اول، تهران: نشر نگاه معاصر.
استوار، مجید (1400). بررسی جامعه شناختی نبرد نمادین شاه و امام خمینی (ره) در انقلاب 57 از دیدگاه پیر بوردیو، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، دوره 11، شماره 41، صص 101- 85.
اسکاچپول، تدا (1382). «دولت رانتیر و اسلام شیعی در انقلاب ایران»، ترجمه محمد تقی دلفروز، مطالعات راهبردی، سال ششم، شماره 1، صص 141- 119.
آبراهامیان، یرواند (1387). ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی و محمد ابراهیم فتاحی، چاپ چهاردهم، تهران: نشر نی.
براهنی، رضا، (۱۳۹۳) قصه‌نویسی، چاپ دوم، تهران: اشرفی.
بروجردی، مهرزاد (1377). روشنفکران ایرانی و غرب، ترجمه جمشید شیرازی، چاپ اول، تهران: نشر فرزان روز.
بشیریه، حسین (1381). دیباچه ای بر جامعه شناسی سیاسی ایران، چاپ اول، تهران: نگاه معاصر.
بوردیو، پیر (1391). تمایز: نقد قضاوتهای ذوقی، ترجمه حسن چاوشیان، چاپ دوم، تهران: ثالث.
بیات، آصف (1391). سیاست های خیابانی، جنبش تهی دستان در ایران، ترجمه اسدالله نبوی، چاپ اول، تهران: نشر شیرازه.
ترکمان، فرح و امیر نیک پی (1389). تبیین جامعه شناختی ایدئولوژی و توسعه سیاسی در ایران معاصر، چاپ اول، تهران: نشر علم.
دهشیری، محمدرضا (1390). بازتاب مفهومی و نظری انقلاب اسلامی در روابط بین الملل، چاپ دوم، تهران: نشر علمی و فرهنگی.
ریتزر، جورج (1386). نظریه جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات علمی.
سریع القلم، محمود (1397). اقتدارگرایی ایران در عهد پهلوی، چاپ اول، تهران: نشر گاندی.
شریعتی، علی (1356). بازگشت.
صحرایی، علیرضا (1390). تحلیلی جامعه شناختی – تاریخی پیرامون انقلاب اسلامی ایران، چاپ دوم، تهران: خرسندی.
طاهری کیا، حامد (1401). سیاست متافیزیک و فیزیک در ایران معاصر، چاپ اول، تهران: نشر پیله.
عشقی، لیلی (1379). زمانی غیر زمانها، چاپ اول، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
فکوهی، ناصر (1388). www.anthropology.ir
کامروا، مهران (1398). انقلاب ایران؛ ریشه های ناآرامی و شورش، ترجمه مصطفی مهر آیین، چاپ دوم، تهران: نشر کرگدن.
گرنفل، مایکل(۱۳۸۹). مفاهیم کلیدی پیر بوردیو. ترجمه محمد مهدی لبیبی چاپ اول،تهران: نشرافکار
معدل، منصور (1382). طبقه، سیاست و ایدئولوژی در انقلاب ایران، ترجمه محمد سالار کسرایی، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
میرسپاسی، علی (1387). روشنفکران ایران: روایت های یاس و امید، ترجمه عباس مخبر، چاپ چهارم، تهران: نشر توسعه.
میرسپاسی، علی (1393). تاملی در مدرنیته ایرانی؛ بحثی درباره گفتمان های روشنفکری و سیاست مدرنیزاسیون در ایران، ترجمه جلال توکلیان، چاپ اول، تهران: نشر ثالث.
نجف زاده، مهدی (1395). جا به جایی دو انقلاب؛ چرخش های امر دینی در جامعه ایرانی، چاپ اول، تهران: نشر تیسا.
نیک پی، امیر (1399). مدرنیته، سیاست و سکولاریزاسیون، چاپ اول، تهران: نشر نگاه معاصر.
واکووانت، لویک جی. دی (1383). پیر بوردیو، در متفکران بزرگ جامعه شناسی، راب استونز، ترجمه مهرداد میردامادی، چاپ سوم، تهران: نشر مرکز.
وحدت، فرزین (1385). رویارویی فکری ایران با مدرنیت، ترجمه مهدی حقیقت خواه، چاپ دوم، تهران: نشر ققنوس.
هادی پور دهشال، محمود (1401). فرایند: نظریه ای برای انقلاب اسلامی ایران، چاپ اول: تهران: نشر لوگوس.
Skocpol, Teda (1982). “Rentier State and Shi’a Islam in the Iranian Revolution”. Theory and Society II. 268-84.
