مفهوم شادی و مترادفات آن از دیدگاه خیّام، خاقانی و سلمان ساوجی

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

مسعود پرتوی نژاد فومنی ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.)
محمدرضا شادمنامن ² (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.)
علیرضا نیکوئی ³ (دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه گیلان، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، گیلان، ایران.)

تاریخ دریافت : 1399/11/04 تاریخ پذیرش : 1400/03/12 تاریخ انتشار : 1400/12/01

کلید واژه: شعر, خاقانی, سلمان ساوجی, کلید واژه‌ها: شادی, خیّام,

چکیده مقاله :

چکیده شادی، یعنی احساس آرامش درونی که باعث درک لذّت روان انسان می‌گردد و جلوه آن در جسم انسان به صورت گشاده‌رویی و خنده متجلّی می‌گردد. امروزه معیارهای گوناگونی برای به وجود آوردن شادی و شادمانی و کاهش نسبی اندوه و ناراحتی معرّفی می‌شود که برخی از آن‌ها تأثیرگذاری اندکی بر نشاط و شادمانی دارند یا اثرات آن‌ها بر خوشی و سرور کوتاه مدّت است. ادبیّات و به تبع آن اشعار شاعران در زمینه‌های مختلف، تأثیر روزافزونی بر روح و روان انسان‌ها داشته است. یکی از مهم‌ّترین مسائل از دیدگاه شاعران، بیان شادی و مترادفات آن است. به این منظور در این مقاله به بررسی مقولة شادی از منظر سه شاعر پرداخته شد، که مشخّص گردید خیّام در کنار بینش فلسفی و ریاضی خود، دنیا را گذرا می‌داند و انسان را به نشاط و شادمانی و غنیمت دانستن عمر دعوت می‌کند. خاقانی در کنار معرفت خود در علوم دیگر، مخاطبان را اغلب به نشاط فرا می‌خواند و با اشاره به جشن‌ها، اعیاد و بزم پادشاهان و وصف طبیعت با استفاده از استعارات و کنایات مشغول به شادی و سرور می‌بیند و همچنین سلمان ساوجی نیز سرور و نشاط را بیشتر معنوی می‌داند و به آن تأکید دارد.

چکیده انگلیسی:

Abstract         Joyance, the internal tranquility, which causes the human mentality to understand and have pleasure, is manifested by cheerfulness and smiling expression in man. Nowadays, numerous criteria are introduced to create joy and relative decrease of sadness which some of them have little or short term impact on hilarity of man. Literature and poems of poets have had increasing effect on people's minds and souls in different settings. One of the most significant matters from the view point of poets is joyance and its derivatives; therefore, in this essay, we have tried to investigate the matter of happiness from the three poets' perspectives, and it was revealed that Khayyam, besides his philosophical and mathematical insights , considers the world ephemeral and invites people to joy and happiness and to take advantage from the short life. Khagani, in addition to his knowledge in other sciences, calls his readers to have pleasure in life and by alluding to festivals, ceremonies, and kings' feasts and description of nature encourages the common people to have high spirit. Salman Sawaji considers love mostly spiritual and emphasizes on internal joy.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

1- قرآن کریم.

2- نهج‌البلاغه.

3- آردگایل، مایکل، (1383)، روان شناسی شادی، ترجمه: م. گوهری، ح. نشاط دوست، ح. بهرامی، اصفهان: جهاد دانشگاهی.

4- ابن فارس، احمد بن زکریّا، (1399 ق)، معجم المقاییس اللغة، ترجمة عبدالسّلام محمّد هارون، قم: دارالفکر الطبعه.

5- پورنامداریان، تقی، (1382)، در سایۀ آفتاب، تهران: سخن.   

6- خاقانی شروانی، افضل‌الدّین، (1368)، دیوان خاقانی، به تصحیح ضیاءالدّین سجّادی، تهران: سخن.

7- خیّام نیشابوری، عمر، (1367)، کلیّات آثار پارسی حکیم عمر خیّام، به اهتمام محمّد عباسی، تهران: هیرمند.

8- دهخدا، علی‌اکبر، (1373)، لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران.

9- رستگار فسایی، منصور، (1381)، فردوسی و هویّت شناسی ایرانی، تهران: طرح نو.

10- ساوجی، سلمان، (1371)، دیوان سلمان ساوجی، با مقدّمه و تصحیح ابوالقاسم حالت، تهران: ماه.

11-  صفا، ذبیح الله، (1366)، تاریخ ادبیّات در ایران، تهران: فردوس.

12- طریقه‌دار، ابوالفضل، (1379)، شرع و شادی و دیدگاه­های فقهی، قم: مؤسّسة فرهنگی حضور.

13- کریستن سن، آرتور امانوئل، (1378)، ایران در زمان ساسانیان، ترجمة غلامرضا رشید یاسمی، تهران: صدای معاصر.

14- لطف آبادی، حسین، (1380)، «روانشناسی رشد اخلاقی، ارزشی و دینی در نوجوانی و جوانی» مجلة روان شناسی اسلانی، دورة 7، تابستان، شماره 29، صص: 62-97.

13- معین، محمّد، (1381)، فرهنگ نامه، تهران: زرّین.