بررسی نیروهای اهریمنی در اساطیر ایران باستان و بازتاب آن در ویس و رامین

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

معصومه نظری ¹ (دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی و مدرّس مؤسسه غیر انتفاعی سراج تبریز، ایران.)
ایوب کوشان ² (گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.)

تاریخ دریافت : 1398/06/25 تاریخ پذیرش : 1399/08/28 تاریخ انتشار : 1400/03/01

کلید واژه: اوستا, اهریمن, پری, دیو, ویس و رامین, کلید واژه‌ها: آیین زرتشت,

چکیده مقاله :

چکیده باور به دوگانگی و تقابل نیروهای خیر و شرّ در طبیعت، در وجود انسان و در نیروهای متعارض موجود در جهان را تقریباً در اساطیر تمام اقوام از جمله اقوام هند و اروپایی و آریایی کهن، می‌توان دید. در آیین زردشت، اهورامزدا در رأس نیروهای خیر و نیکی، و اهریمن در رأس تمام نیروهای بدی قرار دارد. باور به این دوگانگی در آثار حماسی- اساطیری، نشانگر باور انسان اساطیری بر تقسیم جهان به دو عرصۀ نیک و بد است. در این پژوهش سعی شده است تا نیروهای اهریمنی در اساطیر ایران باستان و بازتاب آن در ویس و رامین مورد بررسی قرار گیرد و به این سؤال پاسخ داده شود که آیا این موجودات نشانی از موجودات اهریمنی مطرح در اوستا دارند و آیا خویشکاری اسطوره‌ای خود را حفظ کرد‌ه‌اند؟ روش کار، توصیفی- تحلیلی است. از نتایج به دست آمده می‌توان گفت که موجودات اهریمنی در ویس و رامین با دیوان سترگ موجود در اوستا و متون پهلوی قابل تطبیق است و گاه موجوداتی واقعی هستند که با تصویری عینی و آشکار در دنیای اساطیری توانایی‌های فرا طبیعی دارند. در این داستان علاوه بر وجود دیوان مطرح در فرهنگ ایران باستان دربارۀ دو دیوِ مهر و تباهی نیز سخن رفته است.

چکیده انگلیسی:

Abstract         Belief in dualism and the opposition of goodness and badness can be seen in the nature, human being and the contrasting forces in the world and in the mythology of ethnics including Indo-European and Aryan tribes. In Zoroastrianism, Ahura Mazda is the omnipotent of goodness , and Ahriman ( devil ) stands at the top of satanic forces.Belief in this dualism, in the mythological and epic works indicates the tenet of mythological man in the division of the world into two areas of goodness and badness. It has been tried, in this paper, to study the satanic forces in the ancient mythology of Iran and its reflection in " The Wayce and Ramin " and answer the question whether these creatures have the signs of satanic manner in the Avesta or not, and have they maintained their self-innovence. The study method is descriptive-analytic. One can conclude from the results that satanic creatures in the wayce and Ramin are adaptable with giant demons in the Avesta and Pahlavi texts; sometimes they are real beings which, with concrete picture are able to function in the mythological world. In this paper, besides the demons posed in the Iranian ancient culture, we've discussed  about the other two demons of kindness and destruction.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

• آموزگار، ژاله، (1374)، تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت.

2- اسعدگرگانی، فخرالدّین، (1337)، ویس و رامین، تصحیح محمّدجعفر محجوب، تهران: بنگاه اندیشه.

• ـــــــــــــــــــــ، (1377)، ویس و رامین، تصحیح محمّد روشن، تهران: صدای معاصر.


• اوشیدری، جهانگیر، (1371)، دانشنامه مزدیسنا، تهران: مرکز.


• باقری، مهری، (1376)، دین‌های ایرانی پیش از اسلام، تبریز: نشر دانشگاه تبریز.


• بلک، جرمی. آنتونی گرین، (1383)، فرهنگنامه خدایان، دیوان و نمادهای بین النهرین باستان، ترجمة پیمان متین، تهران: امیرکبیر.


• بویس، مری، (1374)، تاریخ کیش زرتشت، ترجمة همایون صنعتی‌زاده، تهران: توس.


• بهار، مهرداد، (1373)، جستاری چند در فرهنگ ایران، تهران: فکر روز.


• _______، (1381)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگاه.


• پور داود، ابراهیم، (1356)، یشت‌ها، جلد اوّل، تهران: نشر دانشگاه تهران.


• دادگی، فرنبغ، (1369)، بندهش، ترجمة مهرداد بهار، تهران: توس.


• دوشن گیمن، ژاک، (1385)، دین ایران باستان، ترجمة رؤیا منجم، تهران: علم.


• سرکاراتی، بهمن، (1393)، سایه‌های شکار شده، تهران: طهوری.


• شمیسا، سیروس، (1377)، فرهنگ اشارات ادبیّات فارسی، تهران: فردوسی.


• صفاری، نسترن، (1383)، موجودات اهریمنی در شاهنامه فردوسی، کرج: جام گل.


• قلی‌زاده، خسرو، (1387)، فرهنگ اساطیر ایرانی، تهران: کتاب پارسه.


• کریستن سن، آرتور، (1355)، آفرینش زیانکار در روایات ایرانی، ترجمة احمد طباطبایی، تبریز: نشر دانشگاه تبریز.


• ___________ ، (1345)، مزداپرستی در ایران قدیم، ترجمة ذبیح‌الله صفا، تهران: نشر دانشگاه تهران.


• هدایت، صادق، (1334)، نوشته‌های پراکنده، تهران: امیرکبیر.


• مینوی خرد، (1354)، ترجمة احمد تفضّلی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.


• یاحقّی، محمّدجعفر، (1369)، فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی، تهران: سروش.