بررسی سبک شناختی آیات ترور و‌تروریسم در قرآن

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

اسماعیل سالم خویی ¹ , سید تقی کبیری ² , محبوب مهدویان ³

1 - دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران.
2 - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران.
3 - استادیار گروه تاریخ و تمدّن ملل اسلامی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران

تاریخ دریافت : 1399/02/14 تاریخ پذیرش : 1399/06/31 تاریخ انتشار : 1399/09/01

کلید واژه: علم بیان, بلاغت, علم معانی, ترور, کلید واژه‌ها: سبک شناسی,

چکیده مقاله :

چکیده یکی از دانش های مهمّ و جدید در حوزة ادبیّات سبک شناسی است. در این دانش تناسب میان لفظ و معنی، انسجام متنی و هماهنگی منظور کلام با ساختار عبارت‌ها مشخّص می شود. در این دانش علم معانی و بیان مورد مطالعه قرار می گیرد. بررسی سبک شناختی آیات مرتبط با ترور و قتل نشان می‌دهد در این آیات، خداوند سبکی به کار رفته است که انسان ها را از ترور و قتل پرهیز داده و به زندگی توأم با کرامت انسانی و صلح و آرامش تشویق می‌نماید. پرداخت به این موضوع بسیار مهمّ، می‌تواند تا حدودی نگرش قرآن را نسبت به این بعد از زندگی جمعی آشکار ساخته و انسان ها را نسبت به زندگی بدون خشونت و ترور دعوت کند. از این رو نوشتار حاضر با کاربست دانش سبک شناسی و نیز با تکیه بر روش توصیفی ـ تحلیلی در صدد است تا سبک آیاتی از قرآن که در آنها به مقولة ترور و قتل پرداخته شده، را بررسی نماید. بررسی سبک شناسانه این نوع آیات نشان می‌دهد که سبک کلامی آن دسته از آیات الهی که به ترور مربوط می‌شوند، به لحاظ ساختار لفظی، معنایی و نیز ساختار نحوی کلمات، رویکردی پرهیزی می‌باشند و این آیات در قالب استفاده از تشبیه و کنایه ذکر شده و اغلب جملات به صورت امر مخاطب آمده است تا حالت خشونت و جدیت در مقابله با تروریسم را به خواننده منتقل کند. به طور کلّی سبک کلام و جهت‌گیری کلّی واژگان در کلّ آیات مرتبط با قتل و ترور به گونه ای است که نشان می دهد قتل و ترور امری مذمومی است و نباید صورت پذیرد.

چکیده انگلیسی:

Abstract       It is one of the important and new sciences in the field of stylistic literature. In this knowledge, the appropriateness between the word and the meaning, the textual coherence and the harmony of the meaning of the word with the structure of the phrases are determined. In this knowledge, the science of meanings and expression is studied. Addressing this very important issue can to some extent reveal the Qur'an's view of this dimension of collective life and invite human beings to live without violence and terror. Therefore, the present article, using the knowledge of stylistics and also relying on descriptive-analytical method, intends to examine the style of verses from the Qur'an in which the category of assassination and murder is discussed. A stylistic study of this type of verses shows that the theological style of those divine verses that are related to terror, in terms of verbal and semantic structure as well as syntactic structure of words, is an avoidance approach and These verses are mentioned in the form of metaphor and irony, and most of the sentences are addressed to the reader in order to convey the state of violence and seriousness in the fight against terrorism to the reader. In general, the style of speech and  The general orientation of the words in all the verses related to murder and assassination is such that it shows that murder and assassination are reprehensible and should not be done.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

الف: کتب

• قرآن کریم.


• آندرو بوسا، (بیتا)، بزهکاری بین‌المللی، ترجمة نگار رخشانی، تهران‏‏: گنج دانش.


• ابن منظور، جمال‌الدّین محمّد ابن مکرم، (بیتا)، لسان العرب، بیروت: دارالصادر.


• الجاحظ، أبی عثمان عمربن بحر، (1229 ق)، البیان و التبین، بیروت: دارالجیل.


• بانوی اصفهانی، مجنهده امین، (1379)، مخزن العرفان فی تفسیر القرآن، اصفهان: گلبهار.


• تفتازانی، مسعود بن عمر، (1318)، شرح مختصر المعانی دار الذخائر، (بی‌نا)، چاپ سوم.


