گفتمان انتقادی در داستان آبشوران علی درویشیان براساس نظریّة نورمن فرکلاف

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

عزیزه نجفی ¹ , خداویردی عباس زاده ² , لیلا عدل پرور ³

1 - دانشجوی دکترای گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران.
2 - گروه زبان و و ادبیات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران.
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/06/29 تاریخ پذیرش : 1399/11/27 تاریخ انتشار : 1400/06/01

کلید واژه: گفتمان انتقادی, نورمن فرکلاف, آبشوران, درویشیان, کودکان و فقر,

چکیده مقاله :

چکیده نورمن فرکلاف از اندیشمندانی است که با هدف نقد جامعه سرمایه داری و شناسایی تغییر و تحوّلات فرهنگی و اجتماعی جامعه در متون ادبی بویژه ادبیّات داستانی، نظریة گفتمان انتقادی را مطرح کرد. در چارچوب این گفتمان با تأکید بر وضعیّت رابطۀ قدرت و ایدئولوژی در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین به بررسی متون پرداخت. در این مقاله داستان آبشوران از علی درویشیان، با روش کتابخانه ای و به صورت توصیفی ـ تحلیلی، براساس نظریة فرکلاف بررسی شده است، درویشیان در این داستان وضعیّت نابه‌سامان حاصل از فقر را در محلّة فقیرنشین آبشوران روایت کرده است. نتایج بررسی نشان می دهد: در سطح توصیف با کاربرد زبان ادبی و عاطفی، زبان عامیانه و بومی، طنز، کاربرد واژگان به صورت شمول معنایی، دش واژه و جمله های معلوم و خبری کوتاه، ایدئولوژی خود را بازگو کرده است. در سطح تفسیر، با ایجاد پیش فرض در موقعیّت مشابه و بافت بینامتنی و طنز موقعیّت، گفتمان طیف‌های مختلف قابل تفسیر است. در سطح تبیین، مهم ّترین مسأله پدیده فقر، خشونت، جهل، بی سوادی، دورغ و بزهکاری و تضییع حقوق کودکان است که در کنار آن بحران های عاطفی، تقابل فقر و سرمایه داری، مبارزه و تسلیم با فقر، دینداری و خرافه پرستی، فضای داستان را در وضعیت اندوه بار قرار داده است.

چکیده انگلیسی:

Abstract           Norman Clough is on the thinkers who has posed the critical discourse theory to criticize the capitalistic society and recognize its cultural and social development in the literary context, specifically narrative literature. In the frame of this discourse, he emphasized on the relation of power and ideology in the three levels of description, interpretation and exposition. We have tried, in this paper, to deal with the story of Abshooran from Ali Darwishian with the library method and in  the descriptive-analytical system, based on the theory of Norman Fair Clough. Darwishian has described the huggermugger situation caused by poverty in the poverty-stricken neighborhood – Abshooran. The results of the studying show: description, in the first level, in which he has used emotion and literary and at the same time negative and colloquial language, irony and short indicative sentences to explain his ideology: vocabulary which embody the meaning . In the level of interpretation, by creating presumptions in the similar situation and , the different spectra of discourse are tangible. In the level of exposition which includes the most important phenomena of poverty, aggression, ignorance, illiteracy, lying, vandalism, abusing the rights of the children, theosophy, superstition; and beside them the emotional crises, contrasting the poverty and capitalism, combat and surrender, all of which have put the atmosphere of the story in a gloomy state

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

 

الف: کتب

• احمدی، بابک، (1370)، ساختار و تأویل متن، ج2، تهران: مرکز، چاپ اوّل.


• درویشیان، علی، (1358)، آبشوران، تهران: یارمحمّد، چاپ اوّل.


• _________، (1377)، چون و چرا (مقاله، نقد، گفتگو، سخنرانی)، تهران: اشاره، چاپ اوّل.


• روزبه، محمّدرضا، (1381)، ادبیّات معاصر نثر، تهران: روزگار، چاپ اوّل.


• فرکلاف، نورمن، (1379)، تحلیل گفتمان انتقادی، ترجمة فاطمه شایسته پیران و دیگران، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه­ها، چاپ اوّل.


• کازرونی، جعفر، (1377)، آثار درویشیان در بوته نقد، تهران: ندای فرهنگ، چاپ اوّل.


• مقدادی، بهرام، (1378)، فرهنگ اصطلاحات ادبی از افلاطون تا عصر حاضر، تهران: فکر روز، چاپ اوّل.


• مکاریک، ایرناریما، (1383)، دانشنامه نظریه­های ادبی معاصر، ترجمة مهران مهاجر و محمّد نبوی، تهران: آگاه، چاپ اوّل.


• میرصادقی، جمال، (1394)، عناصر داستان، تهران: سخن، چاپ نهم.


• میرعابدینی، حسن، (1385)، صد سال داستان­نویسی در ایران، تهران: چشمه، چاپ چهارم.


• وحیدا، فریدون، (1387)، جامعه­شناسی ادبیّات، تهران: سمت، چاپ اوّل.

 

 

 

ب: مقالات

• آقا گل‌زاده، فردوس، (1386)، «تحلیل گفتمان انتقادی و ادبیّات»، ادب پژوهی، شمارۀ 1: صفحۀ 17 ـ 27.


• جهانگیری، جهانگیر؛ بندرریگی­زاده، علی، (1392) «زبان، قدرت و ایدئولوژی در رویکرد انتقادی نورمن کلاف به تحلیل گفتمان»، پژوهش­های سیاست نظری، شمارۀ 14، صفحۀ 52-82.