نخبگان عصر مشروطه و صورتبندی گفتمان ناسیونالیسم در ایران

محورهای موضوعی : مسائل ایران

علیرضا ازغندی ¹ , آرش صادقی زیدی ²

1 - استاد و عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشجوی گروه علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، ایران، تهران

تاریخ دریافت : 1395/08/02 تاریخ پذیرش : 1395/09/27 تاریخ انتشار : 1395/11/01

کلید واژه: گفتمان, نخبگان, ناسیونالیسم باستانگرا, آخوندزاده, آقاخان کرمانی, جلا‌ل‌الدین میرزا,

چکیده مقاله :

نخبگان سیاسی همواره نقش به‌سزایی در شکل‌گیری گفتمان‌ها در درون جامعه داشتند؛ به‌گونه‌ای که یکی از اساسی‌ترین نقش‌های نخبگان، پویش نهادینگی سیاسی و بسط حوزه سیاست، مشروعیت بخشیدن به ارزش‌ها و نهادهای جدیدی است که اصول و مبانی همکاری و همزیستی عمومی را تبیین می‌کنند و به پویش‌های سیاسی خصلتی ملی-اخلاقی می‌بخشند. نخبگان سیاسی ایرانی نیز در قرن نوزدهم، در پی انحطاط ایران و واگرایی گفتمان غالب آن زمان، دچار بحران هویت شدند؛ از اینرو جهت هویت‌یابی، دست به تاسیس نظمی‌نو در قالب گفتمان ناسیونالیسم باستانگرا زدند. آن‌ها برای این منظور، دال‌ها گفتمان پیشین را با طرد کردن، به حوزه گفتمانگونگی سوق دادند و حول دال مرکز ملت ایران، گفتمان جدیدی را بنا نهادند. در این تحقیق با بررسی افکار سه اندیشمند قرن نوزدهمی، به این موضوع پرداخته شده است که این اندیشمندان تحت تاثیر چه عواملی، صورتبندی نظم نوینی را تدارک دیدند که سالیان بعد به عنوان گفتمان مسلط در ایران به کار گرفته شد.

چکیده انگلیسی:

Political elites have always played an important role in shaping the discourses in society. So that exploration of political institutionalization and expansion of politics’ realm, legitimize the new values and institutions are the most basic role of the elites that explain the principles of public cooperation and coexistence and bestow national-moral character to political explorations. Iranian political elites in the nineteenth century following the decline of Iran and divergence of dominant discourse of that time were suffering from identity crisis; therefore, for identification have established a new order in the form of ancient-oriented nationalism discourse. For this purpose, they have excluded previous discourse’s signifiers to field of discursivity and have established new discourse around the Iranian nation’s nodal point.  In this research by study of three Iranian intellectual’s thought, this issue is discussed that what factors affected them and how they articulated a new order as nationalism which after some years was known as the dominant discourse in Iran.

منابع و مأخذ:

منابع فارسی

- آبادیان، حسین (1387)، «روایت و فراروایت تاریخی در اندیشه جلال‌الدین میرزا قاجار»، جستارهای تاریخی (فرهنگ)، صص 40-1.

- آدمیت، فریدون (1357)، اندیشه‌های میرزا آقاخان کرمانی، تهران: انتشارات پیام.

- آدمیت، فریدون (1349)، اندیشه‌های میرزا فتحعلی آخوندزاده، تهران: انتشارات خوارزمی.

- احمدی، حمید (1390)، بنیاد‌های هویت ملی ایرانی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

- ازغندی، علیرضا (1376)، ناکارآمدی نخبگان سیاسی بین دو انقلاب، تهران: قومس.

- ازغندی، علیرضا و فرشته سادات‌اتفاق‌فر (1392)، «بررسی و مقایسه اندیشه سیاسی نخبگان انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، صص 39-7.

- امانت، عباس (1377)، «پورخاقان و اندیشه بازیابی تاریخ ملی ایران: جلال الدین میرزا و نامه خسروان»، ایران‌نامه، صص 54-5.

- انتخابی، نادر (1390)، ناسیونالیسم و تجدد در ایران و ترکیه، تهران: نگاره آفتاب.

- باتامور، تام (1381)، نخبگان و جامعه، با ترجمه علیرضا طیب، تهران: شیرازه، چاپ دوم.

- بروجردی، مهرزاد (1395)، «روشنفکران ایرانی و مدرنیته‌ی دو پهلوی ایشان»، در: http://www.mehrzadboroujerdi.com

- بشیریه، حسین (1381)، دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران، تهران: نگاه معاصر.

- تاجیک، محمدرضا (1379)، «روشنفکر ایرانی و معمای هویت ملی»، فصلنامه مطالعات ملی، شماره پنجم، صص 176-159.

- توکلی‌طرقی، محمد (1373)، «تاریخ پردازی و ایران آرایی: بازسازی هویت ایرانی در گزارش تاریخ»، ایران‌نامه، 658-583.

- حقیقت، صادق (1387)، روش‌شناسی علوم‌سیاسی، قم: سازمان انتشارات دانشگاه مفید.

- مارش، دیوید و جری استوکر (1388)، روش و نظریه در علوم سیاسی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

- سردارنیا، خلیل‌الله (1392)، درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی در خاورمیانه، تهران: نشر میزان.

- صدری‌نیا، باقر (1388)، «پیشینه تاریخی و مبانی نظری سره‌نویسی»، فصلنامه زبان و ادبیات فارسی، شماره 65، صص 128-99.

- قوام، عبدالعلی و محمد قیصری (1391)، «ملی‌گرایی و دولت – ملت‌سازی در خاورمیانه»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، شماره 71، صص 36-11.

- کرمانی، میرزا آقا‌خان ( 2000م.)، سه مکتوب، به کوشش بهرام چوبینه، آسن: نیما.

- مجتهدی، کریم (1356)، «میرزا فتحعلی آخوندزاده و فلسفه غرب»، فصلنامه زبان و ادبیات فارسی ، بهار و تابستان، 118-95.

- توحیدفام، محمد و فاطمه صالحی (1389)، «گفتمان‌های متناقض سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و نومحافظه‌کاران آمریکا (1384-1376)»، فصلنامه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، صص 32-1.

- تارنمای ‌گفتمان ‌جامعه‌شناسی، (1395)، در: http://goftemaneman.blogfa.com/post-35.aspx

- وحدت، فرزین (1393)، رویارویی فکری ایران با مدرنیت، تهران: انتشارات ققنوس.

- یارخی، حسینعلی (1395)، در: http://www.irdc.ir/fa/content/33502/default.aspx#_edn25

 

English Source

- Ashraf, Ahmad (2017), "Iranian Identity IV 19^th-20^th Centuries", at: http://www.iranicaonline.org/articles/iranian-identity-iv-19th-20th-centuries.

- Jørgensen, Marianne and Louise Phillips (2002), Discourse Analysis as Theory and Method, London: Sage Publications Ltd.

- Vergara, Luis Garrido (2013), “Elites, Political Elites and Social Change in Modern Societies”, Revista De Sociologia, pp. 31-49.