• ثقفی تهرانی، میرزا محمّد، (1390) روان جاوید- تقسیر قرآن مجید، 5 جلدی، تهران: برهان.


• جرجانی، عبدالقاهر، (1368)، دلائل الإعجاز فی القرآن، مشهد: آستان قدس رضوی.


• جعفری، یعقوب، (1376)، تفسیر کوثر، تهران: هجرت.


• حسینی، جعفر، (1392)، اسالیب البیان فی القرآن، قم: بوستان کتاب.


• حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد، (1363)، تفسیر اثنا عشری، تهران: میقات.


• حسینی همدانی، سیّد محمدحسین، (1414ق)، انوار درخشان، تهران: کتابفروشی لطفی، چاپ اوّل.


• رضایی اصفهانی، محمّد علی، (1387)، تفسیر قرآن مهر، قم: پژوهش­های تفسیر و علوم قرآن.


• زمخشری، جارالله، (بی‌تا)، اساس البلاغه، قم: نسیم فردوس.


• سکاکی، ابو یعقوب، (بی­تا)، مفتاح العلوم، بیروت: دارالکتب العلمیه.


• سکّاکی، یوسف بن أبی‌بکر، (1937م)، مفتاح العلوم، بیروت: دار الکُتُب العلمیّه.


• سیوطی، عبدالرّحمن، (1793)، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: المکتبة العصویة.


• شمیسا، سیروس، (1373)، کلیّات سبک‌شناسی، تهران: فردوسی.


• __________، (1379)، معانی، تهران: میترا، چاپ ششم.


• صافی، محمود بن عبدالرّحیم، (1418ق)، الجدول فی اعراب القرآن، دمشق: بیروت؛ دارالرّشید مؤسّسة الإیمان، چاپ چهارم.


• عونی، حامد، (بی­تا)، المنهاج الواضح للبلاغة، بیروت: المکتبة الأزهریة للتراث.


• طباطبایی، سیّد محمّدحسین، (1386)، المیزان، ترجمة سیّد محمّدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به حوزه علمیّة قم.


• طبرسی، ابى على الفضل بن الحسین، (1403ق)، تفسیر مجمع ­البیان، قم: منشورات مکتب آیت الله مرعشی نجفی.


• طیب، عبدالحسین، (1387)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: اسلام، چاپ دوم.


• گرجی، ابوالقاسم، (1377)، تفسیر جوامع الجامع، تهران: دانشگاه تهران و مرکز مدیریت حوزه علمیّة قم.


• فیروز آبادى، محمّد بن یعقوب،‏ (بی­تا)، القاموس المحیط، بیروت: دارالکتب العلمیة، چاپ اوّل.


• فرشیدورد، خسرو، (1363)، درباره ادبیّات و نقد ادبی، تهران: امیر کبیر، چاپ اوّل.


• قرائتی، محسن، (1376)، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.


• قرشی، سیّدعلی اکبر، (1377)، تفسیر احسن الحدیث، تهران: بعثت.


• معین، محمد، (1350)، فرهنگ معین، با همّت و چاپ جعفر شهیری، تهران: امیرکبیر.


• مکارم شیرازی، ناصر، (1387)، تفسیر نمونه، با همکاری جمعی از فضلاء و دانشمندان، قم: انتشارات امام علی بن ابی طالب.


• موسوی بجنوردی، سیّدمحمد، (1385)، مجموعه مقالات فقهی، حقوقی، اجتماعی و فلسفی، 6جلد، تهران: پژوهشکدة امام خمینی ره.


• هاشمی، احمد، (1383)، ترجمه و شرح جواهر البلاغه، قم: بلاغت.

 

ب: مقالات

• رضائی اصفهانی، محمّدعلی؛ پروان، صدیقه، (1396)، دفاع دانشمندان شیعه از قرآن در برابر شیعه اقتباس، مجلّة قرآن پژوهی خاور شناسان، پائیز و زمستان، شماره 23، صص: 84-65.


• موسوی بجنوردی، سیّد محمد، (1391)، حجیت استصحاب کلّی از دیدگاه امام خمینی(س) و میرزا حسن بجنوردی، پژوهشنامة متین، دورة 14، شمارة 55، تابستان، 21-1.


• شهبازی، محمود، (1822)، کارکردهای زیباشناختی ایجاز حذف در قرآن کریم، کاوشی در پژوهش‌های زیباشناختی قرآن کریم، شمارة8، صص: 68-55